Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Makber” şiirinde anlamı verilen kelime ve kelime gruplarının dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
makber: ölünün gömüldüğü, gömülü bulunduğu yer.
dilruba: Dilruba, gönül alan, gönül kapan anlamına gelmektedir.
bineva: Sessiz, müziksiz
2. Şiirin temasını belirleyiniz.
Cevap: “Ölüm”dür.
3. a) Okuduğunuz şiirin, ilk sekiz dizesinin ahenk unsurlarını belirleyerek bunların şiire katkısını açıklayınız.
- a —yâr kaldı
a —âh ü zâr kaldı
b —elden
b —ezelden
a —hâk-sâr kaldı
a —târ-mâr kaldı
c —eyvâh
a —mezâr kaldı - “kaldı” redif; “-âr” zengin uyak (-â’lar iki ses değerindedir)
“-den” redif; “-el” tam uyak
b) Şiirin ilk sekiz dizesinde kullanılan imge ve edebî sanatları bulunuz. Bunların şiirdeki işlevlerini açıklayınız.
Cevap: Şair, bu bentte eşinin ölümünden doğan boşluğu ve üzüntüyü dile getirmektedir. Şiirin ilk sözü “eyvâh” kelimesinde nida sanatı vardır. Abdülhak Hamit, “tezat sanatı” yapmayı sever. Bu sanatta kelime ve kavramlar zıt anlamlılarıyla birlikte kullanılır. Makber’de bunun örneklerine çokça rastlıyoruz. Şair, “Nerde arayım o dil-rübâyı” dizesinde bildiği şeyi bilmezlikten geliyor. Böylece “tecahül-i arif” (bilip de bilmezlikten gelme) sanatı yapıyor.
4. Okuduğunuz şiir ve Abdülhak Hamit Tarhan hakkında verilen bilgilerden hareketle şiir ile şair arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Şair, genç yaşta veremden ölen eşinin ardından yazdığı şiirinde ölüm karşısında duyduğu şaşkınlık, acı, özlem gibi duygularının yanında ölümle ilgili görüş ve düşüncelerini de dile getirmektedir.
ETKİNLİK
İncelediğiniz “Murabba” ve “Makber” şiirleri ve edindiğiniz bilgilerden hareketle Tanzimat birinci dönem ve ikinci dönem şiirlerinin benzerlik ve farklılıklarını belirleyiniz. Ulaştığınız sonuçları aşağıdaki tabloya yazınız.
Cevap: Tanzimat 1.Dönem ve 2.Dönem Benzerlikleri
Şiirde her iki dönemde de aruz ölçüsü kullanılmıştır.
Roman, hikaye, tiyatro, makale, eleştiri türlerinde eserler verilmiştir.
İki dönemde de Fransız edebiyatı örnek alınmıştır.
Batı edebiyatındaki edebi akımlardan etkilenilmiştir.
Tanzimat 1.Dönem ve 2.Dönem Farkları
1.dönem şairleri “toplum için sanat” anlayışını; 2.dönem şairleri ise “sanat için sanat” anlayışını benimsemişlerdir.
1.dönem şairleri “vatan, millet, adalet” gibi konuları ele alırken; 2. dönemdekiler “aşk, doğa, ölüm” gibi konuları ele almışlardır. Dolayısıyla konu ve temada yenilik yapmayı başarmışlardır.
1.dönem şairleri dilde sadeleşmeyi amaçlamış ancak bunda başarılı olamamışlardır. 2. dönem şairleri ise ağır olan bu dili daha da ağırlaştırmışlardır. Şiirde sanatlı söyleyiş her iki dönem şairleri için de amaç olmaktan çıkmıştır.