12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Dersdestek Yayınları 1. Ünite Giriş Sayfa 18, 19, 20, 21, 22, 23 Dil Ulus Bağlantısı Metni Etkinlik Soruları ve Cevapları
12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 18 Cevabı
1) Sınıfa Türk dünyası haritası getiriniz. Bu harita üzerinde Türkçenin konuşulduğu ülkeleri gösteriniz. Ardından Genel Ağ (internet) üzerinden bu ülkelerde konuşulan Türkçeye (Azerice, Kırgızca, Türkmence…) örnek olabilecek bir video izleyiniz. Yaptığınız çalışmalardan hareketle coğrafya farklılaşmasının konuşma ve yazı dili üzerinde etkisi olup olmadığını tartışınız.
Cevap : Her edebî metnin – özellikle olay ve durum metinlerinin – önemli unsurlarından biri de yerdir. Olaylar, bir mekânda ortaya çıkar ve o mekânın izlerini taşır. Böylece, coğrafya edebiyat üzerinde etkili olur. Bazı edebî metinlerin yazılış amacı, belli bir coğrafi bölgeyi tanıtmaktır. Gezi yazıları, egzotik romanlar bu türden eserlerdir; bunlar her iki bilim için de önemli kaynaklardır.Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi, hem edebiyat hem tarih hem de coğrafya bakımından önemli bir eserdir. Coğrafya kitaplarında, coğrafî bilgiler veren dergilerde, ansiklopedilerde, edebiyatın anlatım biçimlerinden biri olan “açıklayıcı betimleme” kullanılır. Bu yönüyle coğrafya bilimi, edebiyattan yararlanmış olur
2) İmkânlarınız dâhilinde, yaşadığınız şehirde, iş yerlerine yabancı isimler veren iş yeri sahipleriyle görüşerek neden böyle bir tercihte bulunduklarını sorunuz. Gözlemlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Sizce son dönemde giderek artan bu durumun Türkçe üzerinde nasıl bir etkisi olabilir? Sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: Dilimizin bozulmasına Türkçe’mizin git gide zarara uğratılmasına neden olur.
12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 21 Cevabı
1) “Dil-Ulus Bağlantısı” adlı metnin konusunu, yazılış amacını hedef kitlesini belirleyiniz. Metnin konusunun Türk dili tarihiyle ilgilenen biri için ilgi çekici olup olmadığını belirtiniz.
- Metnin Konusu: Uluslar için dilin önemi
- Yazılış amacı: Dilin önemini vurgulamak Ulus için ne anlama geldiğini belirtmek
- Hedef Kitlesi: 12. Sınıf öğrencileri
2) Metni oluşturan birimlerde ele alınan yardımcı düşünceleri ve metnin ana düşüncesini belirleyiniz.
- Ana düşünce: Uluslar için dilin önemi
- Yardımcı Düşünceler: Sosyal bir varlık olarak dilin zaman içinde uğradığı değişim ve gelişme
- Dilde dış etkenler ile ortaya çıkan değişimler
3) Okuduğunuz metinde dildeki değişme ve gelişmelerle ilgili ortaya konulan bilgi, tespit ve görüşleri; gerekçe, kanıt, tutarlılık, geçerlilik, doğruluk açısından değerlendiriniz.
- kanıt: Örneklendirmelere bakabiliriz.
- tutarlılık: Bilgiler kendi içinde tutarlıdır.
- geçerlilik: Bilgiler hala geçerliliğini korumaktadır.
- doğruluk: Bilgileri başka kaynaklardan da yararlanıp karşılaştırırsak doğru olduklarını görürüz.
4) Bir dilin zaman içinde uğradığı değişim ve gelişmenin ana sebepleri nelerdir? Metinden örneklerle açıklayınız.
Cevap. Ekonomi alanında meydana gelen değişikliklerdir. Yenilik durumlarında ortaya çıkan değişikliklerdir. Teknolojik gelişmeler, diğer uluslar ile yapılan kültür alışverişi gibi etmenlerdir.
5) Türk dilinin tarihî dönemlerini dikkate alarak farklı kültürlerle etkileşimin dilimizi nasıl etkilediğini metinden hareketle açıklayınız.
6) Yazarın konuyu hangi açıdan ele aldığını belirleyerek konuyla ilgili görüşlerini bilimsel verilere dayandırıp dayandırmadığını değerlendiriniz.
Cevap: Dayandırmıştır. Çünkü herkes tarafından kabul gören bilimsel çalışmalar ve kaynaklardan alıntılar yapmış açıklamalarını bu kaynaklara dayandırmıştır.
7) Okuduğunuz metinden dillerdeki değişimin nedenleriyle ilgili tespitlerinizi/çıkarımlarınızı metne dayanarak/gerekçelendirerek belirtiniz.
- Dil sürekli değişir ve gelişir
- Ulusların dile önem vermemeleri dili geriletir
- Dil bilinci olmazsa ulus da olmaz
- Dili korumak ulusu da korumak anlamına gelir.
8) Metindeki anlatım biçimlerini, düşünceyi geliştirme yollarını ve bunların işlevlerini belirleyiniz.
- Anlatım biçimleri: Açıklayıcı, tartışmacıi kanıtlayıcı
- Düşünceyi geliştirme yolları: Örneklendirme, tanık gösterme, karşılaştırma
9) Yazarın bir bilim insanı olması metnin üslup özelliklerini nasıl etkilemiştir? Metinden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Üslubu sade açık yalındır. Çünkü bilim insanı olduğu için amacı bilgi vermektir. Herkesin anlayacağı bir dil ve üslubu bu yüzden tercih etmektedir.
12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 22 Cevabı
Yabancı dillerin Türkçe üzerindeki olumsuz etkileri konusunda arkadaşlarınızın görüşlerini alınız.
