8. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yaşamımızdaki Elektrik Ünite Değerlendirme Soru ve Cevapları
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Şimşek ve yıldırımın nasıl oluştuğunu kısaca açıklayınız.
2. Elektriklenmenin günlük yaşamımızdaki kullanım alanlarına örnekler veriniz.
Elektriklenme, bir cisimden başka bir cisme yük geçişi olarak bilinmektedir. Elektriklenme statik olarak etki ile elektriklenme, sürtünme ile elektriklenme ve dokunma ile elektriklenme şeklinde gerçekleşmektedir. Elektriklenmenin günlük yaşamımızda oldukça öneli bir yeri bulunmaktadır.
Elektriklenmede yükler pozitif ve negatif olmak üzere aynı yüklerin birbirini itmesi, zıt yüklerin birbirini çekmesi gibi hareket eder. Otomotivde araçların ilk önce negatif yüklü olarak boyanması ve sonra pozitif olarak boyanması boyanın daha çabuk yapılmasını sağlar. Bacalarda da aynı prensiple cisimler kullanılır ve kurum, is gibi maddelerin çabuk çıkması sağlanır. Elektriklenme bu bakımdan oldukça çok önemlidir.
3. Nötr bir cismi pozitif yükle yüklemek için neler yapılabileceğini anlatınız.
Elektriklenme, bir cisimden başka bir cisme yük geçişi olarak bilinmektedir. Elektriklenme üç şekilde gerçekleşmektedir. Bunlar; etki ile elektriklenme, dokunma ile elektriklenme, sürtünme ile elektriklenmedir. Nötr cisimlerde elektrik yükleri negatif ve pozitif olarak aynı değerdedir. Bu nedenle bu cisimlere nötr cisimler denir.
4. Nötr bir cismi negatif yükle yüklemek için neler yapılabilir?
Nötr bir cismi negatif yükle yüklemek için statik elektrik yüklemesi yapmak gerekir. Bunun için cismi bir yere sürtmek ya da cismi bir yere dokundurmak gerekir. Böylece cisim negatif yükle yüklenmiş olur. Negatif yükler yer değiştiren yükler olarak bilinmektedir. Sürtünme ile elektriklenme olayında sıcaklık da devreye girmektedir.
5. Elektriklenme çeşitlerini örneklerle açıklayınız.
Elektriklenme çeşitleri ve örnekleri şu şekildedir:
- Toplam yük korunmaktadır.
- Daima elektronlar hareket halindedir ve cisimler daima zıt yüklenirler.
- Alınan yük verilen yüke eşit olur. Cisimlerden biri (-5) yüklü ise diğeri (+5) olarak yüklenmektedir.
Dokunma ile Elektriklenme
- Hareket eden negatif yüklerdir, pozitif yükler sabit kalır.
- Birbirine dokundurulan iletkenler zıt yükle yüklenmezler.
- İletkenlerin ikisi de nötr, ikisi de negatif, ikisi de pozitif olabilir.
- Yüklenen iletkenler birbirinden uzaklaşmak isterler.
- İki cismin birbirine yaklaştırılmasıyla gerçekleşir.
- İki cismin birbirine yaklaşması sonucunda cisimlerin yük dağılımlarında bir dengelenme olur.
- Yükler birbirinden uzaklaşarak uç noktalarda toplanırlar.
6. Nötr bir cisme dışarıdan elektron verirsek ne olur?
Cisimler elektriklenme sonucunda bazı yüklerle yüklenebilirler. Negatif yükler yer değiştiren yükler olarak cismin son yük halini belirleyici bir özelliğe sahiptir. Nötr bir cisimde artı ve eksi yükler birbirine eşittir. Böylece bir cisimde iki türlü gerçekleşen yük değişimi iki farklı sonuçla meydana gelebilir.
Nötr bir cisme dışarıdan elektron verirsek cisim eksi yüklenmiş olur. Cisimdeki elektron sayısını fazlalaştırdığımız için cisimdeki yük değeri negatifi göstermektedir. Nötr cisimlerin özellikleri bu şekildedir. Elektriklenme dokunma ile, etki ile ve sürtünme ile gerçekleşebilir. Elektriklenme, bir cisimden başka bir cisme yük geçişi olarak tarif edilmektedir.
