Isınan farklı derecelerde etkilenen madde değişik biçimlere girebilmektedir. Bu biçimler üzerine hem maddenin halleri ele alınır hem de gündelik hayatımızda bazı eşyalarda etkisini kullanırız. Şimdi maddenin ısı etkisiyle değişimi üzerine nasıl kullanım gerçekleştirdiğimize bir bakalım.
Maddenin ısı etkisiyle değişimi
Maddenin ısı etkisiyle değişimi farklı konular üzerinden ele alınmaktadır. Öncelikle termometreyi ele alalım ve ne olduğuna bakalım.
Termometre: Sıcaklığı ölçen alete termometre denmektedir. Termometrenin üzerinde tıpkı cetvelde olduğu gibi bazı çizgiler bulunmaktadır. Bu çizgiler ısının etkisi ile beraber havanın ne kadar sıcak olup olmadığını bize gösterir.
Aynı zamanda sıcaklık birimi olarak derece kullanılır. Derece ise, ‘C’ harfi ile değerlendirilmektedir.
Buz = 0 derece olarak belirlenmiştir.
Çay = 70 derece olarak belirlenmiştir.
Sınıf: 20 derece olarak belirlenmiştir.
Aynı zamanda bir de hasta ateşini ölçmek için termometre olarak ateş ölçer bulunmaktadır. Bunun derecesi ise 35 ila 42 derece arasında belirlenmiştir.
Isı akışı (Isı alışverişi): Sıcaklık dereceleri farklı olan iki madde bir araya getirildiği zaman, sıcaklığı yüksek olan maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye ısı akışı gerçekleşir. Bu akış neticesinde ısı veren maddenin sıcaklığı düşer. Aynı oranda ve aynı şekilde Isı alan maddenin sıcaklığı ise artar.
Not: Isı alışverişi iki maddenin sıcaklıkları birbirine eşit oluncaya kadar devam eder.
Örnek: Elimizde buz tuttuğumuz zaman elimiz üzerinden buza ısı akışı gerçekleşir. Böylece bu ısı almaya başlar ve zaman içerisinde elimizde erir.
Not: Herhangi bir kütlesi veya hacmi olmayan ısı madde olarak sayılmaz.
Hal değişimi: Madde aldığı farklı ısılar üzerinden hal değişimi gerçekleştirilir. Bu değişim ile Donma ve erime ve buharlaşma oluşmaktadır. Şimdi bu olayları tek tek ele alalım ve inceleyelim.
Erime: Maddenin katı halden sıvı hale geçmesine erime denir. Örneğin katı halde olan buzun sıvı hale geçmesi elime için verilebilecek en güzel örneklerden biridir.
Aynı zamanda herhangi bir donmuş maddeyi ısıttığımız zaman erimeye başlar.
Donma: Herhangi bir maddenin sıvı halden katı hale geçmesine donma denir. Sıvı halde olan suyun donarak buz haline gelmesi donmaya en güzel örneklerden biridir.
Örneğin bir kap içerisine su koyduğumuz zaman ve bunu buzluğa yerleştirdiğimizde, belirli bir zaman sonra su, buz haline gelir. Yani donma yaşanır.
Buharlaşma: Maddenin sıvı halden gaz haline geçmesine buharlaşma denir. Örneğin ocakta pişen bir yemekten buhar çıkması buharlaşmayı örnektir. Aynı zamanda kaynayan bir sudan ya da bir çaydanlıkta buhar çıkması da yine buharlaşmaya verilebilecek en güzel örnekler arasında yer alıyor.
Bunlar içerisinde aynı zamanda maddenin ısı değişimi konusunda bozunma olayı bulunmaktadır. Şimdi bozulma olayının ne olduğuna bakalım ve öğrenelim.
Bozunma: Bazı katı maddeler Isı etkisi ile beraber bazı değişiklikler yaşarlar. Ancak bu katı maddeler bir daha eski haline donma ile geri gelemezler. Yani diğer bir değişle eski özelliklerini kaybederler ve bir daha geri kazanamazlar. Bu olaya ise bozunma olayı denir.
Mesela şekerin ocakta kaynaması ile beraber eritildiği zaman bir daha eski haline gelmesi mümkün değildir. Bu olay bozunma olayına en güzel örneklerden biridir.