Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Elhân- Şitâ” şiirinde anlamı verilen kelime ve kelime gruplarının dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
hak-i siyeh: Kara toprak
na’ş: Ölü
2. Şiirin temasını belirleyiniz.
Cevap: Şiir Kış mevsiminin gelişini ve doğanın aldığı şekli anlatır.
3. Ey uçarken düşüp ölen kelebek,
Bir beyaz rîşe-i cenâh-ı melek
gibi kar
Seni solgun hadîkalarda arar;
Sen açarken çiçekli yelpâze,
Na’şın üstünde şimdi ey mürde Başladı parça parça pervâze karlar
Ki semâdan düşer düşer ağlar!
a) Yukarıda verilen bendi ahenk unsunları açısından inceleyiniz. Ulaştığınız sonuçları tahtaya yazınız.
Cevap: Şiirin bu bölümünde ahengin dize sonu kafiye ve rediflerle sağlandığını görürüz. Örnek verecek olursak:
kelebek / melek: -ek sesleri arasında tam kafiye vardır. arar ve ağlar kelimelerindeki -ar sesleri arasında da yine tam kafiye görülür.
b) Yukarıda verilen bentte kullanılan imge ve edebî sanatları belirleyiniz. Bunların şiirdeki işlevini açıklayınız.
Benzetme: Şair ölen bir kelebeği beyaz kanatlı bir meleğe benzetmektedir.
Kişileştirme: Semadan düşen kar par çalarının ağladığını söyler şair böylece insana özgü bir özelliğin kar tanelerine atfedildiğini okuruz.
4. Şiirin nazım şeklini belirleyerek şekil özellikleri ile içerik arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.
Cevap: Şiirin nazım şekli serbest nazımdır yani şiir mısraların kümelenişi itibariyle karışık düzenli serbest bir şekle sahiptir. Aslında kar yağışının ve kış mevsiminin gelişi insanda yarattığı serbestlik, hülyalara dalma gibi durumlarla benzeşmektedir.
5. Okuduğunuz şiir ve Cenap Şahabettin hakkında verilen bilgilerden hareketle şiir ile şair arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Elhan-ı Şita Türkçe aktarımı ile Kış Nağmeleri karın yağışını betimlemekte ve kış manzarasını anlatan bir şiir olarak dikkat çekmektedir. Cenap Şahabettin’in önemli manzumelerinden biri olmaktadır. Bunun yanı sıra şiir tamlama ve kelime oyunları ile canlı bir kış tablosu resmetmektedir.
ETKİNLİK
Aşağıda verilen bentlerden yararlanarak sembolizm ve parnasizm akımlarının incelediğiniz “Yağmur”, “Elhân-ı Şitâ” şiirlerine etkisini değerlendiriniz. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: Şiirde gerçekçilik demek olan Parnasizm akımı sözcüklerle resim yapmaya benzer. Bu iki şiirde de görüleceği üzere parnas akımı düşüncesi olan gerçekleri şairin duygu dünyasından aktarıp kağıda dökme durumu söz konusudur. Bununla birlikte özellikle kapalı bir anlatımın olduğu kısımlar sembollerle anlatma durumu olan sembolizmin özellikleridir.
YAĞMUR
Küçük, muttarid, muhteriz darbeler
Kafeslerde, camiarda pür-ihtizâz
Olur dembedem nevha-ger, nağme-sâz
Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz
Küçük, muttarid, muhteriz darbeler…
Sokaklarda seylâbeler ağlaşır,
Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır;
ELHÂN-I ŞİTÂ
Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş;
Eşini gâib eyleyen bir kuş gibi kar
Geçen eyyâm-ı nevbaharı arar…
Ey kulûbun sürûd-ı şeydâsı
Ey kebûterlerin neşideleri,
O bahârın bu işte ferdâsı:
Kapladı bir derin sükûta yeri karlar
ETKİNLİK
İncelediğiniz “Yağmur” ve “Elhân-ı Şitâ” şiirlerinin yazıldıkları dönemle ilişkilerini ve sonraki döneme etkilerini değerlendiriniz.
Cevap: Servet-i Fünuncular, şiirin duygulara hitap etmesi gerektiğini savunmuşlardır. Bu nedenle sembolizmin etkisinde yazdıkları şiirlerde anlam kapalıdır. Bu özellikleri ile yazdıkları bu iki şiirde de görüleceği üzere kapalılık anlamın okura bırakılması özelliği sonraki şairleri de etkilemektedir.