2. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere tabloda verilen terimlerden uygun olanı yazınız.
1. Organik bir molekülün yapısına bir fosfat eklenmesi ile ATP sentezlenmesi olayına Fosforilasyon denir.
2. Fotosentezde kullanılan H2O klorofil için Elektron atmosfer için oksijen ve besin için Hidrojen kaynağıdır.
3. Fotosentezin ışıktan bağımsız reaksiyonları, ökaryot canlılarda kloroplastın Stroma gerçekleşir.
4. Fotosentez yapan bakteriler H kaynağı olarak H2S veH2O kullanır.
5. Bitkiler topraktan aldıkları azot tuzlarını fotosentez olayında ürettikleri PGAL’nin yapısına katarak Amino asit-hormon ve azotlu organik baz gibi organik maddeleri sentezler.
6. İnorganik maddelerin oksidasyonundan elde edilen enerji ile besin üretimine Kemosentez denir.
7. Etil alkol fermantasyonunda Asetaldehit son elektron alıcısı olarak görev yapar.
8. Glikoliz sonucu oluşan Piruvat oksijenli solunumda sitoplazmadan mitokondriye geçer.
9. Oksijenli solunum reaksiyonlarında Oksijen son elektron alıcısıdır.
10. Tüm solunum çeşitlerinde Glikoliz basamağı ortak olarak gerçekleşir.
Aşağıdaki ifadelerde fotosentez, kemosentez ve solunuma ait bazı özellikler verilmiştir. İfadelerden fotosenteze ait olanların başına “F” solunuma ait olanların başına “S” ve kemosenteze ait olanların başına da ”K ” koyarak belirtiniz.
11. (F) Klorofil pigmenti kullanılır.
12. (S) Substrat düzeyinde ve oksidatif fosforilasyon olur.
13. (K) İnorganik maddelerin oksidasyonu görülür.
14. (K) Azot döngüsünde büyük rol oynar.
15. (K) Enerji kaynağı Fe2+, NO2-, H2S ve S2 gibi inorganiklerdir.
16. (S) NAD koenzimi kullanılır.
17. (F) Işık gereklidir.
18. (F) Enerji kaynağı güneştir.
Aşağıda verilen yapılandırılmış gridde ( harflendirilmiş kutucuklar) ATP, fotosentez, kemosentez ve hücresel solunum ile ilgili kavramlar verilmiştir. Kutucuk harflerini kullanarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
27. Kendi besinini üreten canlılar hangisidir?
Cevap: g
28. Atmosferin oksijen miktarını artıran olay hangisidir?
Cevap: k
29. Işık yardımı ile suyun parçalandığı olay hangisidir?
Cevap: c
30. Canlıların hücredeki metabolik olaylarda kullandıkları enerji hangisidir?
Cevap: ı
31. İnorganik maddelerin oksidasyonu ile elde ettiği enerjiden besin üretildiği olay hangisidir?
Cevap: a
32. Endergonik tepkimelere örnek olaylar hangileridir?
Cevap: a, c , ç, d, e, i, k
33. Besinlerin hücre içinde enzimler yardımı ile parçalanmasıyla enerji üretilmesi olayı hangisidir?
Cevap: n
34. Zarlar arası boşlukta biriken protonların kloroplastta stromaya , mitokondride matrikse ya da prokar- yotlarda sitoplazmaya geçerken ATP sentaz enzimi ile ATP sentezlenmesi olayı hangisidir?
Cevap: ğ
35. Glikozun pirüvata kadar parçalandığı reaksiyon hangisidir?
Cevap: e
36. Ökaryot canlılarda fotosentez olayında klorofilin kaybettiği elektronları karşılayan molekül hangisidir?
Cevap: f
37. Fotosentez sırasında yeşil ışığı emen ve bitkilere renk veren pigmentler hangisidir?
Cevap: m
38. Ökaryot canlılarda oksijenli solunumun gerçekleştiği organel hangisidir?
Cevap: h
39. Fotosentez reaksiyonlarının hızı klorofil miktarı, sıcaklık, ışığın şiddeti, ışığın dalga boyu ve CO2 miktarı gibi faktörlere bağlı olarak gerçekleşir. Bu faktörlerden miktarı en az olanın fotosentez hızını belirlediği olay hangisidir?
Cevap: j
40. Etil alkol fermantasyonunda oluşan ara bileşik hangisidir?
Cevap: b
41. ATP üretilmesi olayı hangisidir?
Cevap: d
Aşağıdaki 42-45. soruları deney ve açıklamalardan faydalanarak cevaplayınız.
