Metni Anlama ve Çözümleme
1. Şiirin teması nedir? Açıklayınız.
Cevap: Şiir, ölüm ve ölümün ardında bıraktıklarının ele alındığı bir temaya sahiptir. Aynı zamanda ölüm sonrası unutulma ve değersizleştirilme konusu işlenir.
2. Şiirde geçen “To be or not to be” (Olmak ya da olmamak ) ifadesi hangi anlamda kullanılmıştır? Bu sözle kime gönderme yapılmıştır? Belirtiniz.
Cevap: "To be or not to be" ifadesi, William Shakespeare'in "Hamlet" oyunundan bir alıntıdır ve "Olmak ya da olmamak" anlamına gelir. Bu ifade, düşünme, yaşama ve ölüm hakkında derin felsefi düşünceleri içerir. Şair, bu ifadeyi kullanarak kişinin yaşamını ve ölümünü sorgular.
3. Şiirde sözü edilen Süleyman Efendi nasıl betimlenmiştir? Gerçek bir kişi olabilir mi? Açıklayınız.
Cevap: Süleyman Efendi, şairin eserinde gerçek bir kişi olarak betimlenmiş olabilir. Ancak belirli bir gerçek kişiyi değil, toplumsal bir kesimi veya sıradan insanı temsil edebilir. Şiirde onun sıradanlığı, ölümü ve sonrasındaki değersizleştirilmesi anlatılır.
4. Şiirdeki eleştirilerin neler olduğunu belirtiniz.
Cevap: Edebiyatımızda bir “şiir devrimcisi” kabul edilen Orhan Veli Kanık geçmiş ve geleneksel şiir biçim ögelerini reddederek her türlü şekil endişesinden uzak bir şiir anlayışını benimsemiştir. “Her şeyin şiirin konusu olabileceğini” savunan Orhan Veli Kanık için Kitabe-i Seng-i Mezar (mezar taşı yazısı demek) şiiri bu görüş için adeta bir ispat niteliğindedir.
5. Şiirdeki günlük dil örneklerini bulunuz.
Cevap: “Hiçbir şeyden çekmedi dünyada Nasırdan çektiği kadar;” / “Bir akşam uyudu; Uyanmayıverdi” / “Tüfeğini deppoya koydular,”
6. Şiirdeki bölümler nasıl sıralanmıştır? Açıklayınız.
Cevap: Şiirdeki bölümler şu şekilde sıralanmıştır:
- I. Bölüm: Süleyman Efendi'nin yaşamı ve ölümü.
- II. Bölüm: Kişinin ölümü ve ardından yapılan işlemler.
- III. Bölüm: Kişinin geride bıraktıkları ve anısı hakkında.
7. Okuduğunuz şiirde ahenk nasıl sağlanmıştır? Açıklayınız.
Cevap: Şiirde ahenk, kelime ve ses tekrarlarıyla sağlanır. Unutulmamalıdır ki Garipçiler hele de Orhan Veli şiirlerinde kafiye vs.nin gereksiz olduğunu düşünür. Alt alta olmasa bu kelimeler şiir içerisinde ahengi oluşturur.
8. Şiirde geçen olay, zaman, mekân ve kişiler hakkında bilgi veriniz.
Cevap: Garip Akımının kurucusu olan şair, hayatın içinden insanlara da şiirlerinde yer vermiştir. Bu şiir de hayatın içinde sıradan birinin ölümü üzerine yazılmıştır.
9. Şiirde geçen aşağıdaki deyimlerin anlamlarını “TDK Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü”nden bulunuz.
- Adını anmamak: Bir kişinin veya olayın adının anılmamak, hatırlanmamak anlamına gelir.
- Yadigâr kalmak: Birinin hatıralarında ve anılarında yaşamak, unutulmamak anlamına gelir.
- Hakkını helal etmek: Birine olan haklarından vazgeçmek ve ona haklarını affetmek anlamına gelir.
10. Şairin şiir anlayışının “Kitabe-i Seng-i Mezar” adlı şiirdeki yansımaları nelerdir? Dizelerden hareketle açıklayınız.
