2. Ünite Değerlendirme Çalışmaları
A. Aşağıdaki soruları, karışık şekilde verilen harfleri bir araya getirerek cevaplayınız.
1. Mekkeli Müslümanlar ile müşrikler arasında yapılan ilk savaşın adı nedir? Cevap: Bedir.
2. Müslümanların müşriklerin baskısından kurtulmak, İslamiyet’i daha rahat yaşamak ve yaymak amacıyla Medine’ye yaptıkları göç hareketine ne denir? Cevap: Hicret.
3. Kök Türk Devleti’nin merkezinin adı nedir? Cevap: Ötüken.
4. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarının adı nedir? Cevap: Gazneli Mahmut.
5. Türklerin tarihte Bizanslılarla yaptığı ilk savaşın adı nedir? Cevap: Pasinler.
6. Bir caminin etrafında yapılmış medrese, şifahane, kütüphane, türbe, hamam ve imaret gibi değişik amaçlara hizmet eden yapılar topluluğuna ne denir? Cevap: Külliye.
7. Hindistan’dan başlayarak Avrupa’ya kadar uzanan ticaret yolunun adı nedir? Cevap: Baharat Yolu.
B. Aşağıdaki dallanmış ağaç etkinliğinde okuduğunuz ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yönünde ilerleyiniz. Buna göre aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Etkinliği hatasız tamamlayan öğrenci kaçıncı çıkışa ulaşır?
Cevap: Etkinliği hatasız değerlendiren öğrenci 4. çıkışa ulaşır.
2. Hangi kutucuklardaki ifadeler doğrudur?
Cevap: 1, 3, 4 ve 7. kutucuklardaki ifadeler doğrudur.
3. Hangi kutucuklardaki ifadeler yanlıştır? Yanlış olan ifadelerin doğrularını defterinize yazınız.
Cevap: 2, 5 ve 6. kutucuklardaki ifadeler yanlıştır. İfadelerin doğru biçimlerine örnekler aşağıda verilmiştir.
2. Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır.
5. Kur’an-ı Kerim ilk kez Hz. Ebubekir dönemde kitap hâline getirilmiştir.
6. Türk-İslam tarihindeki ilk medrese, ilk vakıf ve ilk posta teşkilatını Karahanlılar kurmuştur.
C. Aşağıdaki ifadeler doğru ise ifadelerin başına “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz ifadelerin doğrularını defterinize yazınız.
1. (D) Avrupa Hun devleti en parlak dönemini hükümdar Attila zamanında yaşadı.
2. (D) Kavimler Göçü sonucunda Avrupa uzun süre siyasi açıdan karışıklıklar içinde kaldı.
3. (Y) İslamiyet gelmeden önce de Arap Yarımadası’nda siyasi birlik vardı.
4. (D) İslamiyet’in gelmesiyle beraber kölelik yasaklandı ve kadına verilen değer arttı.
5. (D) İslamiyet ve Gök Tanrı inancı arasındaki benzerlikler, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinde etkili olmuştur.
6. (Y) Türkiye Selçuklu Devleti Dönemi’nde inşa edilen medreseler sayesinde toplumun ibadet ihtiyacı karşılanmıştır.
7. (D) Anadolu’ya ilk Türk akınlarını Tuğrul ve Çağrı Beyler başlatmıştır.
8. (Y) Baharat Yolu, Çin’in Şian şehrinden başlayıp Avrupa’ya kadar uzanan dünyaca ünlü bir ticaret yoludur.
Ç. Aşağıdaki cümlelerde verilen boşlukları, kutucuklarda verilen ifadelerden uygun olanlarıyla tamamlayınız. İfadelere uygun ekler getirebilirsiniz.
1. Türklerin ilk ana yurdu Orta Asya olarak kabul edilmektedir.
2. Uygurlar Maniheizm dinini kabul etmesi savaşçılık yeteneklerini zaman içinde kaybetmesine sebep oldu.
3. İslamiyet’ten önce Arap Yarımadası’nda putperestlik yaygındı.
4. Peygamber Efendimiz’in vefatından sonraki dönemde İslamiyet’in lideri olarak kabul edilen kişiye halife unvanı verilirdi.
5. Edebiyat alanında ilk Türk-İslam eserleri Karahanlılar döneminde yazılmıştır.
6. Çaka Bey ilk Türk donanmasını kuran ve ilk deniz komutanı olan Türk beyi olarak kabul edilmektedir.
