Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Cengiz Aytmatov ile Dil ve Edebiyat Üzerine Söyleşi” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
Lengüistik: Dil bilimi.
Sübjektif: Öznel.
Sosyalizm: Toplumsal refahı devlet inisiyatifinin getireceğini savunan, işçilerin yönetime katılmalarına ağırlık veren, hür teşebbüsü devletin ve sendikaların baskısı altında tutmaya çalışan, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran siyasi öğreti, toplumculuk.
2. Metin ile metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Metinde Kırgız edebiyatının önemli ismi Cengiz Aytmatov’la yapılan bir mülakat yer almaktadır. Yazarın dil, edebiyat, roman gibi konularla ilgili görüşleri alınmıştır. Amaç, yazarın bu konularla ilgili görüşlerini okuyucuya ulaştırmaktır. Metnin hedef kitlesi Türk ve dünya edebiyatına ilgisi olan okur kesimidir.
Ders kitabının tüm sayfa cevapları burada...
3. Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
Ana düşünce: Cengiz Aytmatov, Türk ve dünya edebiyatının roman alanındaki en önemli isimlerinden biridir.
Yardımcı düşünceler:
- Dil, bir milletin sahip olduğu en önemli değerdir.
- Dilini kaybeden milletler, benliğini de kaybeder ve asimile olur.
- Farklı Türk lehçelerini kullanan ulusların ortak bir edebiyat dili oluşturmaları gerekmektedir.
- Türk topluluklarının ortak bir alfabe kullanmaları gerekir.
- Çağın gelişmelerinin dilimize kazandırılması gerekir.
- Destanlar, eski zamanların anıt eserleridir.
- Televizyonun yaygınlaşması edebiyat ve kitap için bir tehlike oluşturmuştur.
- Romancılık, tüm dünyada önemli bir seviyeye gelmiştir.
4. Metinde millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi ve tarihî öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Metinde Türk topluluklarının ortak bir edebiyat oluşturması gerektiğinin ifade edilmesi millî değerdir. Yazarın, romanın tüm dünyada gelişme içinde olduğunu söylemesi evrensel değerdir. Dilini kaybeden milletlerin asimile oldukları ve olacakları sosyal, siyasi ve tarihî bir ögedir.
5. Metinde ortaya konan bilgi ve yorumları değerlendiriniz.
Cevap: Yazar, yerinde tespitler ve değerlendirmeler yapmıştır. Kendisiyle barışıktır. Örneğin şiir yazmayı denediğini ama olmadığını söylemektedir. Konulara yapıcı bir yaklaşımı vardır. Türk dilinin geliştirilmesi ve teknolojik gelişmelere ayak uydurması gerektiğini, Türklerin ortak bir edebiyat dili oluşturmaları gerektiğini ifade etmektedir.
6. Metinde yazarın/anlatıcının konu ve okuyucuya yönelik tavrını belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar konu ve okuyucuya karşı nesnel bir tavır içindedir. Cengiz Aytmatov’un görüşleriyle ilgili herhangi bir değerlendirme, yorum yapılmamış, olduğu gibi aktarılmıştır.
7. Okuduğunuz metni Ruşen Eşref Ünaydın’ın “Ahmet Haşim” metni ile karşılaştırınız ve iki metnin benzerlik ve farklılıklarını açıklayınız.
Cevap: İki metin de mülakat türündedir. İkisinde de mülakatın yapıldığı kişi sanatçıdır. Bu sanatçıların dil, sanat ve edebiyatla ilgili görüşlerine yer verilmiştir. Ancak “Ahmet Haşim” adlı metnin özellikle baş tarafında yazarın öznel değerlendirmeleri yer almaktadır. Bu durum, metnin mülakat türünün ilk örneklerinden olmasına bağlanabilir.
8. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
Açık iletiler:
- Cengiz Aytmatov, Türk ve dünya edebiyatının roman alanındaki en önemli isimlerinden biridir.
- Dil, bir milletin sahip olduğu en önemli değerdir.
- Dilini kaybeden milletler, benliğini de kaybeder ve asimile olur.
- Farklı Türk lehçelerini kullanan ulusların ortak bir edebiyat dili oluşturmaları gerekmektedir.
- Türk topluluklarının ortak bir alfabe kullanmaları gerekir.
- Çağın gelişmelerinin dilimize kazandırılması gerekir.
- Destanlar, eski zamanların anıt eserleridir.
- Televizyonun yaygınlaşması edebiyat ve kitap için bir tehlike oluşturmuştur.
- Romancılık, tüm dünyada önemli bir seviyeye gelmiştir.
Örtük iletiler:
- Ruslar, Türklere dillerini unutturarak onları asimile etmek istemiştir.
- Bir dilin dünya üzerinde en çok konuşulan dillerden olması o dilin büyüklüğünü, önemini göstermez.
- Türkçenin dünya dillerindeki yerini, önemini en iyi Türkologlar açıklayabilir.
ETKİNLİK
Cumhuriyet öncesi Türk edebiyatında mülakat türünde yazılan eserleri ve bu eserlerin yazarlarını araştırınız.
Cevap: Tanzimat sanatçılarından Ziya Paşa’nın “Rüya” adlı eseri hayalî bir mülakat şeklinde yazılmıştır. Ruşen Eşref Ünaydın’ın 1918 yılında yazdığı “Diyorlar ki” ve “Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’le Mülakat” adlı eseri Cumhuriyet öncesinde bu türün en önemli örnekleridir.
İSMAİL PARLATIR (1946-...)
Konya’da doğan yazar; ilk, orta ve lise öğrenimini burada tamamladı. 1971 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü tamamlayarak burada okutmanlığa başladı, daha sonra yine burada doktorasını yaptı. Bir süre Cezayir Üniversitesinde Türkçe-Osmanlıca dersleri verdi; döndükten sonra 1982’de doçentliğe, 1988’de profesörlüğe yükseldi. 1983’te Türk Dil Kurumu üyeliğine seçildi, iki dönem burada çalıştı. Yüzün üzerinde makalesi bulunan yazar, Türk edebiyatının büyük araştırmacılarındandır. Yazarın Tanzimat Edebiyatında Kölelik, Geçmişten Günümüze Türkler ve Türkiye, Gönülden Gönüle adlı araştırma ve incelemeleri; Recâizade Mahmut Ekrem, Ali Ekrem Bolayır, Tevfik Fikret, Şinasi adlı biyografileri vardır.