Cevap: Garip Akımının kurucusu olan şair, şiirde kafiye, ölçü gibi şeylerin gereksiz olduğu görüşündedir. Ama yine de şiirlerinin bazılarında bunları kullandığı görülür. Basit şiir kolaydır. Zor olan basit şiir yazmaktır der.
1. ETKİNLİK
Okuduğunuz “Olvido” ve “Kitabe-i Seng-i Mezar” adlı şiirleri aşağıdaki tabloya göre karşılaştırınız.
| Olvido | Kitabe-i Seng-i Mezar | |||
| Evet | Hayır | Evet | Hayır | |
| Şiirde günlük yaşamdan seçilmiş olaylar yer alıyor mu? | X | X | ||
| Şiirde sıradan insan konu ediliyor mu? | X | X | ||
| Şiirde bir ölçü kullanılmış mı? | ||||
| Şiirde mecaz, imge ve edebî sanatlara yer verilmiş mi? | X | X | ||
2. ETKİNLİK
Orhan Veli, “Cânân” adlı şiirini, Ahmet Haşim’in “Havuz” adlı şiirine gönderme yapmak için yazmıştır. Buna göre aşağıdaki şiirlerden hareketle parodi ( tehzil ) tekniğini açıklayınız.
Cevap: Tehzil: Başkalarını kırmak amacı olmaksızın şaka, alay veya latife yoluyla tanınmış bir şiirin kafiye ve ölçüsü örnek alınarak yazılan nazirelere tehzil denir.
Havuz
Akşam yine toplandı derinde…
Cânân gülüyor eski yerinde
Cânân ki gündüzleri gelmez
Akşam görünür havz üzerinde
Ahmet Haşim, Bütün Şiirleri
(Metnin orijinaline uyulmuştur.)
Cânân
Cânân ki Degüstasyon’a gelmez
Balıkpazarı’na hiç gelmez
Orhan Veli Kanık, Bütün Şiirleri
(Metnin orijinaline uyulmuştur.)
Cevap: Bu şiirde Orhan Veli Ahmet Haşim2in canan yani sevgilinin gelmemesi temasıyla dalga geçtiğini okuruz.
3. ETKİNLİK
Aşağıdaki şiir ve “Kitabe-i Seng-i Mezar” adlı şiiri dil ve anlatım bakımından karşılaştırınız.
BEN ORHAN VELİ
Ben Orhan Veli,
“Yazık oldu Süleyman Efendiye”
Mısra-ı meşhurunun mübdii…
Duydum ki merak ediyormuşsunuz
Hususi hayatımı,
Anlatayım:
Evvela adamım, yani
Sirk hayvanı falan değilim.
Burnum var, kulağım var,
Pek biçimli olmamakla beraber.
Evde otururum,
Masa başında çalışırım.
Bir anne ile babadan dünyaya geldim
Bir işte çalışırım. (…)
Ispanağı çok severim
Puf böreğine hele
Bayılırım.
Malda mülkte gözüm yoktur.
Vallahi yoktur.
Yayan dolaşırım,
Mütenekkiren seyahat ederim.
Oktay Rıfat’la Melih Cevdet’tir
En yakın arkadaşlarım.
Bir de sevgilim vardır, pek muteber;
İsmini söyleyemem
Edebiyat tarihçisi bulsun.
Ehemmiyetsiz şeylerle de uğraşırım,
Meşgul olmadığım “ehemmiyetsiz”
Sadece üdeba arasındadır.
Ne bileyim,
Belki daha bin bir huyum vardır…
Amma ne lüzum var
Hepsini sıralamaya
Onlar da bunlara benzer.
Orhan Veli Kanık, Bütün Şiirleri (Kısaltılmıştır.)
(Metnin orijinaline uyulmuştur.)
Cevap: İki şiirde de günlük halk dili kullanılmıştır. Sohbet tarzında yazılmış bir şiirdir. Serbest ölçü ve serbest nazmın en güzel örneklerindendir. İşlenen konu bakımından iki şiir de gündelik sıradan bir olayı anlatmaktadır.