III. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları
1 -3. soruları yukarıdaki şiire göre cevaplayınız.
1. Şair, çeşmenin doğal akışını Ferhat’ın dağları yarmasına bağlayarak hangi edebî sanatı yapmıştır? Yazınız.
Cevap: Şair, çeşmenin doğal akışını Ferhat’ın dağları yarmasına bağlayarak telmih sanatı yapmıştır. Burada aynı zamanda mübalağa (abartma) sanatı da vardır.
2. Son dörtlükteki “Tarihe karıştı eski sevdalar.” sözüyle ilgili neler düşünüyorsunuz? Yazınız.
Cevap: amanla unutulan aşkların ve anıların tarihin derinliklerinde kaybolduğunu ifade eder.
3. Şiirde Ferhat ile Şirin hikâyesi ile çoban çeşmesi arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur? Aşağıya yazınız.
Cevap: Ferhat’ın aşkı için dağları delmesi, çeşmenin sürekli akışıyla özdeşleştirilmiştir.
4. Şiir, edebiyatımızda en çok kullanılan türlerin başında gelir. Sanatçılar niçin bu türde yoğunlaşmıştır? Aşağıya yazınız.
Cevap: Şiir, belli bir ahenk ve ritim gözetilerek yani ölçü, kafiye, redif gibi ögeler kullanılarak yazılır. Bundan dolayı ve roman, hikâye gibi türlere göre daha kısa olduğu için akılda kalması, ezberlenmesi ve insanlar tarafından dinlenmesi daha kolaydır. Örneğin Necip Fazıl’ın Sakarya Türküsü, Mehmet Akif’in Çanakkale Şehitlerine, Cahit Sıtkı’nın Otuz Beş Yaş şiirleri pek çok kişinin ezberindedir. Ancak Halide Edip’in Ateşten Gömlek romanını, Ömer Seyfettin’in Kaşağı hikâyesini kimse ezbere bilmez. Yine duygular şiirlerde söz sanatları ile daha etkili bir şekilde dile getirilir. İşte bu gibi nedenlerle şiir, edebiyatımızda en çok kullanılan türlerin başında gelir.
5. Bir manzumenin şiir sayışabilmesi için sizce manzume hangi özellikleri taşımalıdır? Yazınız.
Cevap: Dizelerle yazılan her eser şiir özelliği taşımaz. Bir manzumenin şiir sayılabilmesi için o eserde imgeler, söz sanatları, ölçü, kafiye, redif gibi özelliklerin olması gerekir. Ayrıca duyguların etkili ve özgün bir tarzda dile getirilmedi de bir şiir için olmazsa olmazlardandır.
6. Çoban Çeşmesi şiirindeki sıfatları bularak sıfatların türünü ve metindeki işlevini aşağıya yazanız.
ÇOBAN ÇEŞMESİ
Derinden derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi.
Ey suyun sesinden anlayan bağlar,
Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi?
Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca
Yol almış hayatın ufuklarınca,
O hızla dağları Ferhat yarınca
Başlamış akmağa çoban çeşmesi.
O zaman başından aşkındı derdi,
Mermeri oyardı, taşı delerdi.
Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi,
Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi!
Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu,
Kerem’in sazına cevap veren bu,
Kuruyan gözlere yaş gönderen bu…
Sızmadı toprağa çoban çeşmesi.
Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda,
Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda.
Ateşten kızaran bir gül arar da
Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi.
Ne şair yaş döker, ne âşık ağlar,
Tarihe karıştı eski sevdalar.
Beyhude seslenir, beyhude çağlar,
Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.
Faruk Nafiz Çamlıbel, Han Duvarları
– Suyun sesinden anlayan bağlar: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
– O hızla: İşaret sıfatı, belirtme görevinde kullanılmıştır.
– O zaman: İşaret sıfatı, belirtme görevinde kullanılmıştır.
– Kaç yolcu: Soru sıfatı, belirtme görevinde kullanılmıştır.
– Yanık yolcu: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
– Soğuk su: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
– Kaç dudağa: Soru sıfatı, belirtme görevinde kullanılmıştır.
– Vefasız Aslı: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
– Kuruyan gözlere: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
– Bir yolcu: Belgisiz sıfat, belirtme görevinde kullanılmıştır.
– Susuz yolcu: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
– Ateşten kızaran gül: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
–Bir gül: Belgisiz sıfat, belirtme görevinde kullanılmıştır.
– Eski sevdalar: Niteleme sıfatı, niteleme görevinde kullanılmıştır.