7. Türkiye Selçuklu Devleti döneminde inşa edilen darüşşifa veya şifahane olarak bilinen mimari yapılar insanlara sağlık alanında hizmet verirdi.
8. II. Kök Türk Devleti en parlak dönemini Bilge Kağan zamanında yaşadı.
D. Kutucuklarda isimleri verilen devletlerle ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. Bunu yaparken kutucuklardaki harflerden uygun olanları noktalı yerlere yazınız
Cevap: 1. a, c, d 2. b, ç, f, g 3. e, ğ 4. a 5. c 6. e 7. d 8. ğ 9. ç 10. g 11. f 12. b
1.Hangileri Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerindendir? (a, c, d)
2.Hangileri İslamiyet’i kabul eden Türk devletlerindendir? (b, ç, f, g)
3.Hangileri Arap Yarımadası’nda kurulmuştur? (e, ğ)
4.Hangisi bilinen ilk Türk devletidir? (a)
5.Hangisi yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir? (c)
6.Hangisi ilk İslam parasını basmıştır? (e)
7.Hangisi tarihte Türk adıyla kurulmuş olan ilk Türk devletidir? (d)
8.Hangileri Yunan düşünürlerinin ve bilginlerinin eserlerini Arapça’ya tercüme ettirmiştir? (ğ)
9.Hangileri Türkçe’yi resmi dil olarak kabul etmiştir? (ç)
10.Hangisi Kösedağ Savaşı sonucunda yıkılmıştır? (g)
11.Hangisi Bizanslılarla Malazgirt Savaşı’nı yapmıştır? (f)
12.Hangisi Dandanakan Savaşı sonucunda yıkılmıştır? (b)
E. Aşağıdaki tabloda Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinden bazılarına ait özellikler verilmiştir. Bunları inceleyerek verilen özelliğin hangi alanla ilgili olduğunu noktalı yerlere yazınız.
Cevap: 1. coğrafi 2. ekonomik 3. kültürel 4. ekonomik 5. siyasi 6. coğrafî 7. ekonomik 8. siyasi 9. siyasi 10. kültürel
1.Türklerin yaşadığı bölgede sert karasal iklim görülürdü. (coğrafi)
2.Çin’le mücadele edilerek İpek Yolu’nun kontrolü ele geçirildi ve Çin vergiye bağlandı. (ekonomik)
3.İlk Türk alfabesi oluşturuldu ve Orhun Yazıtları dikildi. (kültürel)
4.Yerleşik hayata geçilmesiyle tarım faaliyetleri yapılmaya başlandı. (ekonomik)
5.Ülke, doğu-batı olmak üzere iki idari bölüm hâlinde yönetilirdi. (siyasi)
6.Türkler dağlarla çevrili geniş düzlük ve platoların olduğu bir bölgede yaşadı. (coğrafî)
7.Türklerde hayvancılık en önemli geçim kaynağıydı. Koyun, sığır ve at gibi hayvanlar beslenirdi. (ekonomik)
8.Devletin başında bulunan hükümdara han, hakan, kağan gibi unvanlar verilirdi. (siyasi)
9.Devletin önemli işleri kurultay adı verilen mecliste görüşülürdü. (siyasi)
10.Saray ve tapınaklar inşa edilerek mimari alanda eserler yapıldı. (kültürel)
F. Aşağıda Dört Halife Dönemi’ndeki gelişmelerden bazıları verilmiştir. Bunları inceleyerek verilen gelişmenin hangi halife döneminde olduğunu noktalı yerlere yazınız.