42. Araştırmacılar fotosentez sonucunda karbonhidratların yapısına katılan O2 nin sudan mı yoksa karbondioksitten mi geldiğini merak etmişler ve bu soruyu cevaplandırmak için suyun oksijenini radyoaktif olarak işaretleyerek yandaki deney düzeneğini hazırlamışlardır.
Buna göre
a) “Fotosentez sonucunda radyoaktif işaretlenmiş oksijene fanusun içindeki havada rastlanır.” görüşüne katılır mısınız? Düşüncelerinizi açıklayınız.
Cevap: Hayır, bu görüşe katılmam. Fotosentez sonucu radyoaktif işaretlenmiş oksijen, fanusun içindeki havada değil, sudan gelir. Bu deneyde işaretlenmiş oksijen bitkinin sudan çektiği oksijeni gösterir.
b) Bitkinin yapraklarını yiyerek ve oksijenli solunum yaparak belli bir süre bu ortamda yaşamını sürdüren çekirgenin çizgili kas hücrelerinde sentezlenen moleküllerin hangilerinin yapısında radyoaktif oksijene rastlanır? Kısaca açıklayınız.
Cevap: Çekirge, yaprakları yiyerek ve oksijenli solunum yaparak bu ortamda yaşadığı için, çizgili kas hücrelerinde sentezlenen moleküllerin yapısında radyoaktif oksijene rastlanmaz. Çünkü fotosentez bitki tarafından yapılır, bu nedenle çekirge bu süreçte yer almaz.
43. Fotosentez hızı ile görünür ışık spektrumu arasındaki ilişki, 1883 yılında Theodore Engelmann tarafından yapılan bir deneyle gösterilmiştir. Bu deneyde ipliksi bir alg ve aerobik bakteriler kullanılmıştır. Prizmadan geçirilerek renklerine ayrılan beyaz ışık, ipliksi alg üzerine düşürülmüştür. Deney sonucunda aerobik bakterilerin her bölgede aynı sayıda olmadığı sonucuna varılmıştır.
a) Aerobik bakteri sayısının her bölgede aynı olmamasının nedeni nedir?
Cevap: Fotosentez hızı ışığın dalga boyuna göre değişir. Fotosentez hızının en yüksek olduğu bölgede oksijenli solunum yapan bakteri sayısı fazladır.
b) Engelmann bu deneyle neyi amaçlamıştır?
Cevap: Fotosentezin en hızlı ışığın hangi dalga boyunda gerçekleştiğini ve klorofilin en çok hangi dalga boyundaki ışığı emdiğini bulmayı amaçlamıştır.
44. Mitokondri ve kloroplastlarda ETS yardımıyla ATP sentezi, kemiosmotik görüş ile açıklanır. Bu görüşe göre mitokondri ve kloroplastlarda elektron taşıma sistemi, protonları (H+) mitokondri matriksi ve kloroplast stromasından elektron enerjisi yardımıyla zarlar arası bölge ve tilakoit boşluklarına pompalar. Mitokond- rideki zarlar arası bölge ve kloroplastın tilakoit boşluklarında biriken protonlar, ATP sentaz kanallarından matriks ve stromaya geri döner. Bu sırada ATP sentezlenir.
a) Mitokondri ve kloroplast organelinde zarlar arası bölgede biriken hidrojenin kaynağı nedir?
Cevap: Mitokondride besin, kloroplastta ise H2O hidrojen kaynağıdır.
b) Protonların itici gücüyle ATP sentezlenmesini sağlayan enzimin adı nedir?
Cevap: ATP sentazdır.
c) Mitokondride ATP üretimi hangi yapıda gerçekleşir?
Cevap: Kristada
ç) Kloroplastlarda ATP üretimi hangi yapıda gerçekleşir?
Cevap: Stromada
45. Aşağıdaki deney düzeneklerini hazırlayan bir öğrenci bir süre sonra 1. deney tüpünde fenol kırmızısının sarı renge dönüştüğünü, 2. tüpte ise herhangi bir renk değişiminin olmadığını gözlemler. (Fenol kırmızısı asitli ortamda sarı renge dönüşür.)
a) I. tüpte renk değişimini sağlayan olayın nedeni nedir? Açıklayınız.
Cevap: Solunumda ortaya çıkan karbondioksit su ile reaksiyona girerek karbonik asiti oluşturur. Karbonik asit kararsız bir bileşik olduğu için hidrojen ve bikarbonat iyonlarına ayrılır. Hidrojen iyonlarının yoğunluğunun artışı ortamın pH değerinidüşürür. Fenol kırmızısı asit ortamında sarı renge döner.
b) II. tüpte renk değişimi olmamasının nedeni nedir? Açıklayınız.