7. Aşağıdaki tabloda yer alan şiirlerin konularına göre türlerini tabloya yazınız.
| Şiirler | Konusuna Göre Türü |
| İnsanız ruhumuz açtır sevgiye Gününü kurtaran dünden anlamaz Yediden yetmişe muhtaç ilgiye Doyumsuz midemiz hâlden anlamaz Ünal Kar, Susuyorum Hüzünlerime | Satirik şiir |
| Kırlara açılırız çıngıraklarımızla; Kırlarda buluşuruz, kızımız, karımızla. Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski, yeni, Kuzular bize söyler yılların geçtiğini. Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek; Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek, Kemâlettin Kâmi Kamu, Hayatı, Sanatı ve Şiirleri haz. Gültekin Samanoğlu | Pastoral şiir |
| Her şey şiirdir, uğultusu rüzgârın Bir ırmağa usulcacık yağan kar Her gece okunan bir dua çocuklukta Gökyüzünde bölük bölük turnalar Ataol Behramoğlu, Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var - Şiirler | Didaktik şiir |
| Seni düşündükçe Gül dikiyorum elimin değdiği yere Atlara su veriyorum Daha bir seviyorum dağları. İlhan Berk, Seçme Şiirler | Lirik şiir |
8.
Ne hasta bekler sabahı,
Ne taze ölüyü mezar,
Ne de şeytan bir günahı,
Seni beklediğim kadar.
Geçti istemem gelmeni,
Yokluğunda buldum seni;
Bırak vehmimde gölgeni
Gelme, artık neye yarar?
Bu şiirden hareketle aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadelerle tamamlayınız.
A) Şiirde nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır.
B) Şiirin ölçüsü 8’li hece ölçüsüdür.
C) Şiirin uyak örgüsü abab cccb şeklindedir.
Ç) Birinci dörtlükte “bekleme” yönüyle “mezar”, insan gibi düşünülerek teşhis sanatı yapılmıştır.
9. Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak
Ben aşkımla bahar getirdim sana;
Tozlu yollarından geçtiğim uzak
İklimden şarkılar getirdim sana
Ahmet Muhip Dıranas, Şiirler
Yukarıdaki şiiri dil ve anlatım bakımından değerlendiriniz.
Cevap: Ahmet Muhip Dıranas’ın bu şiiri, aşkın ve özlemin dile getirildiği lirik bir yapıya sahiptir. Şair, doğanın güzellikleriyle aşk arasında bir bağ kurarak, sevdiğine olan duygularını ifade eder. Şiir sade ve anlaşılır bir dille kaleme alınmıştır.
10.
Resmine baktığım güzel kız, genç kız
Unuttum, unuttum, unuttum seni
Eski bir albümde durursun yalnız
Unuttum, unuttum, unuttum seni
Abdurrahim Karakoç, Dosta Doğru
Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır?
A) İyelik eki almış ad bulunmaktadır.
B) Bir ad hem belirtme hem niteleme sıfatı almıştır.
C) Birinci dizede birden fazla niteleme sıfatı bulunmaktadır.
D) Üçüncü dizede belgisiz sıfat bulunmaktadır.
E) Sıfat tekrar yoluyla pekiştirilmiştir.
Cevap: E
11. Derinden derine ırmaklar ağlar,
Uzaktan uzağa çoban çeşmesi.
Ey suyun sesinden anlayan bağlar,
Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi?
Faruk Nafiz Çamlıbel, Han Duvarları
Yukarıdaki dörtlüğün birinci dizesinde ‘ırmakların ağlaması” sözüyle hangi sanat yapılmıştır?
A) Benzetme B) Mecazımürsel C) Teşhis D) İntak E) Tenasüp
Cevap: C
12. Noktalama işaretlerinin kullanıldığı yerlerle ilgili olarak aşağıda verilen örneklerden doğru olanın başına “D”, yanlış olanın başına “Y” yazınız.
(Y) 18. Haziran. 2015 (Y) Saat 12,30 da
(Y) Sorduk; öğrenemedik.
(D) 18 Mart’ta kutlanacak.
(D) Muhsine Hanım’a
(Y) Fenerbahçe: Galatasaray maçı
(D) Ayakkabı vb.dir.
(Y) Türk Dili dergisinin
(D) İLESAM’daki toplantıda
(Y) Geldi; fakat bulamadı.
13.
Dili mercan, dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum, çatal karam, çingenem
Bedri Rahmi Eyuboğlu, Dol Karabakır Dol – Bütün Şiirleri
Bu dizeler konusuna göre aşağıdaki şiir türlerinin hangisinden alınmıştır?
