Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz hikâyede olay örgüsü hangi tema etrafında gelişmiştir? Açıklayınız.
Cevap: Öykü kabaca, savaş yıllarında İstanbul’a göçüp zenginleşen, bilahare eşini ve kızını da taşradan yanına aldıran ama sonra ekonomik açıdan dara düşüp tekrar köyüne kasabasına dönmek zorunda kalan Çerçi Halil ile İstanbul’un refahını, güzelliğini, görkemini ve modern hayatını gördükten sonra eski hallerine dönmeye katlanamayan kızı Nebile’nin arasındaki çatışma üzerine kuruludur.
2. Garaz adlı metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirleyiniz.
Nebile: İstanbul’u özleyen, geçmişte arkadaşlarıyla gezebilen, şehrin büyüsüne kapılıp kendi ebeveynlerini bile aşağılayabilen, özentiliğin timsali olmuş şimdi ise bir kasabaya sıkışmış bir genç kızdır.
Çerçi Halil: Ticaret ile uğraşan, İstanbul’a yerleştikten sonra ailesini de yanına alan, sonrasında ise işleri kötü gidince kasabaya geri dönen bir babadır.
Nebile’nin Anası: Köyünü özleyen sonradan görmeliğe alışamamış bir kadın.
3. Metindeki karşılaşmaları ve temel çatışmayı belirleyiniz.
Cevap: Metinde ilk büyük çatışma köyden İstanbul’a göç eden ailenin şehirdeki ulaşımı görünce yaşadıkları şaşkınlık, sonra alış veriş yaparken anne kızın bilmemelerinden kaynaklı alışkanlık, en sonunda da Nebile’nin köye döndükten sonra alıştığı şehir yaşantısı ile şimdiki köy yaşantısı arasında bocalaması sayılabilir.
4. Okuduğunuz hikâyede kullanılan bakış açısını belirleyiniz. Bakış açısının, anlatımı nasıl etkilediğini açıklayınız.
Cevap: İlahi(Tanrısal- Hakim) bakış açısı vardır. Anlatıcı her şeyi bilmekte bütün ruhsal ve fiziksel özelliklere düşüncelere hakimdir.
5. Garaz adlı metinde anlatıcının yönlendirme yapıp yapmadığını, taraflı davranıp davranmadığını değerlendiriniz.
Cevap: Tarafsız kalmaya çalışsa da aslında bazı yerlerde kullandığı ifadelerden anlarız ki aslında anlatıcı yönlendirme yapmaktadır. Mesela zavallı vs gibi kullanımlarının olduğu kısımlar buna örnektir.
6. Metnin olay örgüsünü belirleyerek aşağıdaki tabloya yazınız.
Cevap: Garaz öyküsü, savaş yıllarında İstanbul’a göçüp zenginleşen, bilahare eşini ve kızını da taşradan yanına aldıran ama sonra ekonomik açıdan dara düşüp tekrar köyüne kasabasına dönmek zorunda kalan Çerçi Halil ile İstanbul’un refahını, güzelliğini, görkemini ve modern hayatını gördükten sonra eski hallerine dönmeye katlanamayan kızı Nebile’nin arasındaki çatışma üzerine kuruludur.
Olay Örgüsü:
7. Okuduğunuz metnin bağlı olduğu edebî dönemi, akımı, geleneği, topluluğu; metni ve yazarın biyografisini de dikkate alarak yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Hem bu öyküde ve hem de takip eden öykülerde Refik Halid, anlatısını asla bir ders niteliğine bürümez. Çağdaş öykülerde olduğu gibi, öykü sonları açık uçludur. Ana fikirden önce, çok tatlı bir dille ve mimari bir incelikle mekân, coğrafya, kişiler ve olayı hazırlayan temel inşa edilir. Gerek temel, gerekse anlatıdaki alt katmanlar bu nedenle çok güçlüdür. Refik Halid bir yandan da, Türk öykücülüğünü İstanbul’dan Anadolu’ya taşıyarak hem ufkunu genişletmiş ve hem de İstanbul’un memleketle yüzleşmesine katkıda bulunmuştur. “Şeftali Bahçeleri” öyküsünde, merkezden taşraya gelirken düzenden intizamdan, atılımdan ve sairden bahsederken, zaman içinde Anadolu’nun Sadabadı’na ayak uyduran Tahrirat Müdürü anlatılırken “Sarı Bal”da bu kez, sözde düzenin bekçisi kaymakamın, yaşadıklarının ardından taşradan merkeze kaçışı dillendirilir.
8. Okuduğunuz metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliği ile ilişkisini belirleyerek yazar ile metin arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Refik Halid’in 1947 yılında kaleme aldığı “Garaz” öyküsünü, Memleket Hikâyeleri’ndeki 1909 ile 1919 arası yazılmış olan bütün diğer öykülerden ayrı değerlendirmek gerekir. Osmanlı yıkılmış, Cumhuriyet kurulmuş, Refik Halid uzun yıllarını Halep’te geçirmek zorunda kalmış ve ancak 1938’de yurduna dönebilmiştir. Bu arada Cumhuriyet kadroları memleketi şekillendirmeye, yeni bir Cumhuriyet nesli yaratılmaya başlanmıştır ama bazı yerlerde dikiş tutmaz, halkın üstüne giydirilen elbise potluk yapar, köhne binaya yapılan badana, astar yerlerinden kısmen dökülmeye başlar.
8. Garaz adlı metnin serim, düğüm ve çözüm bölümlerini saptayınız.
Serim: Çerçi Halil’in İstanbul’a göçmesi, ailesini yanına alması
Düğüm: Nebile’nin başlarda İstanbul’daki yaşamı yadırgaması ama sonrasında bu tarz hayata alışması, karakterinin değişmesi
Çözüm: İşleri bozulduğu için Halil Efendi’nin kasabaya dönmesi ama sonunda kızı Nebile ile papaz olması.
1. Etkinlik
a. Okuduğunuz metinde kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasında ilişki olup olmadığını değerlendiriniz.
Cevap: Kahramanlar bulundukları mekanlara göre ruh hallerini değiştirmektedirler. Mesela Anne şehirden kasabaya dönerken mutlu olmuş oysa Nebile kasabaya döndüğü için mutsuzdur. Bu zıtlık öyküde güzelce anlatılmaktadır.
b. Okuduğunuz metindeki açık ve örtük iletileri tespit ediniz. Metinle ilgili tespitlerinizi, eleştirilerinizi, güncellemelerinizi ve beğeninizi metne dayanarak ifade ediniz.
Açık ileti: Nebile ve ailesinin İstanbul ve kasabadaki zıt yaşamları
Örtük ileti: Yanlış modernleşme ve insanların sonradan görmeliklerinin sıkıntıları
2. Etkinlik
a. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar kimi yerde yerel dil kullanımlarına yer verirken kimi yerde ise günlük konuşma dilinin sade dilini bazen de arada yabancı bir kaç kelimeyi kullanarak öyküsünü oluşturmuştur.
b. Metinde geçen “melul melul, kâhya, iskarpin, ardiye” kelimelerinin doğru telaffuzuna yönelik çalışmalar yapınız.
Cevap: Üzerlerinde inceltme işareti yani şapka varmış gibi okumaya çalışın…