3. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri kutucuklarda verilen sözcük ve sözcük gruplarından uygun olanıyla tamamlayınız.
1. Ürün ve hizmetlerin tüketiciler ile genel ağ ortamında buluşturulduğu ticaret türüne e-ticaret denir.
2. Gelişmiş ülkelerde aktif nüfusun büyük bir kısmı hizmet sektöründe çalışmaktadır.
3. Etiyopya ekonomisinin temelini tarım sektörü oluşturmaktadır.
4. Venezuela, sahip olduğu petrol rezervi bakımından dünyanın en zengin ülkesidir.
5. Hazar Bölgesi petrolünün Gürcistan ve Türkiye üzerinden uluslararası pazarlara ulaştırılması amacıyla BTC Ham Petrol Boru Hattı inşa edilmiştir.
6. ABD ile Meksika arasında yer alan Rio Grande Nehri, sularının kullanımı bakımından iki ülke arasında uyuşmazlığa neden olmuştur.
7. Panama Kanalı’nın açılmasıyla Magellan Boğazı. önemini yitirmiştir.
8. Coğrafi keşifler sonrası ticari önemi azalan Akdeniz Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla tekrar eski önemine kavuşmuştur.
9. Hazar Gölü ve çevresinde çıkarılan doğal gaz TANAP vasıtasıyla Türkiye’ye, buradan da Avrupa’ya ulaştırılacaktır.
10. Portekizli kâşif Macellan deniz yolu seyahatini tamamlayamasa da Dünya’nın yuvarlaklığını ispatlayan ilk denizci olmuştur.
Tabloda verilen ülkelere ait gelişmişlik düzeyi ile bu düzeyin ilişkili olduğu ekonomik özellikleri örnekteki gibi eşleştiriniz (Bir gelişmişlik düzeyi birden fazla ekonomik özellikle eşleştirilebilir.).
| Ülkelere Ait Gelişmişlik Düzeyi | |
| b, c, e, g, h | Gelişmiş |
| a, ç, d, f, ğ | Az Gelişmiş |
Ekonomik Özellikler
a Kişi başına düşen enerji tüketimi azdır.
b Tarım sektöründe çalışan kişi sayısı azdır.
c Ham madde ithalatı fazladır.
ç Tarımsal üretim iklim şartlarına bağlıdır.
d İthalatta sanayi ürünlerinin payı yüksektir.
e Entansif tarım metodu kullanılır.
f Vasıflı iş gücü azdır.
g Sanayi ürünleri ve hizmet ihracatı fazladır.
ğ Kişi başına düşen millî gelir düşüktür.
h Gelir dağılımı daha dengelidir.
Aşağıda verilen soruları cevaplayınız.
Demir İpek Yolu olarak adlandırılan Orta Koridor; Asya ile Avrupa kıtaları arasında mesafe, emniyet, maliyet ve iklim özellikleri bakımından en elverişli şartlara sahip demir yolu güzergâhıdır. Bu güzergâhta Türkiye-Çin arasında blok trenlerle yük taşımacılığı yapılmakta ve Çin-Avrupa arasında Türkiye üzerinden transit taşımacılık gerçekleşmektedir. Çin ile Avrupa arasındaki yük taşımacılığında Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı ve bu hattın entegre olduğu “Orta Koridor” güzergâhına olan talebin artması, Türkiye’yi Asya ve Avrupa kıtaları arasında önemli bir lojistik merkez hâline getirmiştir.
Buna göre;
12. Demir İpek Yolu güzergâhı hangi bölgeleri birbirine bağlamaktadır?
Cevap: Demir İpek Yolu Uzak Doğu’yu Avrupa’ya bağlamaktadır.
13. Demir İpek Yolu’nun bir parçası olan Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı, Türkiye’nin jeopolitik konumu açısından nasıl bir öneme sahiptir?
Cevap: Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu Hattı, Türkiye’nin jeopolitik önemini artırarak ülkeyi Asya ve Avrupa arasında stratejik bir transit ve lojistik merkezi haline getirmektedir.