Cevap: 1. Hz. Ömer 2. Hz. Osman 3. Hz. Ebubekir 4. Hz. Osman 5. Hz. Ali 6. Hz. Ömer 7. Hz. Ömer 8. Hz. Ebubekir 9. Hz. Ömer
1. Hicri takvim yapıldı. (Hz. Ömer)
2.İlk defa İslam donanması oluşturuldu. Bu sayede Kıbrıs Adası fethedildi. (Hz. Osman)
3.İslamiyet ilk kez Arap Yarımadası dışında yayılmaya başladı. (Hz. Ebubekir)
4.Kur’an-ı Kerim çoğaltılarak çeşitli merkezlere gönderildi. (Hz. Osman)
5.Yaşanan iç karışıklıklar sebebiyle fetihler durdu. (Hz. Ali)
6.Divan örgütü kuruldu. (Hz. Ömer)
7.İlk kez İslam devletine ait düzenli bir ordu kuruldu. (Hz. Ömer)
8.Kur’an-ı Kerim kitap hâline getirildi. (Hz. Ebubekir)
9.Ülke eyalet adı verilen yönetim birimlerine ayrıldı. (Hz. Ömer)
G. Türklerin Anadolu’yu yurt edinme süreciyle ilgili bazı bilgiler aşağıda karışık olarak verilmiştir. Bunları inceleyerek olayların gerçekleşme sırasına göre doğru sıralamayı yapınız.
Cevap: 1. c 2. b 3. ç 4. a 5. e 6. d
a) Bizans Devleti ile yapılan Malazgirt Savaşı kazanılarak Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı. (c)
b) Gazneliler ile yapılan Dandanakan Savaşı kazanılarak Büyük Selçuklu Devleti resmen kuruldu. (b)
c) Tuğrul Bey ve Çağrı Bey tarafından Anadolu’ya Türk akınları yapıldı. (ç)
ç) Bizans Devleti ile yapılan Pasinler Savaşı kazanılarak Doğu Anadolu ele geçirildi. (a)
d) Bizans Devleti ile yapılan Miryokefalon Savaşı kazanılarak Anadolu kesin olarak Türk yurdu hâline geldi. (e)
e) Anadolu’da ilk Türk beylikleri kuruldu. (d)
Ğ. Aşağıda verilen kavramları ve ifadeleri kullanarak ünitede öğrendiğiniz konularla ilgili cümleler kurunuz ve noktalı yerlere yazınız.
1. Orta Asya, hayvancılık, Türkler
Cevap: Türkler Orta Asya’da yaşarken göçebe bir hayat yaşadıkları için hayvancılıkla uğraşmışladır.
2. Kavimler Göçü, Avrupa Hun Devleti, Balamir
Cevap: Avrupa Hun Devleti Balamir önderliğinde Karadeniz’in Kuzeyine gelmesiyle birlikte Kavimler göçünü başlamasına sebep olmuştur.
3. Müslümanlar, Bedir Savaşı, Mekkeli müşrikler
Cevap: Bedir Savaşı Müslümanlar ile Mekkeli Müşrikler arasında yaşanmıştır.
4. Türkler, Müslümanlık, Talas Savaşı
Cevap: Türkler Talas Savaşı ile birlikte Müslüman olmuştur.
5. Gazneliler, Büyük Selçuklu Devleti, Dandanakan Savaşı
Cevap: Gazneliler Büyük Selçuklu Devleti’yle Dandanakan Savaşı’nı yaptılar.
6. Alp Arslan, Malazgirt Savaşı, Anadolu
Cevap: Alp Arslan, Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun fethi için komutanlarını görevlendirmiştir.
H. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. Destan ve yazıtlardan yararlanarak Orta Asya’da kurulan Türk devletlerinin özellikleri hakkında bilgi sahibi olabiliriz.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Orta Asya’da kurulan Türk devletlerinin özelliklerinden biri değildir?
A) Türklerin bağımsızlıklarına düşkün olması
B) Türklerin Haçlılarla mücadele etmesi
C) Yaşadıkları bölgenin karasal iklim şartlarına sahip olması
D) Türklerin hayvancılıkla uğraşması
Cevap: B
2. Türkiye Selçukluları döneminde gerçekleştirilen kültürel faaliyetler, Anadolu’nun yurt edinilme sürecini hızlandırmıştır.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye Selçuklu Devleti döneminde yapılan kültürel faaliyetlerden birisi değildir?
A) İnce Minareli Medrese’nin yapılması
B) Torumtay Darüşşifası’nın yapılması
C) Mevlana’nın halkı aydınlatması ve yol göstermesi
D) Kurulan medreselerde yalnızca hadis, kelam ve fıkıh gibi dinî ilimlerin okutulması
Cevap: B
3. Orta Asya’da kurulan Türk devletleri ile Çin arasındaki mücadelelerin temel sebebi İpek Yolu’na hâkim olma düşüncesidir.
Buna göre Türk devletleri ile Çin arasındaki mücadelelerin sebebi aşağıdaki alanlardan hangisi ile daha çok ilgilidir?
