Neler Öğrendik Neler?
A. Aşağıdaki ifadelerden “doğru” ya da “yanlış” olanları belirleyerek ilgili kutuyu işaretleyiniz.
1. Ses, madde taneciklerinin titreşimi ile oluşur. (D)
2. Katılar, gazlara ve sıvılara göre sesi daha iyi iletir. (D)
3. Sesin yayılması için maddesel ortam gerekli değildir. (Y)
4. Aynı kaynaktan çıkan ses, su ve hava ortamlarında aynı duyulur. (Y)
5. Serçe ve karganın çıkardığı seslerin farklı işitilmesi, bu seslerin farklı ortamda yayılmalarından kaynaklanır. (Y)
6. Ses, dalgalar hâlinde yayılır. (D)
7. Farklı ortamlarda sesin sürati farklıdır. (D)
8. Sert ve az pürüzlü yüzeyler sesi iyi yansıtır. (D)
9. Ses yalıtımında, sesi az soğuran malzemeler kullanılır. (Y)
10. Ses boşlukta yayılabilir. (Y)
B. Aşağıdaki ifadelerde noktalı yerlere, kutu içindeki kavramlardan uygun olanları yazınız.
1. Ses, madde taneciklerinin titreşmesi sonucu oluşur.
2. Sesin yayılması için maddesel ortama ihtiyaç vardır.
3. Su altı arama çalışmalarında sonar adı verilen cihazlar kullanılır.
4. Aynı kaynaktan çıkan sesler farklı ortamlarda farklı duyulur.
5. Ortam değiştiren sesin yayılma sürati de değişir.
6. Alçaktan uçan uçakların pencere camını kırması sesin bir enerji türü olduğunu gösterir.
7. Modern ve kültürel mimaride yapılan akustik uygulamaları sayesinde sesin yankılanması engellenir.
8. Sesin yayılması taneciklerin hareketine bağlı olduğundan taneciklerin bulunmadığı boşlukta ses yayılamaz.
9. Sesin bir engelden yansıyıp bir süre sonra tekrar duyulmasına yankı denir.
10. Sesi iyi soğuran maddeler, ses yalıtım malzemesi olarak kullanılır.
C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Bir ortamda sesin yayılabilmesi için o ortamın hangi özelliğe sahip olması gerekir?
Cevap: Sesin yayılabilmesi için ortamın maddesel olması gereklidir.
2. Ormanda yürüyüş yaparken kuş sesini duyan Efe, sesin hangi ortamda yayılması sayesinde bu sesi duyabilmiştir?
Cevap: Kuş sesini, sesin havada yayılması sayesinde duyabilmiştir.
3. Işık ve sesin hava ortamında yayılma süratleri karşılaştırılırsa hangisinin daha süratli olduğu söylenebilir?
Cevap: Hava ortamında ışık sesten daha süratli yayılır.
4. Yumuşak ve gözenekli bir madde olan sünger ile sert ve az pürüzlü bir madde olan çelik levhadan hangisi, sesin soğurulması bakımından ses yalıtımında kullanılmaya daha uygundur?
Cevap: Sünger, sesi çelik levhadan daha çok soğuracağından ses yalıtımı için daha uygundur.
5. Akustik uygulamalarında sesin hangi özelliklerine dikkat edilir?
Cevap: Akustik uygulamalarında sesin yansıması, soğurulması ve iletilmesi özelliklerine dikkat edilir.
Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1. Ses ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru bir ifadedir?
A) Ses dalgaları çıplak gözle görülür.
B) Sesin yansıma özelliği kullanılarak Venüs ile Dünya arasındaki mesafe ölçülebilir.
C) Madde tanecikleri arasındaki boşluk arttıkça sesin iletim sürati azalır.
D) Çalar saatin sesi, su ve hava ortamında aynı şekilde işitilir.
Cevap: C
2. Farklı kaynakların ürettiği seslerin farklı algılanmasının sebebi kaynakların titreşimlerinin farklı olmasıdır.
Buna göre;
I. Sınıfta çalınan gitar ve flüt seslerinin farklı işitilmesi
II. Uçak sesinin su içinde ve su dışında farklı işitilmesi,
III. Konser salonunda davul sesi ile zurna sesinin farklı işitilmesi ifadelerinden
hangileri sözü edilen duruma örnek örnektir?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) I, II ve III
Cevap: C
3. Sesin bazı maddelerdeki yayılma sürati aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo verilerinden yola çıkılarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sıcak M maddesi, soğuk M maddesine göre sesi daha süratli iletir.