Cevap: Enzimler yüksek sıcaklıkta zarar gördüğünden burada tepkime gerçekleşmemiştir.
46. Aşağıdaki diyagramda ışıktan bağımsız reaksiyonlarda üretilen organik besinler gösterilmiştir. Buna göre şekildeki harflendirilmiş yapı ve olayların isimlerini aşağıda boş bırakılan yerlere yazınız.
a. Amino asit
b. Hormon-azotlu organik bazlar
c. PGAL
ç. Trigliserit
47. Aşağıda fotosentez reaksiyonları ile ilgili verilen şekil üzerinde harf ile gösterilen yapı ve olayların adlarını uygun boşluklara yazınız.
a. H2O
b. NADPH+
c. ATP
ç. Besin
Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyup doğru seçeneği işaretleyiniz.
48.
I. Son elektron alıcısı pirüvat olması
II. Glikoliz olayının gerçekleşmesi
III. CO2 oluşumu
IV. Asetaldehit oluşumu
Yukarıda gerçekleşen olaylardan etil alkol ve laktik asit fermantasyonuna ait olanlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?
A) II, III ve IV I ve II
B) I ve II II, III ve IV
C) I, III ve IV I ve IV
D) I, II, III ve IV II ve III
E) II, III ve IV I ve III
Cevap: A
49. Kemiosmotik hipoteze göre ATP üretimi ile ilgili olarak
I. ETS’de aktarılan elektronlar zarlar arası boşluğa bırakılır.
II. Protonlar derişimlerin yüksek olduğu bölgeden ATP sentaz enzimi aracılığı ile stromaya aktarılır.
III. Fotoliz sonucu oluşan protonlar tilakoit boşlukta proton (H+) derişimini artırır.
verilen yargılardan hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D
50. Bir bitki hücresi fotosentez reaksiyonları sırasında aşağıdaki moleküllerden hangisini sentezlerken topraktan aldığı azot tuzlarını kullanır?
A) Amino asitler B) Galaktoz C) Glikoz D) Gliserol E) Yağ asiti
Cevap: A
51. ATP molekülü ile ilgili
I. Nükleotit yapılıdır.
II. Her canlı hücre kendi ATP molekülünü sentezler.
III. ATP molekülünün fazlası depolanır.
ifadelerden hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B
52. Fotosentez ile ilgili olarak
I. Enerji harcanması
II. Enzim kullanılması
III. Elektron taşınması
IV. Karbondioksit harcanması
olaylarından hangileri fermantasyonda da gerçekleşmektedir?
A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Cevap: A
53. Canlılarda gerçekleşen enerji üretim yolları ile ilgili olarak
I. Glikoliz reaksiyonları tüm canlılarda sitoplaz- mada gerçekleşir.
II. ETS evresi tüm canlılarda aynı organelde gerçekleşir.
III. Fermantasyon olayında son ürünlerin farklı olmasının sebebi farklı enzimlerin kullanılmasıdır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D
54. Ototrof canlılarda
I. ETS kullanma
II. CO2 kullanma
III. Klorofil kullanma
IV. Atmosfere O2 vermeme
V. Gece-gündüz gerçekleşme
olaylarından fotosentez ve kemosenteze ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I, II, III ve IV I, II, IV ve V
B) I, II, IV ve V I, III ve IV
C) II, III, IV ve V I, III ve V
D) I, II ve III I, II, IV ve V
E) I, IV ve V I, II, III, IV ve V
Cevap: D
55. Aşağıda verilen olaylardan hangisi tüm ototrof canlılarda ortak olarak gerçekleşir?
A) Reaksiyonların kloroplastta gerçekleşmesi
B) Suyun fotolizi
C) Oksijen üretilmesi
D) Karbondioksit tüketilmesi
E) İnorganik maddelerin oksidasyonu
Cevap: D
56. Fotosentez ile ilgili hazırlanan düzenek aşağıda gösterilmiştir. Buna göre ışık ayracından ayrılan hangi ışık foto- sentetik bakteri sayısının sayısal olarak en fazla artışını sağlar?
A) Kırmızı B) Mavi C) Mor D) Sarı E) Yeşil
Cevap: C
57. Aşağıda fotosentez reaksiyonları arasındaki ilişki gösterilmiştir. Numaralandırılmış kısımlar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
A) S CO2 ADP H2O
B) NADP Işık NADP Besin
C) S CO2 NADP Besin
D) ATP NADP ATP ATP
E) S Işık H2O CO2
Cevap: C
58.
