DENEYEREK ÖĞRENELİM
Hâl değişimi, maddenin tanecikleri arasındaki boşluğu ve taneciklerin hareketliliğini nasıl etkiler?
Cevap: Hal değişimi, bir maddenin moleküller arası potansiyel enerjisinin ısı alarak ya da vererek değişmesi sonucu meydana gelen olaydır. Maddenin sıcaklığı arttıkça maddeyi oluşturan tanecikler daha hızlı hareket eder. Maddenin katı hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluk en az, gaz hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluk en fazladır. Maddenin sıvı hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluk, katı hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluktan fazla; gaz hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluktan azdır.
• Buzu oluşturan tanecikler arasındaki boşluğun ve taneciklerin hareketliliğinin nasıl olabileceğini aşağıdaki tabloya çizelim.
2. Aşama
- İspirto ocağını yakalım ve sacayağını ispirto ocağının üzerine koyalım.
- İçinde buz kalıbı olan beherglası, sacayağın üzerine koyalım.
- Buz kalıplarının su doluncaya kadar ısınmasını ve suyun kaynamasını sağlayalım.
Kaynayan suyun içine talaş veya strafor köpük parçaları ekleyelim. Su kaynarken
suyu oluşturan tanecikler arasındaki boşluğun ve taneciklerin hareketliliğinin nasıl olabileceğini aşağıdaki tabloya çizelim.
3. Aşama
- Beherglastan çıkan su buharını gözlemleyelim.
- Su buharını oluşturan tanecikler arasındaki boşluğun ve taneciklerin hareketliliğinin nasıl olabileceğini aşağıdaki tabloya çizelim.
Sonuç Çıkaralım:
1. Hâl değişimine bağlı olarak maddenin tanecikleri arasındaki boşluk nasıl değişir?
Cevap: Maddenin sıcaklığı arttıkça maddeyi oluşturan tanecikler daha hızlı hareket eder. Maddenin katı hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluk en az, gaz hâlini oluşturan tanecikler arasındaki boşluk en fazladır.
2. Hâl değişimine bağlı olarak maddenin taneciklerinin hareketliliği nasıl değişir?
Cevap: Maddenin katı hâlini oluşturan tanecikler en yavaş, gaz hâlini oluşturan tanecikler ise en hızlı hareket eder. Maddenin sıvı hâlini oluşturan tanecikler, katı hâlini oluşturan taneciklerden daha hızlı; gaz hâlini oluşturan taneciklerden daha yavaş hareket eder.