DERSE HAZIRLIK
11. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 94 Cevabı
1. Sanat metninde şairin “sen” ve “ben” sözcükleriyle kastettiği kimlerdir? Bu kişiler aracılığıyla şiirde karşılaştırılan simge ve değerleri belirleyiniz.
Cevap: “Sen”, kozmopolit, batıcı sanat, düşünce ve yaşam biçimini benimseyenleri temsil ediyor. Bunlar, şiirde genel ve belirsiz bir üslûpla verilmekle birlikte Servet-i Fünun, Fecr-i Ati gibi akımlara mensup olanlarla II. Meşrutiyet sonrası ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında Batı sanat ve edebiyatına bağlanmış, oradan beslenen ve onu taklit eden, yerli ve millî değerlerini hor gören, sömürge ruhlu, tam anlamıyla batı teslimiyetçisi, kendine düşman, ötekine hayran ve yerli oryantalist kimlik ve kişilikli sanatçılar ve kişiler olduğu anlaşılıyor. Özellikle Sembolistlere yani Baudelaire, Mallarme ve Verlaine’e yaslanan ve bunlardan beslenen edebiyatçılara bir tepki vardır.
“Biz” ise kendine özgüveni tam, tarihî kültürel zenginliklerinin farkında olan, Türk-İslâm düşüncesi ve yaşama biçimine sahip olmaktan utanmayan; tam tersine büyük bir övünç ve gurur duyan Türk milletini temsil ediyor. Şair, mukayeseler ve karşıtlıklar bağlamında Türk-İslâm düşüncesini savunuyor.
2. “Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek” dizesindeki “bahçe” ve “çiçek” sözcükleriyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
Cevap: Sanat sadece Batıda üretilmez; Anadolu’muz da sanat ve kültür bakımından oldukça zengindir ve bakir bir alandır. Türk toplumu, kendi doğal yapısından kaynaklanan yerli ve millî sanatından zevk alır. Batı kültür ve sanatı, bizim kültürel kodlarımıza ters gelir ve bizim estetik ihtiyaçlarımıza cevap vermez. Türk sanatçısı, Türk toplumuna batı kültür ve sanatının kötü kopyalarını aktarmak yerine henüz işlenmemiş Anadolu kaynağını işleyerek özgün ve kendimize özgü bir sanat üretmelidir.
3. Şiirde geçen “sülüs yazı, yeşil çini, zeybek, musiki, türkü” hangi kültür ve medeniyetleri simgelemektedir? Açıklayınız.
Cevap: Şair, kozmopolit, batıcı, kültürel anlamda millî benliğini kaybetmiş olanlara karşı Anadolu kaynaklı Türk-İslâm kültürünü, sanatını ve dünya görüşünü öne çıkarır.
4. “Sen raksına dalarken için titrer derinden / Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin” dizelerindeki söz ve anlam sanatını belirleyerek açıklayınız.
Cevap: Benzetme vardır. Burada kast edilen beyaz bir kelebek ile aslında doğaya ve basit bir doğa görüntüsüne aşık olan SERVET-İ FÜNUNCULARDIR. Burada onlara eleştiri getirmiştir. Çünkü toplumdan uzaklaşmışlardır.
5. Şiirde görülen edebî, felsefi ve estetik anlayışı belirleyiniz.
Cevap: Millî sanatın kaynağının Anadolu oluşu: “Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken / Yazılmamış bir destan gibi Anadolumuz. / Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken / Sana uğurlar olsun… Ayrılıyor yolumuz.” Burada şair, kendi dönemi içinde Türk şairine sanatın kaynağını ve malzemesini gösteriyor. Batıdan alınma, kuru bir taklide ve iktibasa dayalı havada kalan soyut ve bizimle ilgisi olmayan batı sanatı yerine biz kendi sanatımızı, kendimiz kurmamız gerekiyor. Anadolumuz millî sanat üretimi için bakir bir alandır. Hem tabiî güzellikleri hem insanlarının kültür zenginlikleri, gönül dünyalarının renkliliği, insanî, medenî kimlik ve kişilikleri sanat ve edebiyat için yararlanılacak zengin ve önemli bir kaynaktır.
Sanat üretiminin batıya özgü olmadığı düşüncesi: “Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, / Bizim diyârımız da binbir baharı saklar!” Burada “senin gezdiğin bahçe”, Batı dünyasıdır. “çiçeğin açması” ise değişik türde sanat üretimidir. “Bizim diyarınız” Anadolu, “binbir bahar” ise Anadolu Türkünün uzun tarihi boyunca üretmiş olduğu masal, hikâye, türkü, mani, atasözü gibi çok zengin sanat ve kültür birikimidir.
Sanatın her milletin kendi şartlarının ürünü olduğu düşüncesi: “Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, / İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar.” Batılı kozmopolit aydın, Türk milletini yerli ve millî kökenleri olmayan; tamamen başka bir toplumun, başka bir sosyal yapının, farklı bir dünyanın duyma, düşünme, inanma ve yaşama biçimine uygun bir sanat, edebiyat ve kültür ortamına ve havasına çekmeye, zorlama biçimde batılılaşma sürecine sokmaya çalışmaktadır.
a. Okuduğunuz şiirlerde gerçek anlamın mı yoksa mecaz anlamın mı baskın olduğunu belirleyiniz.
Cevap: Mecaz anlam baskındır. Çünkü şair birilerine üstü kapalı bir şekilde şiir ve toplum hakkındaki görüşlerini anlatmak istemiştir.
b. Aynı şiirlerde cümle kuruluşlarının genellikle kurallı mı yoksa kuralsız mı (devrik) olduğunu belirleyiniz.
Cevap: Devriktir. Çünkü şiirsel bir dilde genelde devrik cümle çıkabilmektedir karşımıza
c. Tespitlerinizden hareketle anlam özelliğinin ve cümle kuruluşunun şiire katkısını değerlendiriniz.
Cevap: İki öğe de eğer sağlam temellere dayanmazsa şiir anlamını yitirir güzelliğini kaybeder.
11. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 95 Cevabı
a. Yukarıdaki dizelerde ölçüyü ve durakları bulunuz.
Cevap: -Zengin kafiye: “arar da – duvarda”, “saklar – ayaklar”, “derinden – yerinden”, “kelebeğin – zeybeğin”, “Anadolumuz – yolumuz”. Hece ölçüsü kullanılmıştır.
b. Dörtlüğün kafiye örgüsünü, kafiye ve rediflerini tespit ediniz.
- -a
- -b çapraz kafiye vardır. -den’ler rediftir.
- -a
- -b
c. Ölçü, durak, kafiye örgüsü, kafiye ve rediflerin şiire katkısını yukarıdaki örnekten hareketle ifade ediniz.
Cevap: Şiirin ahengini arttırır. Okurun daha keyifle şiiri okumasını sağlarlar. Şiiri tekdüzelikten kurtarırlar.
a. Yukarıdaki tabloda verilen şiirlerin konularını belirleyiniz.