ÜNİTEYİ BİTİRİRKEN
Aşağıdaki metinde boş bırakılan yerleri verilen uygun sözcüklerle doldurunuz. Verilen soruları yanıtlayınız.
Cevap: (a) aktivasyon enerjisi, (b) ortalama tepkime hızı, (c) hız denklemi, (ç) hız sabiti, (d) derişimi, (e) katalizör, (f) inhibitör, (g) sıcaklık, (h) temas yüzeyi, (ı) mekanizmalı, (i) yavaş basamak, (j) ara ürün
1. Ortalama tepkime hızı nedir? Açıklayınız.
Cevap: bir tepkimede birim zamanda harcanan ya da oluşan madde miktarındaki değişiklik
2. Hidroklorik asit eldesi tepkimesinde giren ve ürünlerin harcanma ve oluşma hızlarını karşılaştırınız.
Cevap: rH2 = rCl2 < rHCl
3. Tepkimeye ait hız denkleminden yararlanarak tepkimenin derecesini bulunuz.
Cevap: 2
4. Aktivasyon enerjisi nedir? Açıklayınız.
Cevap: tepkimenin gerçekleşebilmesi için çarpışan taneciklerin sahip olmaları gereken minimum toplam enerji
5. Bir tepkimenin aktivasyon enerjisi nasıl düşürülebilir? Açıklayınız.
Cevap: katalizörle
6. Tek basamaklı ve çok basamaklı tepkimelerde hız denklemi nasıl yazılır? Açıklayınız.
Cevap: tek basamaklıda tepkimeye girenlere/çok basamaklıda yavaş basamağın girenlerine göre
7. Katalizör ve inhibitörün tepkime hızına etkisini açıklayınız.
Cevap: katalizör hızlandırır/inhibitör yavaşlatır
8. Bir tepkimenin hız sabiti nelere bağlıdır?
Cevap: sıcaklık/katalizör
9. Hidroklorik asit eldesi tepkimesinde H2 gazı derişimi 2 katına çıkarılırsa hız nasıl etkilenir? Açıklayınız.
Cevap: iki kat
10. Bir tepkimede ileri tepkimenin aktifleşme enerjisi geri tepkimenin aktifleşme enerjisinden büyüktür. Bu tepkimenin potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiğini çiziniz. Tepkimenin endotermik mi, ekzotermik mi olduğunu belirleyiniz.
Cevap: endotermik
11. Amonyum dikromatın bozunma tepkimesi (NH4)2Cr2O7(k) —► N2(g)+4H2O(g)+Cr2O3(k) şeklinde olduğuna göre tepkimeye ait hız denklemini yazınız.
Cevap: Hız = k
12. Amonyum dikromat miktarını 2 katına çıkarmak tepkimenin ortalama hızını nasıl etkiler? Açıklayınız.
Cevap: değiştirmez (katı)
13. 6 gram amonyum dikromat 3 saniyede bozulduğuna göre amonyum dikromatın ortalama bo- zunma hızı kaç g/s’dir?
Cevap: 2 g/s
14. Amonyum dikromatın bozunma tepkimesinin hızı nelere bağlıdır? Açıklayınız.
Cevap: sıcaklık/temas yüzeyi/katalizör
15. Tepkime hızını azaltmak için yöntem öneriniz.
Cevap: inhibitör
Aşağıda verilen bilgileri göz önünde bulundurarak 16-21. soruları cevaplandırınız.
Hidrojen peroksit endüstride ve evlerde yaygın olarak kullanılan kimyasal maddelerden biridir. Derişik hidrojen peroksit aşındırıcı özelliğe neden olduğu için ciltte ve gözde kalıcı hasarlara neden olur. Bu nedenle seyreltik sulu çözeltisi kullanılır. Hidrojen peroksitin bozunma tepkimesi
H2O2(suda)——-► H2O(s) + 1/2 O2(g)
şeklindedir. Buna göre
16. Tepkimenin hız denklemini yazınız.
Cevap: Hız = k. [H2O2]
17. Tepkimenin derecesini belirleyiniz.
Cevap: 1. dereceden
18. Tepkimedeki giren ve ürünlerin harcanma ve oluşma hızlarını karşılaştırınız.
Cevap: rH2O2 = rH2O > rO2
19. Hidrojen peroksitin derişiminin yarıya indirilme si tepkimenin ortalama hızını nasıl etkiler? Açık layınız.
Cevap: yarıya iner
20. Normal şartlarda 89,6 L oksijen gazı 3 saniyede oluştuğuna göre hidrojen peroksidin ortalama harcanma hızını mol/s olarak bulunuz.