Cevap : Türk ulusunun yaşamında meydana gelen bazı değişiklikler, yeni sözcükler kullanmayı gerekli kılmıştır. Din değişiklikleri, yerleşik yaşama geçme, teknolojik gelişmeler veya ticaret gibi yaşantı değişiklikleri, Türkçenin söz varlığında bu alana ilişkin sözcük gereksinimini doğurmuştur. Bu ihtiyaç kısmen Türkçe kökenli sözcüklerden yeni türetmeler yapılarak karşılanmıştır. Fakat çoklukla o alana ilişkin hazır bulunan sözcükler Türkçenin ses yapısına uydurularak ödünçlenmiştir.Din dairesindeki değişiklikler, Türkçenin tarihsel dönemlerde incelenişini etkileyecek kadar önemlidir. Türklerin İslamiyet’i benimsemesinden sonra Arapça ve Farsça sözcüklerin dilimizi çok yoğun bir etki altına aldığı görülmektedir. “Namaz”, “abdest” ve “oruç” gibi Farsça kökenli sözcüklerin yanında, “ibadet”, “ilah” ve “kader” gibi Arapça kökenli sözcükler de Türkçeye girmiştir. Alıntılar yalnızca dinî kavramlarda kalmamış; sosyal, kültürel ve edebî alana ait bazı kavram ve terimler de ödünçlenmiştir. Yalnızca söz varlığı ögelerinin değil, dil bilgisi ögelerinin de Arapça ve Farsçadan Türkçeye alındığını belirtmek de yararlı olacaktır. Bu nedenle, bugün de bu oran korunduğu üzere Türkçedeki yabancı sözcükler içindeki en büyük oran Arapça ve Farsçaya aittir.
Türkçenin söz varlığını Arapça ve Farsçadan sonra en çok etkileyen yabancı dil, Türkiye Türkçesi açısından düşünüldüğünde Fransızca, genel Türkçe için düşünüldüğünde ise Rusça olmuştur. Tanzimat döneminde Fransızca ile etkileşimin doruğa ulaşması nedeniyle, sosyal ve yazınsal alana ait birçok kavram veya terimin Fransızcası kullanılır hâle gelmiştir.
Bu metinden hareketle Göktürk Türkçesi ile Türkiye Türkçesini ses, ek ve kelime bakımından karşılaştırınız.
1) “Türkçenin XII. yüzyıla kadar süren tarihi döneminde bir -ğan, -gen ekinin var oluşu, XII. yüzyıl ortalarından başlayarak belirli kollarda ek başlarındaki ğ- g- ünsüzlerinin erimesi ile bu ekin Anadolu bölgesinde -an/-en biçimine dönüşmüş olması, işte dilin bu değişme durumu ile ilgilidir.” Kelimeler, zaman içerisinde değişik anlam ilgileriyle kullanılabilir. Bir kelimenin anlam değerlerindeki değişmelere “kelimede anlam olayı” denir.
Buna göre yukarıdaki cümlede altı çizili kelime, aşağıdaki anlam olaylarından hangisiyle açıklanabilir?
A) Anlam genişlemesi B) Anlam daralması C) Anlam kötüleşmesi D) Deyim aktarması E) Ad aktarması
Cevap: A
12. Sınıf Dersdestek Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 23 Cevabı
2) “Dil-Ulus Bağlantısı” adlı metinde geçen aşağıdaki kelimelerin doğru yazımını işaretleyiniz.
Cevap: Bazen, MS X. yy, Dolayısıyla, tarihî, Türkçe’nin, öge, bir takım
3) Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözlerin anlamını, metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu “TDK Türkçe Sözlük”ten kontrol ediniz.
Uygurca da bu dünya görüşüne ayak uydurarak yeni kavram ve kelimeler kazanmış…
Cevap: uydurmak: Uyum sağlamak, koşullara uymak
İşte böyle durumlarda dili içine sürüklendiği çıkmazdan kurtaracak en büyük yardımcı ulusal bilinçtir.
Cevap : çıkmaz: sorundan, sıkıntıdan
4) Söylenişte tekil olmasına rağmen aynı türdeki tüm varlıkları ifade eden kelimelere “genel anlamlı”; varlıkları tek tek, sınırlı anlam boyutları içinde karşılayan kelimelere “özel anlamlı” kelimeler denir.
Buna göre, aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerin genel anlamlı mı yoksa özel anlamlı mı olduğunu belirleyiniz.
Her dilin kuruluş döneminden gelen bir yapısı ve işleme biçimi vardır.
- Genel Anlamlı: dil,
- Özel Anamlı: yapı
Türkçenin söz hazinesi ve anlatım biçimi az veya çok oranda bu dilin etkisinde kalmıştır.
- Genel Anlamlı: söz
- Özel Anamlı: Türkçe
5) “Bir ulusun siyasal ve sosyal hayatındaki yükselmeler ve çöküntüler, göçler, yeni bölgelerde yerleşmeler (…) ve daha başka sebepler nasıl bir ulusun sosyal hayatında birtakım önemli değişiklikler doğuruyorsa, bu değişiklikler elbette, o ulusun sosyal hayatının gerçek bir aynası olan dilde de kendini gösterecektir.”
Bu cümledeki altı çizili kelimelerin yerine yakın anlamlısını ya da eş anlamlısını getiriniz. Yakın anlamlı/eş anlamlı kelimelerin her zaman birbirinin yerine kullanılıp kullanılamayacağını tartışınız.
- yükselme: çıkma
- çöküntü: gerileme
- Bazen anlamı tam olarak karşılamamaktadır. Bu da anlam kargaşasına yol açmaktadır.