14. Bu projenin Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ilişkileri ne yönde etkilemesi beklenir?
Cevap: Bu proje, Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ticari ve ekonomik bağları güçlendirerek, bölgesel iş birliğini ve entegrasyonu teşvik etmesi beklenmektedir.
15. “Jeopolitik” kavramıyla ilgili olarak a ve b maddelerinde verilen soruları cevaplayınız.
a) Jeopolitik kavramının sizde çağrıştırdığı kelimeleri bir dakika içerisinde aşağıdaki tabloya not ediniz.
Cevap: Jeopolitik kavramıyla ilgili kelimeler: Güç, sınır, çatışma, etki alanı, strateji, coğrafya, devlet, ekonomi, kaynaklar, denge, nüfuz, diplomatik ilişkiler, askeri güç, ticaret yolları.
b) Tablodan seçtiğiniz kelimeleri kullanarak jeopolitik kavramını tanımlayan bir cümle yazınız.
Seçtiğim kelimelerle ilgili kurduğum cümleler şunlardır:
- Uluslararası ilişkilerde, güç dengeleri sürekli değişim gösterir ve bu da dünya siyasetinin doğasını belirler.
- Ülkeler arasındaki sınır anlaşmazlıkları, tarihte pek çok çatışmanın temelini oluşturmuştur.
- Bölgesel çatışma riskleri, ulusal güvenlik stratejilerinin yeniden değerlendirilmesine neden olmaktadır.
- Bir devletin etki alanı, onun küresel sahnede oynadığı rolü ve nüfuzunu belirleyen önemli bir faktördür.
- Uygun bir strateji, uluslararası arenada başarıya ulaşmanın temel taşlarından biridir.
- Coğrafya, bir ülkenin askeri ve ekonomik stratejilerini etkileyen temel unsurlardan biridir.
- Her devlet, egemenliğini korumak ve milli çıkarlarını ilerletmek için dış politikasını şekillendirir.
- Küresel ekonomi, ülkelerin ekonomik politikalarını belirlerken dikkate aldıkları çok yönlü bir sistemdir.
Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru cevabını işaretleyiniz.
16. Teknolojik gelişmeler, ülkeler arası kültürel ve ekonomik etkileşimin artmasına olanak sağlamaktadır. Buna göre aşağıdaki özelliklerden hangisi, ülkeler arası ekonomik etkileşime örnek gösterilemez?
A) Ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesi
B) Uluslararası ticaret hacminin artması
C) Kültürel farklılıkların azalması
D) Üretim maliyetlerinin azalması
E) Ürün kalitesinin yükselmesi
Cevap: C
17. Aşağıda iki farklı ülkenin tarımsal yapısıyla ilgili bazı bilgiler verilmiştir.
A Ülkesi: Tarımsal faaliyetlerden elde edilen ürünler, temel ihtiyacı karşılamanın yanı sıra dışarıya da satılmaktadır. Bu ülkede tarım, modern tekniklerle yapıldığı için birim alandan elde edilen verim yüksektir ve üretimde yıllara göre büyük dalgalanmalar görülmez.
B Ülkesi: Tarımsal üretim, daha çok temel ihtiyaçları karşılamaya yönelik yapılmaktadır. Bu ülkede tarım, doğal koşullardan yeterince etkilendiği için birim alandan elde edilen verim düşüktür ve üretimde yıldan yıla dalgalanmalar görülür.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi, iki ülkenin tarımsal faaliyetler yönünden farklılık göstermesinin temel nedenidir?
A) Tarımsal nüfus yoğunluklarının farklı olması
B) Tarım alanlarının farklılık göstermesi
C) Doğal koşullarının farklı olması
D) Gelişmişlik seviyelerinin farklılık göstermesi
E) Tarımdan elde ettikleri gelirin farklı olması
Cevap: D
18. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomik ve sosyokültürel özellikleri birbirinden farklıdır. Aşağıda bir ülkeye ait bazı özellikler verilmiştir.
