DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
Hz. Peygamberin (s.a.v.) vefatından sonra başlayan Halifeler Dönemi'nde fetihlere hız verilmiş, sahabilerden oluşan veya onların öncülük ettiği ordularla Irak, Suriye ve Filistin, İslam topraklarına katılmıştır. 642 yılında Mısır, ardından Kuzey Afrika fethedilmiş ve İslam toprakları batıda Atlas Okyanusu'na, doğuda Hindistan'a dayanmıştır. Kısa sürede gerçekleşen bu fetihler sırasında sahabiler önce cihad ederek, ardından ilim öğreterek İslam'ı yaymak için çeşitli yerlere gitmiş ve bazı merkezlere yerleşmiştir. İslam dünyasında o gün bilinen en önemli merkezler Medine, Mekke, Kûfe, Basra, Şam gibi şehirlerdir. Sahabiler buralarda insanlara Kur'an'ı öğretmişler, Peygamber Efendimiz'in (s.a.v.) hadislerini aktarmışlar ve buraların ilim merkezleri olmasına öncülük etmişlerdir. (bk. Mehmet Efendioğlu, “Sahabi”, DİA, C 35, s. 491.)
A- İlk dört soruyu metne göre cevaplayınız.
1) Metne uygun bir başlık koyunuz.
Cevap: İslam’ın Gelişimi ve Yayılması
2) Sahabilerin farklı yerlere yerleşme nedenleri nelerdir? Kısaca yazınız.
Cevap: İslamiyeti ulaştırabildikleri Dünyanın her yerine yayma amacıyla farklı yerlere yerleşmişlerdir. Böylece Dünyanın her yerinde İslam tanınmış olacaktır.
3) Bazı şehirlerin ilim merkezi olmasında sahabilerin rolü nedir? Kısaca açıklayınız.
Cevap: Sahabenin nerelere yerleştiği ve vefat yerleri konusunda geçmişte ve günümüzde yapılmış az da olsa müstakil çalışmalar vardır. Biz de burada özellikle, sahabenin kısa bir sürede, Afrika’nın batısından Çin’e kadar, dünyanın değişik yerlerine nasıl ve hangi vesilelerle dağıldıkları ve yerleştikleri hususu üzerinde durmak istiyoruz. Gittikleri yerde okumuş araştırmış bilim adına ne varsa ortaya koymaya çalışmışlardır. Etraflarına topladıkları bilinçli gençler ve ilim aşıklarıyla o şehirler kısa sürede ilim merkezi haline gelmiştir.
4) Yukarıdaki metne göre sahabiler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sahabiler zamanında İslam çok geniş alana yayılmıştır.
B) Sahabiler, Medine dışına sadece cihad için çıkmışlardır.
C) Sahabiler yerleştikleri yerlerde insanlara Kur’an ve hadis öğretmişlerdir.
D) Sahabiler bazı şehirlerin ilim merkezi olmasına öncülük etmişlerdir.
B- Aşağıda verilen açık uçlu soruları cevaplayınız.
1) İslam davetinde sahabenin rolü nedir? Açıklayınız.
Cevap: Sahabeler gittikleri yerlerde İslam’ı anlatmışlar, yaymışlar ve geliştirmişlerdir. Onlardan etkilenen ve İslam’ı tanıyan bir çok kişi sayesinde Müslümanlık hızla büyümüştür. Bu bakımdan İslam’a davet anlamında sahabelerin büyük rol oynadıkları gerçektir.
2) Hz. Aişe’nin rivayet ettiği hadisler ağırlıklı olarak hangi konuları kapsamaktadır? Yazınız.
Cevap: Hz. Muhammed’in ev hayatı ile ilgilidir. Evde nasıl bir aile resisi olduğu nasıl yaşadığı nasıl beslenip giyindiği ev halkına nasıl davrandığı ile ilgilidir.
3) Hz. Ömer, İslam’ın doğru anlaşılması ve öğretilmesi için neler yapmıştır? Kısaca yazınız.
