Ünite Değerlendirme Çalışmaları
A. Aşağıda verilen ifadelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz.
Hak Sorumluluk Özgür Saygı İhlal Demokrasi
1. Düşüncelerimi hiçbir kısıtlama veya baskı olmaksızın özgür bir şekilde ifade etme hakkım vardır.
2. Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocukların haklarını korumakta ve ihlal edilmesini önlemektedir.
3. İnsanlar, en başta kendileri olmak üzere ailelerine, arkadaşlarına ve çevrelerine karşı sorumluluk bilincine sahip olmalıdırlar.
4. Karşılaştığımız sorunlara karşı demokratik çözümler üretmeliyiz.
5. Hak ve özgürlüklerimizi kullanırken başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı göstermeliyiz.
B. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” yazınız.
1. Bağımsızlık, hak ve özgürlüklerimizi kullanmak için önemlidir. (D)
2. Hak ve özgürlükler ile ilgili sorunların tamamında bir kurumdan yardım almam gerekir. (Y)
3. Sadece kendime ve sevdiklerime karşı sorumluluklarım vardır. (Y)
4. Çocuk Hakları Sözleşmesi; din, dil, ırk, renk ve cinsiyet gözetmeden bütün çocukları kapsamaktadır. (D)
5. Bütün insanlar, doğuştan birtakım haklara sahiptir. (D)
C. Aşağıda verilen soruların yanıtlarını defterinize yazınız.
1. İnsanların sorumlulukları zamanla değişmektedir. Sorumluluklarımız, yaşamımızda üstlendiğimiz rollere göre farklılaşmaktadır. İnsanların insan oldukları için üstlendikleri sorumluluklar var mıdır? Araştırınız.
Cevap: Evet, insanların insan olmaları nedeniyle diğer insanlara ve çevreye karşı sorumlulukları vardır; örneğin, birbirlerine saygılı olmak, yardımlaşmak ve çevreyi korumak gibi.
2. Dünya üzerinde en çok hangi çocuk hakkının ihlal edildiğini düşünüyorsunuz? İhlal edildiğini düşündüğünüz bu hak ile ilgili bir gazete haberi bularak bu habere ilişkin düşüncelerinizi paylaşınız. Bu hakkın ihlal edilmesinde hangi faktörler etkilidir? Araştırınız.
Cevap: Çocuk işçiliği, dünya genelinde sıkça ihlal edilen bir çocuk hakkıdır. Bu hak ihlalinin arkasında yoksulluk, eğitimsizlik ve hükümet denetim eksikliği gibi faktörler bulunmaktadır.
3. Yalnız çocukların değil yetişkinlerin de hak ve özgürlükleri ihlal edilebilmektedir. Çevrenizdeki yetişkinlere hangi hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini ve bu ihlallere nasıl çözüm bulduklarını sorunuz. Çocukların buldukları çözümler ile yetişkinlerin çözümleri arasında fark var mıdır? Araştırınız.
Cevap: Yetişkinler genellikle hukuki yollarla veya toplum baskısıyla hak ihlallerine çözüm bulabilirler, çocuklar ise bu tür kaynaklara genellikle erişemeyebilir, bu yüzden çözüm yolları arasında farklılıklar olabilir.
Ç. Aşağıda verilen kavramların anlamlarını araştırınız. Bu kavramlar neden önemlidir? Söyleyiniz.
1. İnsan Onuru
2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü
3. Anayasa
4. Demokrasi
5. Yasal yükümlülük
Bu kavramlar insan olabilmek adına önemlidir. Bu kavramların anlamları ise kısaca şu şekilde yazılabilir.
- İnsan Onuru: İnsanın doğuştan sahip olduğu değer ve saygınlık.
- Düşünce ve İfade Özgürlüğü: Fikirlerini ifade etme ve düşüncelerini özgürce paylaşma hakkı.
- Anayasa: Bir devletin temel kanunu ve kurallarını belirleyen hukuki metin.
- Demokrasi: Halkın yönetimi, vatandaşların eşit haklara sahip olduğu yönetim biçimi.
- Yasal yükümlülük: Kanunlar tarafından belirlenen görevlerin yerine getirilmesi zorunluluğu.
D. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.
1. Seda, arkadaşları ile sokakta top oynamaktadır. Seda ve arkadaşlarının topu komşularının bahçesine girmiştir. Bu duruma çok sinirlenen komşuları, Seda ve arkadaşlarına bu sokakta top oynayamayacaklarını söylemiştir. Seda sokakta top oynayabileceklerini, sokağın kimseye ait olmadığını söyleyerek hakkını savunmuştur. Seda ve arkadaşları hangi konuda kısıtlanmak istenmiştir?
A) Düşünce B) Hak C) Sorumluluk D) Yasalara uyma
Cevap: D
2. Ali, arkadaşları ve öğretmenleri tarafından sorumluluklarını yerine getirmeye özen gösteren bir öğrenci olarak görülmektedir. Evde odasını toplamaya özen gösterir. Okulda verilen sorumlulukları yerine getirir ve ödevlerini tamamlar. Çevresine karşı da sorumluluk bilinciyle dolu olan Ali, arkadaşları ile birlikte sosyal sorumluluk projesi geliştirmiştir. Bununla birlikte ailesi tarafından basketbol kursuna yazdırılmış ancak kursun çalışmalarına katılmamıştır. Ali’nin kurs günü ve saatini bilmesine rağmen kursa gitmemesi dikkat çekmiştir. Ali, aşağıda verilen durumlardan hangisini yaşıyor olabilir?
A) Basketbola ilgi duymamaktadır.