• Demografik yatırımlar yetersizdir.
• Teknoloji kullanımı azdır.
• Genç nüfus oranı yüksektir.
• Ham madde ihracatı fazladır.
Buna göre yukarıda verilen özelliklerin aşağıdaki ülkelerden hangisine daha uygun olduğu söylenebilir?
A) ABD B) Bulgaristan C) İsviçre D) Nijerya E) Singapur
Cevap: D
19. Sınırlı rezerve sahip bazı doğal kaynakların zamanla tükeneceği öngörülmektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, söz konusu enerji kaynaklarından değildir?
A) Altın B) Demir C) Jeotermal D) Petrol E) Taş kömürü
Cevap: C
20. İnsani Gelişme Endeksi kriterlerinden biri de ortalama eğitim süresidir.
Buna göre
I. İrlanda
II. İsveç
III. Kazakistan
IV. Orta Afrika Cumhuriyeti
ülkelerinin hangilerinde ortalama eğitim süresinin diğerlerinden daha kısa olduğu söylenebilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
Cevap: E
21. Aşağıdaki haritada bazı ülkeler numaralandırılarak gösterilmiştir. Buna göre belirtilen ülkelerden hangisi, zengin doğal kaynaklara sahip olmamasına rağmen gelişmiştir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: E
22. Dünyanın en önemli enerji kaynaklarından olan petrolün taşınmasında bazı güzergâhlar stratejik ve ekonomik öneme sahiptir. Buna göre aşağıdaki su yollarından hangisinde yaşanabilecek bir sorun, dünya petrol piyasasını daha çok etkiler?
A) Bering Boğazı
B) Çanakkale Boğazı
C) Hürmüz Boğazı
D) Panama Kanalı
E) Süveyş Kanalı
Cevap: C
23.
I. Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en fazla yaklaştığı noktada yer alır.
II. Önemli su yollarına sahiptir.
III. Çevresindeki ülkelere göre su kaynakları yönünden zengin bir ülkedir.
IV. Mevcut sınırları içinde platolar geniş yer kaplar.
Verilen özelliklerden hangileri Türkiye’nin jeopolitik önemini artırmaktadır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV
Cevap: D
24. Dünyanın bazı bölgelerinde devletler arası çatışmalar yaşanmaktadır. Buna göre haritada belirtilen yerlerden hangisi, çatışma bölgesi olarak tanımlanabilir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: C
25. Arkeolojik kazılar ve antropolojik araştırmalar sonucunda ortaya çıkan veriler, Türk tarihinin yaklaşık 6 bin yıllık bir geçmişe sahip olduğunu göstermektedir. Verilen bilgiler, Türk kültürü ile ilgili aşağıdaki özelliklerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir?
A) Çok köklü ve eski bir kültürdür.
B) Birçok kültürü etkilemiştir.
C) Farklı kültürlerden etkilenmiştir.
D) Yerleşik ve göçebe özelliklere sahiptir.
E) Tarım, kültürel özellikleri etkilemiştir.
Cevap: A
26. Türk kültürü Sibirya’dan Hindistan’a, Batı Avrupa’dan Çin’e kadar çok geniş bir alana yayılmıştır. Buna göre aşağıdaki bölgelerden hangisi Türk kültür havzası içerisinde yer almaz?
A) Balkanlar B) İber Yarımadası C) Kafkasya
D) Kuzey Afrika E) Orta Doğu
Cevap: B
27. Coğrafya öğretmeni Mehmet Ali Bey, derste “Jeopolitik Konumu Belirleyen Değişmeyen Unsurlar” konusunu ele almış ve öğrencilerinden konuyla ilgili Türkiye’den örnekler vermelerini istemiştir. Öğrencilerin vermiş olduğu örnekler aşağıda yer almaktadır.
