Metni Anlama ve Çözümleme
1. “Vakar, fecri-kâzibe, istihsal, iştiyak, muvaffak olmak, müşfik, mülayim, munis” kelime ve kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi Türkçe Sözlük’ten kontrol ediniz ve bu kelimeleri birer cümle içerisinde kullanınız.
Vakar: Ağırbaşlı.
Örnek cümle: "Vakar duruşu ile kendini belli ediyordu."
"Hepsi temiz, hepsi yeni giyinmiş askerin vakarı, efendiliği üstlerinden akıyor." - Halide Edip Adıvar
fecri-kâzibe: Sabahın gerçekten girdiğini göstermemesi ve yalancı bir aydınlık olması. Tan yerinde gün doğmadan beliren, sonradan kaybolan geçici aydınlık, yalancı tan, geçici tan:
Örnek cümle: fecri-kâzibede yola çıkarak hata ettik.
"Kâğıthane sırtlarında beliren fecrikâzibe bakıyordu." - Sait Faik Abasıyanık
istihsal: elde etme, çıkarma. Üretim.
Örnek cümle: "bu istihsal ile işimiz daha da kolaylaşacak"
"Eskiden İstanbul istihlak ile yaşarken şimdi istihsalle yaşamak mecburiyetindedir." - Yahya Kemal Beyatlı
iştiyak: güçlü istek. Güçlü istek, arzu
Örnek cümle:" İştiyakına hayranım."
"Bir asırdan beri birkaç neslin iştiyakı budur." - Yahya Kemal Beyatlı
muvaffak olmak: başarmış kimse, başarılı olan
Örnek cümle: "Bu konuda muvaffak olacağına inancım tam."
"Hatta çok kere muasırlarından Namık Kemal ve Ziya Paşa bu hususta daha muvaffak olmuşlardır." - Nazım Hikmet
müşfik: sevecen
Örnek cümle: "Müşfik tavırları ile dikkat çekiyordu."
"Annem müşfik aferinlerle saçlarımı okşadı." - Ömer Seyfettin
mülayim: hoş görülebilir nitelikte olan, uygun.
Örnek cümle: " Mülayim bir adamdı. Allah rahmet eylesin."
munis: cana yakın, sevimli, uysal, yumuşak. Cana yakın, uysal, sevimli:
Örnek cümle: "Çocuğun munis bir yüzü vardı"
"Ağlamaktan renkleri silinmiş zannolunan küçük munis gözleriyle bakıyordu." - Orhan Seyfi Orhon
2. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
Tema: Çok sevdiği, hayatını paylaştığı birini kaybetmenin hüznü,
Konusu: Ali'nin çok sevdiği annesini kaybetmesi ve sonrasındaki ruh hali
3. Metne, durum hikâyesinin hangi özelliklerinin yansıdığını belirleyiniz.
- Günlük yaşamdan önemli bir konu seçilmiş... (Ölüm)
- Gözlemci ve gerçekçi şekilde kaleme alınmış
- Giriş gelişme ve sonuç bölümleri belirgin değil
- Duygu ve hayaller ön planda olay geri planda
- Kişiler daha çok iç dünyaları ile ele alınmış
4. Bir anlatım tekniği olarak iç çözümleme; kahramanların iç dünyası, duygu, düşünce ve hayallerinin anlatıcı tarafından okura anlatılmasıdır. İç çözümleme, iç konuşma tekniği ile benzerlikler göstermektedir. Ancak iç konuşmada kahraman ile okuyucu arasında bir aracı yoktur. İç çözümlemede ise kahramanın duygu, düşünce ve hayalleri anlatıcı tarafından okura aktarılır.
Metinden iç çözümleme tekniğinin kullanıldığı bölümlere örnekler veriniz.
Ali birdenbire zayıflamak, birdenbire saçlarını ağarmış görmek, birdenbire belinde müthiş bir ağrıyla iki kat oluvermek, hemen yüz yaşına girmiş kadar ihtiyarlamak istiyordu.
5. “Semaver” Türk edebiyatında durum hikâyesi tarzında yazılmış ilk örneklerdendir. Durum hikâyesinin Türk edebiyatında görülmesiyle dönemin toplumsal değişim ve etkileşimleri arasında nasıl bir ilişki olabilir? Hikâyenin bu özelliğini dikkate aldığınızda metnin yazıldığı dönem veya sonraki dönemlere bir etkisinin olup olmadığını değerlendiriniz.
Metin 1930'larda yazılmıştır. Dönemde Milli Mücadele yıllarının olaylarının veya hareketliliğinin son bulduğu toplumun yeni bir rejimle ve geçmişin bıraktığı izlerle kendi dünyasına çekildiği ön plana çıkmaktadır. Bu durağanlık ve kişilerin günlük yaşama dönmeleri ve ruhsal durumları da bu hikayeye yansımıştır.
6. a. Metinde, yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Kısa cümlelerin sık kullanılması.
Arapça Farsça kelime ve tamlamalara yer vermesi ancak çoğunlukla halk dilini tercih etmesi
Betimleri sık kullanımı
b. Yazarın anlatımını öznellik ve nesnellik açısından değerlendiriniz.
Yazar günlük herhangi bir durumu gözlemleyerek ve gerçeğe en uygun şekilde aktararak hikayesini oluşturmuştur. Bu yüzden nesnelliğe çok yakındır.
7. Bu metin, ilk olarak 1935’te o dönemin dergilerinden biri olan “Varlık”ta yayımlanmıştır.
a. Metinden hareketle metnin yazıldığı dönemin edebî, sosyal, kültürel gerçekliğiyle ilgili neler söylenebilir? Metinden sözü edilen gerçekliklerden hangileri daha çok yansıtmaktadır? Niçin?
Dönemde Milli Mücadele yıllarının olaylarının veya hareketliliğinin son bulduğu toplumun yeni bir rejimle ve geçmişin bıraktığı izlerle kendi dünyasına çekildiği ön plana çıkmaktadır.
Sosyal gerçeklikler daha çok yansımıştır.
b. Metinden yansıyan gerçekliklerle ilgili düşüncelerinizi açıklayınız.
Her an hayatın içinden bir konu seçilmiş.. Her ailenin herkesin başında olan ÖLÜM.. ve ölen kişiyi hatırlatacak nesneler.. Herkesin buna benzer bir hikayesi muhakkak vardır. Ben de ananemin bana ördüğü çorapları hala saklarım.
8. “Ali bütün gün zevkle, hırsla, iştiyakla çalışacak. Fakat arkadaşlarından üstün görünmek istemeden. Onun için dürüst, gösterişsiz işleyecek. Yoksa işinin fiyakasını da severdi. İşinin dalaveresini, numarasını da öğretmişti. Kendi kadar usta ve becerikli olanlardan daha üstün görünmenin esrarı çeviklikte, acelede, aşağı yukarı sporda, yani gençlikteydi. Akşama, arkadaşlarına yeni bir dost, yeni bir kafadar, ustalarına sağlam bir işçi kazandırdığına emin ve memnun evine döndü.”
Bu metinde, anlatıcının Ali’yi dürüst olarak nitelendirmesi, bu kavram anılınca akla gelen aşağıdaki değerlerden hangisi ile daha çok ilgilidir? Metinden hareketle açıklayınız.
- Açık ve anlaşılır olma
- Doğru sözlü olma
- Etik davranma
- Sözünde durma
- Güvenilir olma