Cevap: 8/3 mol/s
21. Hidrojen peroksidin bozunması endotermik tepkime olduğuna göre tepkimenin potansiyel ener- ji-tepkime koordinatı grafiğini çiziniz.
Cevap: endotermik
22. Çarpışma teorisine göre aşağıda verilen ifadelerden hangi doğrudur?
A) Çarpışma sayısı ile tepkime hızı ters orantılıdır.
B) Çarpışma sayısını artıran faktörler etkin çarpışma sayısını azaltır.
C) Uygun geometride çarpışan tanecikler kesinlikle ürüne dönüşür.
D) Etkin çarpışma sayısı ile tepkime hızı doğru orantılıdır.
E) Katılar hız denkleminde yer almadığına göre temas yüzeyi etkin çarpışma sayısını etkilemez.
Cevap: D
Verilen deney sonuçlarına göre
I. Tepkimenin hız denklemi Hız= k.[B]2 şeklindedir.
II. Tepkime tek basamakta oluşmuştur.
III. Tepkimenin yavaş basamağı
2B(g)——–► ürün şeklindedir.
IV Tepkimenin hız sabiti 2×10-2dir. ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) III ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: D
24.Yukarıda bir tepkimenin basamakları verilmiştir. Buna göre katalizör olarak kullanılan madde hangisidir?
Cevap: B
25. Aşağıda verilenlerden hangisi ya da hangileri hız sabitinin değerini değiştirir?
I. Derişim
II. Basınç
III. Sıcaklık
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B
26.
I. A, B, C’nin derişimleri 2’şer katına çıktığında hız 8 katına çıkıyor.
II. A derişimi sabit tutularak B ve C’nin derişimleri 2’şer katına çıkarıldığında hız 8 katına çıkıyor.
III. C’nin derişimi sabit tutulup A ve B’nin derişimi 2’şer katına çıkarıldığında hız 4 katına çıkıyor.
Yukarıda verilen bilgilere göre tepkimenin hız denklemi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?
Cevap: B
27.Buna göre
I. T1>T2’dir.
II. T1 sıcaklığında daha çok ürün oluşur.
III. T2 sıcaklığında eşik enerjisini aşan tanecik sayısı daha fazladır.
ifadelerinden hangisi ya da hangileri yanlıştır?
Cevap: C
Aşağıdaki grafik ve bilgilerden yararlanarak 28 ve 29. soruları cevaplayınız.
Tepkime mekanizmaları hakkında araştırma yapan Bilge ve Kağan aşağıdaki bilgileri ediniyorlar.
Kimyasal tepkimeler tek basamakta gerçekleşebileceği gibi art arda gerçekleşen basamaklardan da meydana gelebilir. Bir tepkimede tepkime hızının derişime bağlılığını gösteren matematiksel ifadeye hız denklemi ya da hız bağıntısı denir. Hız denklemi, her tepkime için deney sonuçlarından elde edilen ve tepkimeye etki eden faktörleri içinde barındıran matematiksel bağıntı olarak da ifade edilebilir. Tepkimenin meydana geldiği basamaklar zincirine tepkime mekanizması denir. Tepkime mekanizması, bir tepkimenin nasıl ilerlediği konusunda sadece bir tahmindir. Bu tahmin deneysel sonuçlarla tutarlı olmalıdır. Mekaniz- malı tepkimelerde hız denklemi yavaş adıma göre yazılır.
Bu bilgiler doğrultusunda 2NO(g) + 2H2(g) ——–► N2(g) + 2H2O(g)
tepkimesine ait aşağıdaki potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiğini inceliyorlar. Bilge ve Kağan, tepkimenin 3 basamakta gerçekleştiği konusunda hemfikirler fakat tepkime hızını belirleyen basamak konusunda anlaşamıyorlar.
Bilge tepkime hızını II. basamağın belirlediğini, Kağan ise III. basamağın belirlediğini savunuyor.
2NO(g) + 2H2(g) ——–► N2(g) + 2H2O(g) tepkimesinin potansiyel enerji-tepkime koordinatı grafiği
28. Grafikteki hangi veriler Bilge ve Kağan’ın hemfikir olduğu sonucu desteklemektedir?
29. Tepkime hızını belirleyen basamak konusunda hangisi haklıdır? Nedenini açıklayınız.