1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri kutucuklarda verilen sözcük ve sözcük gruplarından uygun olanıyla tamamlayınız.
buzul erimesi, çölleşme, iklim, sel, sera etkisi, soğurma, sosyoekonomik, su genleşmesi, taşkın, tsunami
- Volkanik patlamalar iklim değişikliğine neden olabilir.
- Kuraklık sonucunda meydana gelen göç, kuraklığın sosyoekonomik etkisine örnektir.
- Kurak, yarı kurak ve yarı nemli iklim bölgelerinde iklim değişikliği, insan faaliyetleri ve çeşitli faktörlerin etkisiyle gerçekleşen arazi tahribatına çölleşme denir.
- Sıcaklık artışı nedeniyle meydana gelen buzul erimesi ve su genleşmesi deniz seviyelerinde yükselmeye neden olmaktadır.
- Güney ve Güneydoğu Asya’da yaz mevsimindeki aşırı yağışlar nedeniyle sel ve taşkınlar görülmektedir.
Aşağıda verilen doğa olaylarını oluşum bakımından ilişkili olduğu ekstrem doğa olayı türleriyle örnekteki gibi eşleştiriniz (Bir ekstrem doğa olayı türü, birden fazla doğa olayı ile eşleştirilebilir.).
a- Şiddetli rüzgârlar - Klimatolojik
b- Sel ve taşkınlar - Hidrolojik
c- Depremler - JeolojikAşağıda verilen soruyu cevaplayınız.
ç- Sıcak ve soğuk hava dalgası - Klimatolojik
d- Kütle hareketleri - Jeomorfolojik
e- Göl sularının çekilmesi - Jeomorfolojik
f- Tsunami - Hidrolojik
g- Aşırı yağışlar - Hidrolojik
ğ- Volkanik faaliyetler - Jeolojik
h- Kuraklık - Klimatolojik
Aşağıda verilen soruyu cevaplayınız.
8. B 9. D 10. D 11. B 12. B 13. E
7. Oklarla belirtilen kutularda ekstrem doğa olayları ile ilgili doğru ve yanlış bilgilere yer verilmiştir. İlk kutudan (a) başlayarak ifadelerin doğru (D) veya yanlışlığına (Y) göre ilgili oklar yönünde ilerleyiniz ve ulaştığınız çıkışı işaretleyiniz.
7. a) D b) Y d) Y 4. Çıkış
Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru cevabını işaretleyiniz
8. Bir bölgede kış mevsiminde ölçülen mevsim normallerinin altındaki sıcaklık değerleri, başta beşerî çevre olmak üzere tüm canlıları olumsuz etkilemektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek gösterilebilir?
A) Yer altı su seviyesinin artması B) Kara yolu ulaşımının aksaması
C) Tarım alanlarının çoraklaşması D) Orman yangınlarının artması
E) Volkanik faaliyetlerin azalması
Cevap B
9. Aşağıda verilen doğa olayı ile bu doğa olayının neden olabileceği sorunlardan hangisi yanlış eşleştirilmiştir?
A) Deprem-binaların hasar görmesi B) Aşırı yağışlar-sel ve taşkın olması
C) Heyelan-altyapının zarar görmesi D) Aşırı sıcaklar-jeotermal suların ısınması
E) Volkanik faaliyetler-iklimin etkilenmesi
Cevap D
10. İnsanın doğaya hâkim olma çabası, özellikle XX. yüzyılın ikinci yarısından sonra doğada büyük tahribata neden olmuştur. Doğal sistemlerde meydana gelen bu tahribatın artarak devam etmesi hâlinde gelecekte büyük sorunların yaşanacağı öngörülmektedir. Aşağıdakilerden hangisi, ilerleyen süreçte bu sorunların daha fazla yaşanmasına neden olacaktır?
A) Geri dönüşüm sistemlerinin çoğaltılması
B) Sürdürülebilir çevre uygulamalarının yaygınlaştırılması
C) Gıda ihtiyacının karşılanması için organik tarımın tercih edilmesi
D) Enerji ihtiyacının karşılanması için fosil yakıt kullanımının artması
E) Doğa turizminin yaygınlaştırılması için orman tahribatının engellenmesi
Cevap D
11. Aynı doğa olayının sıradan veya sıra dışı olarak değerlendirilmesi dünyanın farklı bölgelerinde farklı şekilde olabilmektedir. Örneğin bazı bölgelerde aylar süren yağışsız dönem sıradan doğa olayı olarak kabul edilirken bazı bölgelerde birkaç ay yağışın olmaması sıra dışı veya ekstrem doğa olayı olarak değerlendirilmektedir.
Bahsedilen örnek durum, haritadaki işaretli alanların hangilerinde ekstrem bir doğa olayı olarak değerlendirilebilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
Cevap B
12. Sıcak ve soğuk hava dalgası, anormal derecede yüksek ve düşük sıcaklıklarla karakterize edilen aşırı hava olayıdır. Bu hava olayı; havanın kalitesi, insan sağlığı, ölümler, ekonomi, hizmetler ve ekosistem üzerinde ciddi etkilere sahiptir. Rüzgârın kuru veya nemli havaya eşlik etmesi, sıcak ve soğuk hava dalgasının etkilerini artırabilir.
Buna göre bahsedilen hava olayının artış göstermesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Orman tahribatı B) Küresel ısınma C) Doğal kaynak tüketimi
D) Deniz seviyesinin değişmesi E) Kuraklığın artması
Cevap B
13. Kuraklık, uzun bir süreçte ortaya çıkan ancak diğer ekstrem doğa olaylarına göre etkileri daha fazla olan bir sorundur. Bu soruna bağlı olarak meydana gelen erozyon; toprağın verimsizleşmesi, tarımsal üretimde düşüş, kıtlık ve kitlesel göçü de beraberinde getirebilir. Bu parçada kuraklığın I. Çevresel II. Ekonomik III. Sosyal etki alanlarından hangilerine değinilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap E
Aşağıdaki soruların cevaplarını altlarında verilen boşluklara yazınız
14. Grafikte 1980-2019 yılları arasında dünya genelinde gerçekleşen ekstrem doğa olaylarının istatistiksel verileri gösterilmiştir (Met Office).
Grafikteki bilgiler göz önüne alındığında a) Ekstrem doğa olaylarındaki artışın nedenleri neler olabilir? b) İnsanlar gelecekte ne gibi risklerle karşı karşıya kalabilir?
15. Aşağıdaki harita üzerinde işaretlenmiş bazı bölgelerde iklim değişikliğine bağlı güvenlik riskleri gösterilmiştir (WBGU).
Buna göre a) Güvenlik risklerinin gelişmekte olan bölgelerde daha sık görülmesinin nedenleri nelerdir? b) İşaretli bölgelerin ve bu bölgelere yakın yerlerin gelecekte karşılaşabileceği bölgesel ve küresel politik sorunlar nelerdir?