A) Dinî B) Ekonomik C) Kültürel D) Siyasi
Cevap: B
4. Müşrikler, Bedir Savaşı’nın intikamını almak için tekrar saldırdılar. Savaş, bir dağın çevresinde yapıldı. Müslümanlar bu savaşta büyük kayıplar verdi. Bu durumun en önemli sebebi Hz. Muhammed’in (s.a.v.) dağa yerleştirdiği okçuların savaşın kazanıldığını düşünerek bulundukları yerleri terk etmesidir.
Anlatılan tarihî olay aşağıdakilerden hangisidir?
A) Dandanakan Savaşı
B) Hendek Savaşı
C) Mekke’nin Fethi
D) Uhud Savaşı
Cevap: D
5. Türkler, İslamiyet ile ilk defa Emeviler döneminde tanıştılar. Ancak Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleri Abbasiler döneminde gerçekleşti.
Buna göre bahsedilen durumun temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Abbasilerin Türklere para yardımında bulunması
B) Emevilerin uyguladığı Arap milliyetçiliği politikası
C) Türklerin Gök Tanrı inancını bırakmak istememesi
D) Türklerin göçebe bir yaşama sahip olması
Cevap: B
6. İpek Yolu üzerinde ticaret yapan tüccarların barınma, yiyecek, güvenlik ve hayvanlarının bakımı gibi ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan mimari yapılar aşağıdakilerden hangisidir?
A)Darüşşifa B) Medrese C)Kervansaray D) Kümbet
Cevap: C
7. İslamiyet’in kabulünden sonra ilk Türk-İslam eserleri yazılmaya başlandı. Bunlardan en önemlileri Kâşgarlı Mahmut tarafından yazılan Dîvânü Lugâti’t-Türk ve Yusuf Has Hacip tarafından yazılan Kutadgu Bilig’dir.
Bu bilgiden yararlanarak Türklerin İslamiyet’i kabul ettikten sonra aşağıdaki alanlardan hangisine yönelik çalışmalar yaptığı söylenebilir?
A) Askerî B) Ekonomik C) Kültürel D) Siyasi
Cevap: C
8. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da ilk Türk Beylikleri kuruldu. Bu beylikler, yaptıkları çalışmalarla Anadolu’nun yurt edinilme sürecine önemli katkılar verdi.
Buna göre;
I. Bizans, Ermeni ve Gürcülerle mücadele ederek Türk yurdunu savundular.
II. Anadolu’daki şehirleri imar ederek geliştirdiler.
III. Anadolu’daki yerleşim yerlerine Türkçe isimler verdiler.
uygulamalarından hangileri bu beyliklerin katkılarındandır?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III
Cevap: D
9. 1. durum: İslamiyet’ten önce Arap Yarımadası’nda siyasi birlik yoktu. Toplumda kadınlara değer verilmiyordu. İslamiyet’in kabulünden sonra Arap Yarımadası’nda siyasi birlik sağlandı. Toplumda kadınlara daha fazla değer verilmeye başlandı
2. durum: İslamiyet’i kabul etmeden önce Türk devletlerini yöneten kişilere han ve kağan gibi unvanlar verilirdi. Gök Tanrı inancı hâkimdi. Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra devletin başında bulunan kişiler sultan unvanını da kullanmaya başladı. Cami ve medrese gibi mimari eserler inşa edilmeye başlandı.
Verilen durumlar incelendiğinde aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?
A) İslamiyet insanların günlük yaşamlarında değişimlere neden olmuştur.
B) İslamiyet’in kabulüyle birlikte Türklerde ekonomik yaşam canlanmıştır.
C) İslamiyet yalnızca dinî alanda insanların yaşamını etkilemiştir.
D) İslamiyetin kabulünden sonra Türk devletleri arasında birlik sağlanmıştır.
Cevap: A
I- Aşağıda verilen soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Orta Asya’nın coğrafi özelliklerinin, buradaki Türklerin yaşamı üzerindeki etkilerini açıklayınız.
Cevap: Orta Asya dağlık ve engebeli bir alana sahiptir. Bu yüzden Türkler göçebe bir yaşam şeklini benimsemişlerdir.
2. İslamiyet’i kabul etmelerinin Türklerin yaşamındaki etkilerini ifade ediniz.