7. Nötr bir cisimdeki elektronları alırsak cismin yükünde ne gibi değişiklikler olur?
Nötr bir cisim yüksüz olarak tarif edilse de aslında cisimler nötr olarak artı ve eksi yüklerin eşit olduğu cisimler olarak bilinmektedir. Nötr cisimlerdeki yük değişimi değişen yüke göre cismin son yük halini belirlemektedir. Elektriklenme statik olarak temas ile, dokuma ile ve sürtünme ile gerçekleşebilir.
Nötr bir cisimdeki elektronları alırsak cismin yükünde bir değişiklik olur. Negatif yükler giderse geriye pozitif yükler kalır. Pozitif yüklerin kalması demek cismin pozitif olarak yüklenmesi anlamına gelmektedir. Yükleri eşit olan bir cismin elektronları alındığından cisim pozitif yüklü hale gelmektedir.
8. Elektriklenmenin yaratacağı tehlikelerden nasıl korunabilirsiniz?
Elektriklenme cisimlerin elektrik yüküyle yüklenmesidir. Bir cisimden başka bir cisme yük geçişinin olması da elektriklenme olayı olarak bilinmektedir. Elektriklenme statik elektrik olarak bazı tehlikeler oluşturabilir. Elektriklenmenin oluşturabileceği tehlikelere karşı önlemler almak gerekir.
Elektriklenmeye karşı yalıtkan malzemeler kullanılmalıdır. Elektrik yüklü olabilecek alanlar keşfedilmeli ve buralar izole edilmelidir. Yalıtkan maddelerin elektriklenme olayında etkisi kalması söz konusu olduğundan bu maddelerin kullanılması daha uygundur. Elektriklenme sayesinde yük geçişlerinin önlenmesi de bazı maddeler içereceğinden oldukça önemlidir. Statik olarak dokunarak, temas ile ve sürtünme ile elektriklenme gerçekleşir. sadece negatif yükler hareket eder. Elektriklenmede elektroskop oldukça önemli bir yer tutar.
9. Topraklama ne demektir? Topraklamanın yararlarını açıklayınız.
Topraklama, elektrik ile çalışan cihazların olası bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı alınan hayati bir önlemdir. Kaçak elektriğin bir iletkenle toprağa verilmesini sağlayan basit bir sistemdir. İnsan hayatını ve cihazların kullanım ömrünü riske atmamak için elektrik kaçağı riskine karşı topraklama kesinlikle yapılmalıdır. Böylece cihazda oluşabilecek fazla elektrik yükü direnci çok az olan toprak hattı üzerinden toprağa verilecek ve cihaza dokunan kişilerin hayati tehlikesi ortadan kalkmış olacaktır.
Topraklama kanuni bir zorunluluktur, hayati tehlikesi olduğu için bir lüks değil yükümlülüktür. Fakat gerek ülkemizde gerekse dünya genelinde bu konuya çok az özen gösterilmekte, gerekli denetimler yapılmamaktadır.
10. Paratonerin çalışma prensibini açıklayınız.
Zemine ulaşmak için belirlenmiş bir akım yolu olmayan yapılara yıldırım düşmesi durumunda enerji evin ya da binanın tesisatı içerisindeki mevcut herhangi bir iletkenden yol almayı tercih edebilir. Bu yollara telefon hatları, kablolar, elektrik hatları, çelik çerçeveli su ve gaz boruları da dahildir.
Yıldırımdan kaynaklı enerji paratoner olmayan yapılarda genellikle bu yollardan birini takip eder fakat bazen daha iyi topraklanmış bir iletkene atlayabilmek için havadan ark yolu ile iletime de geçebilir. Bu geçiş, enerjinin toprağa akabileceği daha düşük dirençli bir bulmasından dolayı kaynaklanır. Paratonerlerin çalışma prensipleri ve kurulum şekilleri de bu prensibe göre gerçekleşmektedir. Yıldırımlar paratonerin olduğu bölgelerde deşarj olmak için çok düşük dirençli bir yol olan paratonerlerin takılı olduğu iletim hattını seçerler. Bu şekilde yüksek akımın evdeki sistemlere zarar vermeden toprağa akması sağlanır.
B. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başlarındaki kutucuklara “D”, yanlış olanlara ise “Y” harfini yazınız.
(D) Bütün maddeler atomlardan oluşmuştur.
(D) Protonun yükü pozitif ( + ), elektronun yükü negatiftir ( – ).
(D) Elektronu ve protonu eşit olan atomlara nötr denir.
(Y) Nötr bir cisme dışarıdan elektron verilirse bu cisim pozitif yüklü olur.
(D) Nötr bir cisimden elektron koparılırsa bu cismin yükü pozitif olur.
(Y) Bir cismin (+) yüklü olması için o cisme bir yerden proton geçmesi gerekir.
(Y) Ebonit çubuk, ipek kumaşa sürtülürse pozitif yükle yüklenir.
(D) Ebonit çubuk, yünlü kumaşa sürtülürse negatif yükle yüklenir.
(y) Cam çubuk, yünlü kumaşa sürtülünce pozitif yükle yüklenir.
(D) Elektroskop nötr cisimleri yüklemeye yarar.
(D) Elektroskopla bir cismin yüklü olduğu anlaşılabilir.
C. Aşağıdaki soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.
1. K cismi, L cismini itiyor; M cismini ise çekiyor. M cismi de (+) yüklü elektroskopa yaklaştırılınca yaprakların daha da açılmasına sebep oluyor. Buna göre, K, L ve M’nin yükleri nasıldır?
A) K(+), L(–), M(+) B) K(+), L(+), M(+) C) K(–), L(–), M(+) D) K(–), L(+), M(–)
2. (+) yüklü elektroskopun topuzuna K cismi dokundurulduğunda yapraklar biraz kapanıyor.
K cisminin yükü ile ilgili;
I. (+) yüklü olabilir.
II. (–) yüklü olabilir.
III. Nötr olabilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I, II ve III
3. Aşağıdakilerden hangisi nötr bir cisimdir?
A) (–) yük sayısı (+) yük sayısından çok fazla olan cisim
B) (+) yük sayısı, (–) yük sayısına eşit olan cisim
C) (+) yük sayısı (–) yük sayısından çok fazla olan cisim
D) (+) yük sayısı, (–) yük sayısından az olan cisim
4. Başlangıçta nötr olan iki yalıtkan cisim başka bir yüklü cisim kullanılmadan aşağıdaki elektriklenme çeşitlerinden hangileri ile yüklenebilir?
I. Sürtme ile elektriklendirme
II. Dokunma ile elektriklendirme
III. Etki ile elektriklendirme
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III
5. (+) yüklü K cismi, nötr L elektroskopunun topuzuna yaklaştırıldığında elektroskopun yaprakları açılmaktadır. Buna göre elektroskopun yükü için ne söylenebilir?
A) Tamamı (+) yüklüdür
B) Tamamı (–) yüklüdür.
C) Yapraklar (–), topuz (+) yüklüdür,
D) Yapraklar (+), topuz (–) yüklüdür.
6. (+) yüklü iletken bir cisim ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Cisimdeki (+) ve (–) yük sayısı eşittir.
B) Cisim yalnız (+) yüklerden oluşmaktadır.
C) Cisimdeki (+) yükler (–) yüklerden fazladır.
D) Cisimdeki (+) yük sayısı (–) yük sayısından azdır.
7. Yaprakları açık olan bir elektroskopun topuzuna, yüklü K küresi yaklaştırıldığında yaprakların biraz daha açıldığı görülüyor. Buna göre aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) K küresi yüksüzdür.
B) K küresi elektroskopla aynı yüklüdür.
C) K küresi elektroskopla zıt yüklüdür.
D) K küresi elektroskopun topuzuna değdirilirse yapraklar önce kapanıp sonra tekrar açılır.