Haktan: Türkiye askerî açıdan dünyanın en güçlü ülkelerinden biri olarak gösterilmektedir.
Türkân: Türkiye’de coğrafi konum ve yeryüzü şekillerinin etkisiyle farklı iklim tipleri görülmektedir.
Fatma: Türkiye, savunma sanayisinde kendi kendine yetebilen bir ülkedir.
Aslıhan: Topoğrafyanın engebeli olduğu Türkiye’de yükselti, genel olarak kıyılardan iç kesimlere ve batıdan doğuya doğru artmaktadır.
Ertuğrul: Türkiye, sahip olduğu kültürel zenginlikler bakımından dünya turizminin önemli ülkelerinden biridir.
Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği örnekler doğrudur?
A) Haktan ve Türkân
B) Haktan ve Fatma
C) Türkân ve Aslıhan
D) Fatma ve Ertuğrul
E) Aslıhan ve Ertuğrul
Cevap: C
28. Aşağıdaki haritada bazı ülkeler numaralandırılarak gösterilmiştir. Haritada verilen ülkelerden hangisi, mineral enerji kaynakları bakımından küresel bir etki alanına sahiptir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: D
29. Aşağıda yer alan haritada eski ticaret yolları ve bu yollara ait geçiş güzergâhlarına yer verilmiştir.
Bu bilgilere göre
I. Atlas Okyanusu
II. Karadeniz
III. Akdeniz
IV. Hint Okyanusu
limanlarının hangileri, bu ticaret güzergâhlarında konumsal olarak daha fazla öneme sahiptir?
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Cevap: E
30. Türkiye, dünyadaki kanıtlanmış petrol ve doğal gaz rezervlerinin yaklaşık %70’inin bulunduğu Orta Doğu ve Orta Asya ile önemli bir tüketici olan Avrupa’ya komşudur. Bu durum, ilgili enerji kaynaklarının naklinde Türkiye’yi transit ülke konumuna taşımıştır. Buna göre Türkiye’nin coğrafi konumuna bağlı olarak aşağıdaki özelliklerin hangisinde daha fazla değişiklik olması beklenir?
A) Tarım ürünlerinin çeşitliliğinde
B) Sanayide üretilen ürünlerin çeşitliliğinde
C) Tüketilen enerji miktarında
D) Türkiye’nin jeopolitik öneminin artmasında
E) Ulaşımın gelişmesinde
Cevap: D
Aşağıdaki sorunun a, b ve c maddelerini verilen boşluklara cevaplayınız.
31. İGE; ortalama yaşam süresi, satın alma gücü, okuryazar ve okullaşma oranı gibi kriterlere göre hazırlanan ve demografik gelişmeyi değerlendirmede kullanılan bir ölçümdür. Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan İGE, kalkınma ile ilgili kapsayıcı bir bakış açısı getirmiş ve ülkelerin kendilerini değerlendirmesine imkân sağlamıştır.
Buna göre
a) İGE’nin en yüksek ve en düşük olduğu ülkelere üçer örnek veriniz.
Cevap: İGE’nin en yüksek olduğu ülkeler genellikle Norveç, İsviçre ve Avustralya gibi gelişmiş ülkelerdir, en düşük olduğu ülkeler ise Nijer, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Güney Sudan gibi gelişmekte olan ülkelerdir.
b) İGE, ülkelerin hangi özellikleri hakkında bilgi vermektedir?
Cevap: İGE, ülkelerin ortalama yaşam süresi, eğitim seviyesi ve kişi başına düşen gelir gibi insan gelişimiyle ilgili temel ölçütler hakkında bilgi vermektedir.
c) Ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyi ile İGE arasında nasıl bir ilişki vardır? Örnek vererek açıklayınız.
Cevap: Ekonomik gelişmişlik düzeyi yüksek olan ülkelerde İGE genellikle daha yüksektir; örneğin, yüksek gelirli ve eğitim seviyesi yüksek ülkeler yüksek İGE değerlerine sahiptir.