Cevap: Hz. Ömer (ra) halife olduktan sonra da doğruların uygulanması ve hakkın elde edilmesi konusunda titiz davranmaya ve en ufak ayrıntıları bile bizzat takip etmeye aşırı dikkat göstermiştir. O, bir şeyi emrettiği veya yasakladığı zaman ilk önce kendi ailesinden başlardı. Aile fertlerini bir araya toplayarak onlara şöyle derdi; “Şunu ve şunu yasakladım. İnsanlar sizi yırtıcı kuşun eti gözetlediği gibi gözetlerler. Allah’a yemin ederim ki, herhangi biriniz bu yasaklara uymazsa onu daha fazlasıyla cezalandırırım.”
4) Musab b. Umeyr’i (r.a.) İslam tarihinde öne çıkaran özellik nedir?
Cevap: Mus’ab bin Umeyr’in büyük gayretleri ve hizmetleri netîcesinde İslâmiyet, Medîne’de sür’atle yayıldı. Öyle ki, İslâmiyet her eve girmiş, îmân etmeyen kalmamıştı. Mus’ab bin Umeyr, Medîne’de Es’ad bin Zürâre’nin evinde Kur’ân-ı kerîm öğretiyor ve İslâmiyet’i anlatıyordu. Onun bu hizmetiyle Medîne’de çok kimse Müslüman oldu.
C- Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1) Aşağıda, Hz. Aişe ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) En çok hadis rivayet eden yedi kişiden biridir.
B) Evini okul gibi kullanmış, çok sayıda öğrenci yetiştirmiştir.
C) Babası, Peygamberimizin (s.a.v.) yakın dostu Hz. Ebû Bekir’dir.
D) 678 tarihinde Mekke’de vefat etmiştir.
Hz. Ömer, Peygamberimizden (s.a.v.) hadis rivayet eden bir kişiden, o hadisi Peygamberimizden (s.a.v.) işittiğine dair şahit getirmesini istemiştir.”
2) Hz. Ömer’in bu şekilde davranmasının sebebi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) Hadis rivayetine karşı olmasından
B) Yalan hadis rivayetlerinin önüne geçmek istemesinden
C) Hadis rivayetini teşvik etmek istemesinden
D) Kur’an okumaya çok önem verdiğinden
3) Aşağıdaki sahabilerden hangisi kendisine Tercüman’ül-Kur’an (Kur’an Tercümanı) unvanı verilen sahabidir?
A) Hz. Ömer B) Hz. Ali C) Abdullah b. Abbas D) Abdullah b. Mesud
4) Mute Savaşı’nda şehit olan Peygamberimizin amcasının oğlu Cafer’le (r.a.) ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur.
A) Hz. Ali’nin küçük kardeşidir.
B) Habeşistan’a hicret etmemiştir.
C) Mute Savaşı’nda büyük kahramanlık göstermiştir.
D) Hicretten sonra Müslüman olmuştur.
D- Aşağıdaki ifadelerin başına doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.
1) (D) Halife Hz. Ömer Kur’an öğrenenlere beytülmalden maaş bağlanmasını istemiştir.
2) (D) Hz. Ali halifeliği süresince Kur’an’ın doğru anlaşılması için mücadele etmiştir.
3) (Y) Zeyd b. Harise (r.a.), Uhud’da şehit olmuştur.
4) (D) Sahabiler İslam’ın ilk öğrencileri ve öğretmenleridir.
E- Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcüğü/sözcükleri yazınız.
1) Sahabilerin Allah Resulüne (s.a.v.) hitap ederken kullanmayı alışkanlık haline getirdikleri ANAM-BABAM sana feda olsun” cümlesi, onların Hz. Peygamber’e duydukları yakınlık ve bağlılığın ifadesidir.
2) Adalet sembolü olan Hz Ömer’e verilen FARUK ismi, hak ile batılı birbirinden ayıran anlamına gelmektedir.
3) Dördüncü Halife Hz. ALİ'dir.
4) Aşere-i Mübeşşere henüz hayatta iken Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından cennetlik oldukları kendilerine müjdelenen on sahabi anlamına gelmektedir.