Metni Anlama ve Çözümleme
1. Şiirin teması nedir? Açıklayınız.
Cevap: Aşk ve aşkın ancak bir aşığın sevgisiyle anlam bulacağıdır, güzelliğin gelip geçiciliğidir.
2. Şiirde aşk, âşık ve gönül ilişkisi nasıl yorumlanmıştır? Açıklayınız.
Cevap: Şiirde aşk ancak aşığın verdiği değer üzerinden anlam kazanır denmektedir. Aşık kendisindeki aşk olmazsa aşık olunan kişinin de bir öneminin olmadığını vurgular.
3. Aşağıdaki dizelerde geçen edebî sanatları bulunuz.
Gönlümdeki köşk olmasa: Benzetme
Tabirin sığmaz kaleme: Abartma
Derdin dermandır yareme: Tenasüp (uygunluk)
4. Şiirdeki ahenk unsurlarını (ölçü, kafiye, redif, nakarat; ses, kelime ve kelime grubu tekrarı, ses akışı vb.) belirleyiniz.
aşk olmasa / köşk olmasa: olmasa’lar redif şk’ler tam kafiye.
kaleme/yareme/aleme: e’ler redif em’ler tam kafiyedir.
yazardı/çözerdi/gezerdi: di’ler redif ez’ler tam kafiye
görülmezdi / verilmezdi/ dirilmezdi: mezdi’ler redif er’ler tam kafiye
feryadı/adı/tadı: ı’lar redif ad’lar tam kafiyedir
5. Şaire göre güzellik nedir? Açıklayınız.
Cevap: Şaire güzellik sevgili için hissedilen güzel duygulardır. Onlar olmasa güzelliğin de aşkın da bir anlamı olmamaktadır.
6. Şiirden hareketle Cumhuriyet Dönemi halk şiirinin özelliklerini belirtiniz.
Cevap: Halk şiiri Aşık tarzı şiir geleneğin örnektir. Arı Türkçe ile hece ile şiirler yazan ve aşıklık geleneğinin son yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden olan Aşık Veysel günümüzde hala önemini ve değerini korumaktadır. Aşık Veysel, aşıklık geleneğinin Cumhuriyet sonrası en önemli temsilcilerindendir. Bu şiirinde Anadolu insanının lirik duygularını ve sevmesinin saflığı güzelliği üzerinde durmuştur.
7. Şiirin nazım biçimi ve nazım türünü tespit ediniz.
Nazım Biçimi: Türkü
Nazım Birimi: Dörtlük
8. Şiirde geçen “âşık, maşuk, âlem, tabir, meşk” sözcüklerinin anlamını “TDK Türkçe Sözlük”ten bularak kelimeler üzerinde telaffuz çalışması yapınız.
âşık: Âşık, Anadolu, Güney Kafkasya ve İran’da sürdürülen, genellikle bağlama veya başka bir telli müzik aleti eşliğinde söylenen sözlü halk müziği geleneğini icra eden kişidir.
maşuk: Maşuk, TDK sözlük anlamı olarak aşık olunan erkek ya da sevilen erkek anlamına gelir.
âlem: yeryüzü ve uzayda var olan şeylerin tümü.
tabir: anlatım, deyiş.
meşk: alışmak ve öğrenmek için yapılan çalışma, alıştırma.
9. izlediğiniz belgeselden yola çıkarak “Güzelliğin On Par’etmez” şiiriyle şairin hayatı arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Açıklayınız.
Cevap: Şair saz aşığıdır. Ruhundan geleni diline teline yansıtmaktadır. Belgeselde de Aşık Veysel’in nasıl bu yola girdiğini ve ona ait olan aşk şiirlerini nasıl ürettiğinden bahsedilmektedir.
1. ETKİNLİK
Aşağıdaki Âşık Veysel’e ait dörtlüklerde kullanılan imgeleri bulunuz.
Evvelden hastadır yaralı gönlüm
Sevdayı mahbuba ereli gönlüm
Aşkın gömleğine gireli gönlüm
Hicranı Veysel’den n’ola kendine
***
Yüce dağın menekşesi
Sesin güzeller neşesi
Gönlümün billur şişesi
Taşa çalsam kırılman mı
***
Yine havalandı gönlümün kuşu
Hiç hesaba sığmaz feleğin işi
Dünyada belalı Veysel’in başı
Herkes çilesini çeker nihayet
Cevap: 1. Dörtlükte: Aşk’ı giyilecek bir gömlek gibi somutlaştırmıştır. 2. Dörtlükte ise sevdiceğini dağ menekşelerini benzetmiştir. 3. Dörtlükte ise Kalbini havalanan bir kuşa benzetmektedir.
2. ETKİNLİK
1. ŞİİR
Nice sultanları tahttan indirdi
Nicesinin gül benzini soldurdu
Nicelerin gelmez yola gönderdi
Bir ayrılık, bir yoksulluk, bir ölüm
Karacaoğlan
2. ŞİİR
Dost dost diye nicesine sarıldım
Benim sadık yârim kara topraktır
Beyhude dolandım boşa yoruldum
Benim sadık yârim kara topraktır
Âşık Veysel Şatıroğlu
3. ŞİİR
Olaydı dünyada ikbalim yaver,
El etse sevdiğim acep el ne der?
Bilmem tecelli mi, yoksa ki kader,
Beni bir vefasız yâre yazmışlar.
Yazanlar Leyla vü Mecnun kitabın,
Sümmani’yi bir kenara yazmışlar.
Sümmani
Yukarıdaki şiirleri tabloya göre değerlendiriniz.
| Ölçü | Kafiye | Redif | |
| Birinci şiir | Hece | Yarım kafiye | -dı/-di |
| İkinci şiir | Hece | Tam kafiye | Benim sadık yârim kara topraktır |
| Üçüncü şiir | Hece | Tam kafiye | Beni bir vefasız yâre yazmışlar. |