8. (–) yüklü K küresi toprağa bağlı iletken L cismine yaklaştırıldıktan sonra L cisminin toprak bağlantısı kesilmektedir. Bundan sonra K küresi uzaklaştırılırsa L cisminin son yükü için ne söylenebilir?
A) Pozitif B) Negatif C) Nötr D) Kesin bir şey söylenemez.
9. Yüklü bir elektroskopa (+) yüklü bir cisim dokundurulduğunda yapraklar tamamen kapanmaktadır. Buna göre elektroskopun başlangıçtaki yükü için ne söylenebilir?
A) (–) yüklü ve yük miktarı cisminkinden azdır.
B) (+) yüklü ve yük miktarı cisminkinden azdır.
C) (+) yüklü ve yük miktarı cisminkinden azdır.
D) (–) yüklü ve yük miktarı cisminki kadardır.
10. Aşağıdaki olayların hangisinin oluşumunda elektrik yüklerinin etkisi gözlenmez?
A) Şimşek B) Yıldırım C) Gök gürültüsü D) Fırtına
11. Yüklü K cismi, yüklü L elektroskopunun topuzuna yaklaştırıldığında elektroskopun yaprakları daha da açılıyor. K cismi, elektroskopun topuzuna dokundurulursa elektroskopun yaprakları için aşağıdakilerden hangisi doğru olur?
A) Önce biraz açılır, sonra kapanır.
B) Tamamen kapanır.
C) Biraz kapanabilir.
D) Önce kapanır, sonra açılır.
12. Metal bir kaşık, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılarak yüklenebilir?
I. Yüklü bir metal çatala dokundurmak
II. Yüklü bir metal bıçağa yaklaştırmak
III. Yüksüz bir metal kaşığa çıplak elle tutarak sürtmek
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I,II,III
13. Aşağıdaki işlemlerden hangisi yapıldığında elektroskopun topuzu ile yaprakları zıt yüklerle yüklenir?
A) Nötr elektroskopun topuzuna (–) yüklü cisim yaklaştırıldığında
B) (+) yüklü elektroskopun topuzuna (–) yüklü cisim dokundurulduğunda
C) Nötr elektroskopun topuzuna (+) yüklü cisim dokundurulduğunda
D) (–) yüklü elektroskopun topuzuna nötr cisim yaklaştırıldığında
14. Yüklü bir elektroskopa iletken ve nötr bir cisim dokundurulduğunda;
I. Yaprakların açıklığının azalması,
II. Yaprakların açıklığının artması,
III. Yaprakların tamamen kapanması, durumlarından hangileri gerçekleşir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III
15. Cam bir çubuk, ipek kumaşa sürtüldüğünde ipek kumaşın negatif yükle yüklendiği gözlemleniyor. Buna göre,
I. Cam çubuk negatif yük kaybetmiştir.
II. İpek kumaş negatif yük kazanmıştır.
III. Cam çubuk nötrdür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III
16. (–) yüklü K küresi toprağa bağlı iletken L cismine yaklaştırıldıktan sonra L cisminin toprakla bağlantısı kesilmektedir. Bundan sonra K küresi uzaklaştırılırsa L cisminin son yükü için ne söylenebilir?
A) Pozitif B) Negatif C) Nötr D) Kesin bir şey söylenemez.
17. (+) yüklü K cismi, nötr L elektroskopunun topuzuna yaklaştırıldığında elektroskopun yaprakları
açılmaktadır. Buna göre elektroskopun yükü için ne söylenebilir?
A) Tamamı (+) yüklüdür.
B) Tamamı (–) yüklüdür.
C) Yaprakları (–), topuz (+) yüklüdür.
D) Yaprakları (+), topuz (–) yüklüdür.
18. Şekildeki elektroskopla ilgili,
I. Bir cismin yüklü olup olmadığını belirleyebilir.
II. Cismin hangi yükle yüklü olduğunu yapılacak farklı işlemlerle belirleyebilir.
III. Cisimdeki (–) ve (+) yüklerinin toplam miktarını belirleyebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III