A) Epik şiir B) Lirik şiir C) Satirik şiir D) Pastoral şiir E) Dramatik şiir
Cevap: B
14. Uzun ince bir yoldayım
Gidiyorum gündüz gece
Bilmiyorum ne hâldeyim
Gidiyorum gündüz gece
Âşık Veysel Şatıroğlu, Dostlar Beni Hatırlasın
Dörtlüğün uyak düzeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sarmal uyak
B) Düz uyak
C) Çapraz uyak
D) Mâni tipi uyak
E) Örüşük uyak
Cevap: C
15. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birden çok sıfat kullanılmıştır?
A) Uzun ince bir yoldayım
B) Düşmüşüm gurbet ellerde
C) Şaşar Veysel iş bu hâle
D) Yetişmek için menzile
E) Yürüdüm aynı zamanda
Cevap: A
16.
Ardına bakmadan yollara düşen,
Şimşek gibi çakan, sel gibi coşan,
Huduttan hududa yol bulup koşan,
Cepheden cepheyi soranlarındır…
Bu şiirle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Nazım birimi dörtlüktür.
B) Uyak örgüsü abab şeklindedir.
C) 11 1i hece ölçüsüyle yazılmıştır.
D) Konusuna göre epik şiirdir.
E) Vatan teması işlenmiştir.
Cevap: B
17. Üsküdar, bir ulu rü’yâyı görenler şehri!
Seni gıptayla hatırlar vatanın her şehri,
Hepsi der: “Hangi şehir görmüş onun gördüğünü?
Bizim İstanbul’u fethettiğimiz mutlu günü!”
Bu şiirle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Birinci dizede hem belirtme hem niteleme sıfatı kullanılmıştır.
B) İkinci dizede belgisiz sıfat kullanılmıştır.
C) Üçüncü dizede soru sıfatı kullanılmıştır.
D) Üçüncü dizede belgisiz sıfat kullanılmıştır.
E) Dördüncü dizede niteleme sıfatı kullanılmıştır.
Cevap: D
18. Ne doğan güne hükmüm geçer,
Ne halden anlayan bulunur;
Ah aklımdan ölümüm geçer;
Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur.
Bu şiirle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) 91u hece ölçüsüyle yazılmıştır.
B) Çapraz uyak kullanılmıştır.
C) “-üm geçer” sesleriyle zengin uyak yapılmıştır.
D) Redif, kafiye, asonans gibi ahenk unsurlarından yararlanılmıştır.
E) Nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır.
Cevap: C
19. Şiir türüyle ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Şiir imge ve hayale dayanır.
B) Şiir ait olduğu dönemden izler taşır.
C) Şiir, öğretici metin türleri arasındadır.
D) Kelimeler yan ve mecaz anlamlarıyla kullanılır.
E) Şiirde anlam kapalılığı vardır.
Cevap: C
20. Aşağıdakilerden hangisi divan edebiyatı nazım biçimlerinden değildir?
A) Gazel B) Kaside C)Tuyuğ D) Mesnevi E) Semai
Cevap: E
21. Güzel yüzün görülmezdi
Bu aşk bende dirilmezdi
Güle kıymet verilmezdi
Âşık ve maşuk olmasa
Âşık Veysel Şatıroğlu, Dostlar Beni Hatırlasın
Âşık Veysel Şatıroğlu, Dostlar Beni Hatırlasın Bu dizelerde aşağıdaki ahenk unsurlarından hangisi yoktur?
A) Redif B) Kafiye C) Ölçü D) Kelime tekrarı E) Asonans
Cevap: D
22. Aşağıdakilerden hangisi dini-tasavvufi halk şiiri nazım biçimlerinden değildir?
A) İlahi B) Nefes C) Ağıt D) Nutuk E) Devriye
Cevap: C
23.
I. Betimlemelerden yararlanılır.
II. Görülen geçmiş zaman kullanılır.
III. Olay örgüsüne sahiptir.
IV. Söyleyiş güzelliği ve şiir zevki gözetilir.
V. Anlatılanlar düzyazıyla ifade edilebilir.
Yukarıdaki bilgilerden hangisi manzume için söylenemez?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: D
24.
Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak,
Ben aşkımla bahar getirdim sana;
Tozlu yollarından geçtiğim uzak
İklimden şarkılar getirdim sana.
Ahmet Muhip Dıranas, Şiirler
Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Lirik B) Pastoral C) Didaktik D) Epik E) Dramatik
Cevap: A