Cevap: İslamiyet’i kabul eden Türklerin yaşamlarında farklılık oluşturmuştur. Dini inanışları değişmiş ve dini unsurlar hayatlarına yansımıştır. İslamiyet sonrasında Türklerin yerleşik hayata geçişi hızlandığından cami ve medreseler yapmışlardır. Devletin başındaki kişilere Sultan unvanı verilmiştir.
3. Türklerin İslamiyet’i kabul etmesini hızlandıran olayları belirtiniz.
Cevap: Türklerin İslamiyet’i kabul etmesini hızlandıran olayları şu şekilde maddeler halinde yazabiliriz.
- Türklerin Gök Tanrı inancı ile Allah inancının birbirine benzemesi.
- Her şeyi yaratan Gök Tanrı inancına benzeyen her şeyin yaratıcısının Allah olması.
- Gök Tanrı inancında ölümden sonra yaşamın devam ettiği inancının İslamiyet’teki ahiret inancına benzemesi.
- Gök Tanrı inancında Dünyada yapılan iyiliğin ödüllendirileceği, kötülüğün ise cezalandırılacağı inancının İslamiyet’te cennet ve cehennem şeklinde karşılığının olması.
- Gök Tanrı inancında Cihana hâkim olma anlayışının İslamiyet’te gaza ve cihat anlayışıyla aynı olması.
4. Mevlana’nın ve Ahi Evran’ın Anadolu’nun yurt edinilme sürecine nasıl katkıda bulunduklarını açıklayınız.
Mevlana büyük bir din ve ilim bilginidir. Sevgi, saygı ve anlayışın öncüsü olan Mevlana insanlara birlik ve beraberlik içinde yaşamalarını öğütledi. Onun felsefesi ile Türkler ve diğer milletlerden olan insanlar dil, din ve mezhep farkı olmadan barış içinde yaşamasıdır. Bu görüş sayesinde Türkler Anadolu yurt edinmiştir.
Ahi Evran ahilik teşkilatını kurdu. Ahilik teşkilatı, Anadolu’nun Türk yurdu olması konusunda önemli katkılar verdi. Bu teşkilatın amacı, Anadolu halkına meslek edindirmek ve güzel ahlak sahibi olmayı öğretmeye çalışmaktı. Anadolu halkı bu teşkilat sayesinde çırak, kalfa ve usta ilişkisi içerisinde çeşitli meslekleri öğrendi. Ahilik teşkilatı uzun yıllar boyunca Anadolu insanına hizmet verdi.
5. Tarihî ticaret yollarının toplumlar arası ilişkileri nasıl etkilediğini belirtiniz.
Cevap: Tarihi ticaret yolları toplumların birbirlerinden etkilenmeleri ve birbirlerinden pek çok şey öğrenmelerini sağlamıştır.
ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU
Bu ünitede yaptığınız çalışmalar ve öğrendiğiniz bilgilerle ilgili aşağıda bir form verilmiştir. Bu formdaki soruları cevaplayınız.
1) Bu ünitede neler öğrendiniz?
Cevap: Talas Savaşı ile Türklerin Müslüman olduğunu, Malazgirt Savaşı ile Türklerin Anadolu’ girdiklerini, Kavimler göçünü, İpek e Baharat yolunun ne işe yaradığını öğrendim.
2) Bu ünitede başarılı olduğunuz konular hangileriydi?
Cevap: Türklerin İslamiyet’i kabul sürecini ve İslamiyet’i kabul ettikten sonra hayatlarındaki değişimleri çok iyi anladım.
3) Bu ünitede öğrendiğiniz bilgileri hayatınızın hangi alanlarında kullanabilirsiniz?
Cevap: Genel kültür anlamında benim çok işime yarayacaktır.
4) Bu ünitede hangi konular ilginizi çekti?
Cevap: Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletleri konusu ilgimi çekti.
5) Bu ünitede öğrendiğiniz bilgilerden size en ilginç gelen hangisiydi?
Cevap: Çaka Bey ilk Türk donanmasını kuran ve ilk deniz komutanı olması.
6) Bu ünitede hangi konuları anlamakta zorlandınız? Bu konularla ilgili aklınıza takılanlar hakkında kitap, dergi, ansiklopedi ve Genel Ağ gibi kaynaklardan araştırma yapınız.
Cevap: Beylikler konusunda biraz zorlandım.