ÇÖZÜNME NASIL HIZLANIR?
Gerekli Malzeme
• 6 adet çay bardağı
• 6 adet kesme şeker
• Sıcak ve soğuk su
• Kronometre ya da saat
• Porselen havan
• 2 adet kâğıt peçete
• Çay kaşığı
Amaç: Çözünme hızına etki eden faktörleri belirlemek
İzlenen Yol
1. Çay bardaklarından ikisine sıcak, ikisine soğuk olmak üzere eşit miktarda su doldurunuz.
2. Bardaklara şeker atılırsa hangi bardaktaki şekerin hızlı çözüneceğiyle ilgili tahminde bulununuz.
Tahmininizi defterinize yazınız.
3. Kesme şekerlerden birini porselen havanda ezerek toz hâline getiriniz. Toz hâline getirdiğiniz şekeri kâğıt peçetenin üzerine alınız. Diğer kesme şekeri de aynı şekilde ezerek toz hâline getiriniz ve başka bir kâğıt peçetenin üzerine alınız.
4. Bütün hâlindeki kesme şekerlerden birini sıcak, diğerini soğuk su bulunan bardaklara ekleyiniz.
5. Sıcak su bulunan bardaklardan birine ezerek toz hâline getirdiğiniz bir kesme şekeri, diğerine bütün hâlindeki bir kesme şekeri ekleyiniz.
6. Kronometre kullanarak zamanı kontrol ediniz. Her bir bardaktaki şekerin ne kadar sürede çözündüğünü belirleyiniz. Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenlerinizi belirleyiniz.
7. Çay bardaklarından ikisine eşit miktarda soğuk su koyunuz.
8. Her bardağa birer adet kesme şeker atınız. Kronometreyle zamanı kontrol ediniz. Bardaklara şeker atıldığında karıştırmanın çözünme hızını nasıl etkileyeceğiyle ilgili tahminde bulununuz. Bardaklardan birinde karıştırma işlemini yaparak tahmininizi test ediniz.
Sonuç
4 ve 5. uygulamalarda hangi bardaktaki şeker daha kısa sürede çözündü? Gözlemleriniz tahmininizi doğruladı mı?
Cevap: Kesinlikle doğruladı. Çünkü sıcaklığı yüksek bir çözücüde hızla hareket eden tanecikler, çözünen maddenin taneciklerini daha kısa sürede birbirinden uzaklaştırarak çözünmenin hızlı gerçekleşmesini sağlar.
Sıcaklık, çözünme hızını etkiledi mi? Nasıl?
Cevap: Etkiledi çünkü sıcaklığı yüksek bir çözücüde hızla hareket eden tanecikler, çözünen maddenin taneciklerini daha kısa sürede birbirinden uzaklaştırarak çözünmenin hızlı gerçekleşmesini sağlar.
Çözünen maddelerin tane boyutunun küçülmesi çözünme hızını etkiledi mi? Nasıl?
Cevap: Çözünen maddenin tane boyutunun küçülmesi de çözünme hızını artırır. Çünkü çözünen maddenin tane boyutu küçüldükçe çözücü madde ile temas yüzeyi artar. Bu durumda daha fazla sayıda çözünen madde tanecikleri çözücü madde tanecikleriyle etkileşime girer. Bu etkileşim sonucu çözücü madde tanecikleri çözünen madde taneciklerini her taraftan sararak kısa sürede onları birbirinden uzaklaştırır ve çözünmenin daha hızlı gerçekleşmesini sağlar.
Karıştırma işlemi çözünme hızını nasıl etkiledi?
Cevap: Şöyle etkiledi. Karıştırma işlemi, çözünen maddelerin çözücü içinde kısa sürede dağılmasını sağlayarak çözünmeyi hızlandırdı.
Çözünme hızı nelere bağlıdır?
Cevap: Katı maddeler toz hâline getirilirse çözünme hızı artar. Sıcaklık arttıkça taneciklerin hareketi artar. Bu nedenle sıcaklık katı ve sıvıların sudaki çözünme hızını artırır. Karıştırmak maddeleri birbiri içerisinde dağıtır, temas yüzeyini ve çözünme hızını arttırır.