B) İş birlikli çalışmayı sevmemektedir.
C) Sorumluluklarını bilmemektedir.
D) Kursa yazdırıldığını bilmemektedir.
Cevap: A
3. Çocuklar sağlık, eğitim, düşünce ve oyun gibi haklara sahiptir. Bu haklar devletler tarafından Çocuk Hakları Sözleşmesi ile koruma altına alınmıştır. Buna rağmen dünya üzerinde çeşitli işlerde çalıştırılan çocuklar bulunmaktadır. Moni’de bu çocuklardan biridir. Okula gitmesi gereken saatte nikâh şekeri imal eden bir dükkânda çalıştırılmaktadır. Moni’nin öncelikli olarak hangi hakkı ihlal edilmektedir?
A) Düşünce B) Eğitim C) Sağlık D) Yaşama
Cevap: C
4. İpek, arkadaşları ile teneffüslerde oynamaktadır. Arkadaşlarından Selim, her teneffüste kendi sevdiği oyunların oynanmasını istemektedir. İpek, düşüncelerini söylemek istediğinde Selim dinlememekte veya arkadaşının sözünü kesmektedir. İpek’in ihlal edilen hakkı için öncelikle uygulayacağı çözüm aşağıda- kilerden hangisidir?
A) Selim’le konuşarak anlaşmalıdır.
B) Selim’le bir daha oynamamalıdır.
C) Selim’i öğretmenine şikayet etmelidir.
D) Selim’le arkadaşlığını bitirmelidir.
Cevap: A
5. Toplumlar, birlikte yaşama kültürü içerisinde varlıklarını devam ettirir. Bu durum toplumların önem verdikleri değerleri bize göstermektedir. Türk milleti Millî Mücadele yıllarında büyük zorluklarla mücadele etmiş ve vatanın kurtulması için çeşitli görevler üstlenmiştir. Türk milletinin yaşadığı zorluklar karşısında gösterdiği mücadele, aşağıdaki değerlerden hangisine sahip olduğunu gösterir?
A) Adalet B) Hoşgörü C) Saygı D) Sorumluluk
Cevap: D
6. “Herhangi bir koşulla sınırlanma ya da zorlanmaya bağlı olmaksızın düşünme ve davranmadır.” Yukarıda açıklaması verilen kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hak B) Özgürlük C) Sorumluluk D) Karar
Cevap: B
7. Aşağıdakilerden hangisi kendimize karşı sorumluluklarımızdan biri değildir?
A) Ruh ve beden sağlığımızı korumak
B) Gelişimimize faydası olacak şekilde yaşamak
C) Zamanımızı etkili ve verimli kullanmak
D) Aile bireylerine saygılı olmak
Cevap: D
8. Aşağıdaki davranışlardan hangisini yaparsak insanlığın ortak mirasına karşı sorumluluğumuzu yerine getirmiş oluruz?
A) Doğal kaynakları bilinçli bir şekilde kullanırsak
B) Doğal, tarihî ve kültürel varlıkları tanıtırsak
C) Zarar görmüş veya hasta bir hayvanı tedavi ettirirsek
D) Çevrenin düzenli ve temiz olmasını sağlarsak
Cevap: B
9. Hasta olduğu halde hastaneye gidemeyen ve buna bağlı olarak da tedavi olamayan bir çocuk hangi hakkını kütlanamamış olur?
A) Sağlık hakkı B) Eğitim hakkı C) Özel hayatın gizliliği hakkı D) Barınma hakkı
Cevap: A
10. Bireyler haksızlığa uğradığı zaman aşağıda verilen davranışlardan hangisini yapmalıdır?
A) Küsmek B) Öfkelenmek C) Uzlaşmak D) Neşelenmek
Cevap: C
E. Aşağıda verilen zihin haritasını bu ünitede öğrendikleriniz çerçevesinde doldurunuz.
Zihin haritasını şu şekilde doldurabilirsiniz.
Hak ve sorumluluklarım arasındaki ilişkiler:
Haklarımız, bireylerin doğuştan sahip olduğu, devlet veya diğer kişiler tarafından tanınan ve korunan temel özgürlüklerdir. Sorumluluklarımız ise bu hakları kullanırken başkalarının haklarına ve toplumun düzenine saygı gösterme yükümlülüklerimizdir.
- Haklara sahip olmak, aynı zamanda sorumlulukları da beraberinde getirir.
- Hakları kullanırken, diğer insanların haklarına saygı göstermek sorumluluğudur.
- Sorumluluklar, toplumun düzgün işlemesi için gereklidir.
- Sorumluluklar yerine getirildiğinde, hakların korunması daha etkin hale gelir.
- Haklar ve sorumluluklar toplumun bireyler arasındaki denge ve uyumunu sağlar.
Haklarımı kullandığım durumlar:
- Düşünce ve ifade özgürlüğünü kullanarak fikirlerimi açıklama.
- Eşitlik ilkesine dayanarak adil davranılmasını talep etme.
- Yasalara uygun olarak seyahat etme, çalışma hakkını kullanma.
Hak ihlallerine karşı alabileceğim önlemler:
- Hak ihlalleri durumunda, hukuki yollarla adalet arayışında bulunma.
- İlgili makamlara başvurma veya şikayette bulunma.
- Sivil toplum kuruluşları veya insan hakları örgütleriyle iletişime geçme.
Saygılı olmam gereken durumlar:
- Başkalarının fikirlerine saygı gösterme.
- Çevreye ve doğaya zarar vermeden yaşama.
- Toplumun değerlerine ve kültürel farklılıklara saygı gösterme.