B) Ses, aynı mesafeyi sıcak K maddesinde soğuk K maddesine göre daha kısa sürede alır.
C) Ses, 100 0C sıcaklığındaki K ortamında, 0 0C sıcaklığındaki L ortamına göre daha süratli yayılır.
D) K maddesinde ses; Ankara’da, temmuz ayında ve aynı saatte ocak ayına göre daha süratli yayılır.
Cevap: C
4. Ses, taneciklerin titreşmesi sonucu oluşan ve bir tanecikten diğerine aktarılarak yayılan bir enerji türüdür.
Buna göre ses ile ilgili,
I. Kaynaktan çıkan ses, sadece tek bir yönde yayılır.
II. Ses, gazlarda sıvı ve katılara göre daha yavaş yayılır.
III. Ses, katı ortamlardan geçemez.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I, II ve III
Cevap: B
5. Sesin belirli bir seviyenin üzerinde olması insan sağlığını ve konforunu olumsuz etkiler. Bu yüzden kapalı ortamlarda ses seviyesinin belirli bir düzeyde olması önemlidir. Bunun için çeşitli yöntemlerle ses yalıtımı sağlanır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ses yalıtımının faydalarından değildir?
A) Strese bağlı hastalıkların azalmasını sağlayabilir.
B) Okullarda yapılan ses yalıtımı derslerin verimini artırabilir.
C) Hastanelerde ses yalıtımı sayesinde iyi bir dinlenme ortamı sağlanabilir.
D) Yol kenarlarına yapılan ses bariyerleri araçların yakıt tüketimini azaltabilir.
Cevap: D
6. Sıcaklığı aynı olan bazı ortamlarda sesin iletim sürati aşağıdaki grafikte verilmiştir.
Buna göre,
I. K ortamı su ise L ortamı mermer olabilir.
II. M ortamındaki madde tanecikleri K ortamındakilere göre birbirlerine daha yakındır.
III. L ortamı çelik ise M ortamı hava olabilir.
yorumlarından hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
Cevap: B
7. Bir deney için yan yana K, L ve M ortamları hazırlanıyor. K ortamına ses kaynağı, M ortamına ise ses algılayıcısı konuluyor. L ortamında dört farklı değişiklik yapılarak K ortamında çıkarılan sesin M ortamında algılanma düzeyi ölçülüp aşağıdaki grafik çiziliyor. Buna göre I, II, III ve IV. durumlarda L ortamının içi aşağıdakilerden hangisindeki gibi olabilir?
A) Su Boşluk Hava Tuzlu Su
B) Hava Boşluk Su Beton
C) Su Hava Tuzlu Su Tahta
D) Demir Boşluk Plastik Tuzlu Su
Cevap: B
8. Aynı kaynaktan çıkan seslerin farklı ortamlarda farklı duyulup duyulmadığını test etmek isteyen öğrenci aşağıdaki düzenekleri hazırlamıştır. Buna göre öğrencinin amacına ulaşması için hangi düzenekleri kullanması yeterli olacaktır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
Cevap: A
9. Aslı, fen bilimleri dersinde arkadaşlarına ses ünitesi ile ilgili sunum yapmıştır. Sunumunda eline aldığı iki taşı Görsel-I’de olduğu gibi su dolu kabın içinde birbirine vurmuş ve arkadaşlarından çıkan sesi dinlemelerini istemiştir. Daha sonra Görsel-2’deki hava ortamında, su ortamındaki ile eşit kuvvet uygulayarak taşları birbirine vurmuş ve arkadaşlarından çıkan sesleri karşılaştırmalarını istemiştir. Deney sonunda arkadaşları, deney hakkındaki düşüncelerini Aslı ile paylaşmıştır. Buna göre Aslı’nın sunumu sonrasında yapılan aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?
A) Her iki deneyde de taşlara aynı kuvvetle vurduğun için çıkan sesleri aynı duymalıydım, deneyde hata yapmış olmalısın.