I. Piruvat
II. CO2
III. ATP
IV. NAD+
Yukarıda verilen yapılardan hangileri mitokondriden sitoplazmaya geçer?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) III ve IV E) II, III ve IV
Cevap: E
59. Ökaryot hücrede gerçekleşen oksijenli solunum ile ilgili aşağıda verilen olaylar ve gerçekleştiği hücre kısımlarından hangisi yanlıştır?
A) ETS reaksiyonu—krista
B) Glikoliz—sitoplazma
C) Krebs döngüsü—matriks
D) CO2 oluşması—krista
E) ATP’nin harcanması—sitoplazma
Cevap: D
60. Oksijenli solunumun Krebs döngüsü reaksiyonlarında aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?
A) FAD’ın indirgenmesi
B) Oksijen kullanılması
C) NAD+ ın indirgenmesi
D) ATP sentezi
E) Karbondioksit oluşumu
Cevap: B
61. Fotosentez ile ilgili olarak
I. Atmosfere S2 verilmesi
II. Reaksiyonların kloroplastta gerçekleşmesi
III. Elektron taşıyıcı olarak NADP ‘nin kullanılması
IV. ETS elemanlarının hücre zarında bulunması
verilen özelliklerden hangileri hücrenin prokaryot olduğunun kanıtıdır?
A) I ve II B) II ve III C) I, III ve IV D) I ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: D
62. Seralarda kullanılan yapay ışıklandırma ile ilgili olarak verilen özelliklerden hangisi yanlıştır?
A) Tarımsal ürün miktarını artırır.
B) Bunun için daha çok yeşil ışık kullanılır.
C) Işığın yetersiz olduğu durumlarda daha çok tercih edilir.
D) Bitkilerin büyüme ve gelişmesini olumlu etkiler.
E) Fotosentez hızının artmasına yönelik bir uygulamadır.
Cevap: B
63. ATP molekülü ile ilgili olarak verilen aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) Nükleotit yapılıdır.
B) Sentezi ekzergonik tepkimeye örnektir.
C) ADP’ye bir P bağlanması ile oluşur.
D) Yapısında riboz şekeri bulunur.
E) Yapısında adenin bazı bulunur.
Cevap: B
64. Fotosentezin ışığa bağımlı reaksiyonlarında
I. ATP
II. NADP
III. O2
moleküllerinden hangileri oluşabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D
65. Aşağıda kemosentez yapan bir canlı ile ilgili verilen açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) Prokaryot hücre yapısına sahip canlılarda gerçekleşir.
B) İnorganik maddelerden organik madde sentezler.
C) ETS elemanlarını kullanır.
D) Klorofil pigmentine ihtiyaç duymaz.
E) Atmosferi oksijen bakımından zenginleştirir.
Cevap: E
66. Aşağıda fotosentez ile solunum arasındaki ilişki gösterilmiştir. Bu görsel ile ilgili olarak ifadelerden hangisi söylenemez?
A) Fotosentez yapan canlılar ışık kaynağı olarak güneşi kullanır.
B) Solunumda üretilen bazı maddeler fotosentezde kullanılır.
C) Solunumda üretilen enerji fotosentezde besin üretiminde kullanılır.
D) Hücresel solunum sonucu mitokondride kimyasal enerji üretilir.
E) Solunum, fotosentezin ürettiği glikoz ve oksijeni kullanır.
Cevap: C
67. Canlılarda meydana gelen enerji üretim yolları aşağıda verilmiştir.
I. Oksijensiz solunum
II. Oksijenli solunum
III. Etil alkol fermantasyonu
Bu yollardan hangileri hücredeki pH değerinin azalmasına neden olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
68. Aşağıdaki fotosentez hızına etki eden çevresel faktörlere ait grafiklerden hangisi yanlıştır?
Cevap: C
69. Aşağıda aynı türe ait ve başlangıçta özdeş ağırlıkta olan iki bitki verilmiştir. X bitkisi mor , Y bitkisi yeşil ışıkta belli bir süre bekletiliyor.
I. Deney sonunda X bitkisinin ağırlığı Y bitkisinden fazladır.
II. Deney sonunda Y bitkisi daha fazla oksijen üretir.
III. Y bitkisine yeşil ışık yerine kırmızı ışık verilirse deney sonunda Y bitkisi X bitkisinden daha ağır olur.
Buna göre verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: A
19. (S) Ortamın pH değerini düşürür.
20. (S) Glikoliz tepkimesi görülür.
21. (F) ETS’de son elektron alıcı organiktir (NADP).
22. (F) Fotofosforilasyon ile ATP üretilir.
23. (S) CO2 ve H2O oluşur.
24. (S) ETS’de son elektron alıcı inorganiktir (O2).
25. (F) Atmosfere O2 verilir.
26. (K)Sadece prokaryotlarda görülür.