B) Deneyinde kronometre kullanmalıydın böylece “sıcaklığın sesin yayılma süratine etkisini” ispatlayabilirdin.
C) Deneyde hata yaptığını düşünüyorum çünkü ses kaynakları aynı olduğu için sesleri aynı duymam gerekirdi.
D) Bu deneyle “aynı kaynaktan çıkan sesin farklı ortamlarda farklı işitilmesi”ni ispatlamak istediğini düşünüyorum.
Cevap: D
10. Görseldeki gibi özdeş kavanozların içine alarmı aynı zamana kurulmuş çalar saatler yerleştiriliyor. Kavanozların içi aynı maddenin katı, sıvı ve gaz hâlleri ile dolduruluyor. Kavanozların ağzı kapatılıp, aynı anda kronometreler çalıştırılarak çalar saatlerin sesinin ne kadar sürede duyulduğu kaydediliyor. Deney sonucunda kronometrelerin gösterdiği değerler “I >NI>N” şeklinde sıralanıyor. Bu deney ve gözlem sonuçlarına göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Maddenin fiziksel hâlinin özelliği sesin farklı duyulmasını etkilemediği için ses aynı duyulur.
B) I. kavanozdaki maddesel ortamın tanecikleri arasındaki mesafe, diğerlerine göre daha fazladır.
C) II. kavanozda bulunan maddesel ortam, maddenin katı hâlidir.
D) II. kavanozda bulunan madde, III. kavanozdaki maddenin donması sonucu oluşan fiziksel hâlidir.
Cevap: A
11. Bir öğrenci; duvarlarına strafor, cam yünü ve yumurta kolisi malzemelerini yerleştirdiği aşağıdaki maket evleri tasarlamıştır.
Öğrenci maket evlerin içine yerleştirdiği özdeş çalar saatlerden çıkan sesleri dinlemiş ve saatlerden çıkan sesin duyulma şiddetini “I>N>IN” olarak belirlemiştir.
Bu deneyle ilgili,
I. Sesin yayılmasını 3. maket ev, diğer maket evlere göre daha iyi engellemiştir.
II. “Cam yününün ses yalıtımına etkisi”ni test etmek için 1 ve 2. maket ev kullanılabilir.
III. “Yumurta kolisinin ses yalıtımına etkisi”ni test etmek için sadece 1 ve 3. maket ev kullanılabilir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III
Cevap: B
İcat Çıkaralım
“Elektrik süpürgeniz; kendi kendine dolaşarak odaları, mutfağı, koridorları ve salonunuzu bir bir dolaşsa, köşe bucak demeden bütün evinizi güzelce süpürse büyük kolaylık sağlardı, değil mi?” sorusundan hareketle mi yapıldı bilinmez ama bu işi yapan becerikli ve “akıllı” makinelere genel olarak robot süpürge deniyor. Robot süpürgelerin üstünde, yanlarında ve altında çevreyi sürekli tarayan çok sayıda elektronik algılayıcı bulunur. Algılayıcılardan gelen verileri değerlendiren işlemci, süpürgenin çevresindeki nesnelerin saptanmasını sağlar. İşlemci, yatay eksen algılayıcılarından gelen verileri değerlendirerek bir duvardan ya da bir tabure bacağının süpürgeden ne kadar uzakta bulunduğunu belirler. Böylece süpürgenin çalıştığı alanın bir haritası oluşturulabilir ve çalışma alanıyla süpürgenin o alandaki hareketleri, akıllı telefona yüklenen bir uygulama sayesinde ekrandan izlenebilir. Kullanıcı -ev dışında olsa bile-, cep telefonu uygulaması ile süpürgeye evin istediği bölümünü süpürmesi için yönlendirebilir. Şarjı azaldığında süpürge, evdeki şarj ünitesinin olduğu yere giderek kendisinin şarj edilmesini sağlar. Şarj tamamlandığında ise eksik bıraktığı iş varsa hareket edip ilgili yere giderek işini tamamlar.
Evlerde düzenli olarak yapılan işler ile ilgili araştırma yapınız. Bu işlerden birini seçip bu işin daha kolay yapılabilmesini sağlayabilecek bir model oluşturunuz. Oluşturduğunuz modeli okulunuzun yıl sonu bilim şenliğinde sununuz.