Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Cimri” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
Lamı cimi yok: kesinlikle olmalı, başka yolu yok
Vekilharç: Zengin kimselerin parasını yöneten ve gerekli harcamaları yapan kimse
2. Metnin tema ve konusu belirleyiniz.
Cevap: Metnin teması cimriliktir. Metni konusu, Harpagon’un hastalık derecesindeki cimriliği ve cimriliğinden dolayı yaptıklarıdır.
3. Metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında yer alan diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metindeki temel çatışma Harpagon’un cimriliğinden dolayı oyundaki kimseye güvenmemesi ve onlarla çatışmasıdır. Bunun dışında Harpagon’un oğlunun sevdiği kızla evlenmek istemesi, kızının sevdiği olmasına rağmen zengin ama yaşlı birisiyle evlendirilmek istemesi, uşağının ondan bir şey çalmamış olmasına rağmen hırsızlıkla suçlanması metindeki diğer çatışmalardır.
4. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
– Harpagon’un uşağı hırsızlıkla suçlaması ve onu kovması
– Harpagon’un oğlunun sevdiği kızla evlenmek istemesi
– Harpagon’un kızını yaşlı ve zengin bir adamla evlendirmek istemesi
– Çocuklarının bu durumu kabul etmemeleri
– Çocukların babalarına ait gizli parayı bulmaları
– Harpagon’un düğün masraflarını annelerinin karşılaması şartıyla çocuklarının sevdikleriyle evlenmelerine razı olması.
5. Metindeki kahramanların özelliklerini belirleyiniz.
Harpagon: Hastalık derecesinde cimri, bundan dolayı herkese şüpheyle bakan birisi.
La Fleche: Harpagon’u hiç sevmez ama geçimi için ona katlanır.
Elise ve Cleante: Babalarının cimriliğinden dolayı varlık içinde yokluk yaşamaktadırlar. Babalarına karşı bir oyun oynayıp istemedikleri kişilerle evlenmekten kurtulan zeki kişilerdir.
6. Metindeki zaman ve mekânın özellik ve işlevlerini belirleyiniz.
– Metinde zamanla ilgili bir detay yer almamaktadır, zaman herhangi bir günün herhangi bir vaktidir.
– Metinde mekân Harpagon’un evidir ancak burasıyla ilgili herhangi bir detay verilmemiştir.
7. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
Cevap: Cimri insanların sevilmediği metindeki açık iletidir. İnsanlardaki aşırı özelliklerin onları komik duruma düşürmesi metindeki örtülü iletidir.
8. a) Metinde klasisizm akımının yansımalarını değerlendiriniz.
– Oyunun 5 perdeden oluşması ve üç birlik kuralına uyulması
– Metinde sokak diline yer verilmemesi
– Harpagon’un tip özelliği göstermesi
b) Klasisizm akımının edebiyatımızda ve dünya edebiyatındaki diğer önemli yazarlarını ve bunların bazı eserlerini yazınız.
Cevap: Bizim edebiyatımızda Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa klasisizmden etkilenmiştir. Şinasi’nin Tercüme-i Manzume ve Müntehebat-ı Eş’ar adlı şiir kitapları ile Şair Evlenmesi adlı tiyatro eseri vardır. Ahmet Vefik Paşa Moliere’in bazı eserlerinin tercümesini bazılarının da uyarlamasını yapmıştır. Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Kadınlar Mektebi, Kocalar Mektebi, Tartüffe bunlardan bazılarıdır.
9. Komedi türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle ilişkisini belirleyiniz.
Komedya türü, şarap tanrısı Dionysos adına yapılan şenliklerde ortaya çıkmıştır. Bu şenliklerde halk, şarap içer ve eğlenirdi. Bol bol şarabın içildiği bu dönemlerde halk, farklı kılıklara girer ya da aynı Dionysos gibi flüt çalardı. İçkinin de etkisiyle olsa gerek insanlar açık seçik şakalar ve türküler de söyleyebilir, besteleyebilirdi. İşte bugün komedya dediğimiz ama Antik Yunan’da komoidia denilen tür adındaki komo şenlik alaylarındaki türkü demektir. Komedya türü, buradaki türkülerin birleştirilmesinden meydana gelmiştir.
MOLİERE (1622-1673)
Fransız oyun yazarı ve oyuncudur. Yaşadığı dönem komedi oyunlarında amaç sadece güldürmekken Moliere; güldürürken düşündürmeyi amaçladı, bu anlayışla eserlerini yazdı ve sahneledi. İnsanların gülünç yanlarını yalın ve canlı bir anlatımla aktardı. Moliere; tiyatro dünyasında yalnızca yazarlığı değil, oyunculuğuyla da yer aldı. Dünya edebiyatında komedi tiyatrosunun büyük isimlerinden olan Moliere, Fransız komedisinin de kurucusu sayılır.
Yazarın Cimri, Tartuffe (Tartuf), Gülünç Kibarlar, Zoraki Tabip, Kibarlık Budalası, Hastalık Hastası, Kocalar Okulu adlı oyunları vardır.
ETKİNLİK
İncelediğiniz “Koçyiğit Köroğlu”, “Paydos”, “Kahvede Şenlik Var” ve “Cimri” adlı oyunları tür, içerik, dil ve anlatım açısından karşılaştırınız. Ulaştığınız sonuçları aşağıdaki tabloya yazınız.
Paydos
- Tür: Dram.
- İçerik: Öğretmenlikten istifa etmek zorunda kalan bir öğretmenin yaşadıkları ve uğradığı hayal kırıklığı.
- Dil ve Anlatım: Günlük konuşma dili.
Koçyiğit Köroğlu
- Tür: Dram.
- İçerik: Bolu Beyi’nin zulmünden bıkan insanların Köroğlu’nu kurtarıcı olarak görmesi ve Köroğlu’nun Bolu Beyi’yle mücadelesi.
- Dil ve Anlatım: Sade, anlaşılır bir dil kullanılmış; yer yer yerel söyleyişlere, halk ağzına yer verilmiştir.
Kahvede Şenlik Var
- Tür: Komedi.
- İçerik: Evlenme düşüncesiyle tanışmaya gelen iki kişinin kahvede yaşadıkları.
- Dil ve Anlatım: Sade, anlaşılır bir dil.
Cimri
- Tür: Komedi.
- İçerik: Hastalık derecesinde cimri olan bir adamın düştüğü durumlar.
- Dil ve Anlatım: Sade, anlaşılır bir dil.
1. “Kahvede Şenlik Var” adlı metinden alınan aşağıdaki cümlelerde virgülün kullanımında yapılan yanlışlıkları belirleyerek düzeltiniz.
“ERKEK — (Mendiliyle terini kurulayarak) Hava da pek sıcak. (Çevresine bakar.) Burası güzel, güzel ama, gelinceye değin yürünmesi gereken bir yol var ki, insanın burnundan geliyor. Dik bir yokuş, kaldırımları da oldukça bozuk.”
“KADIN —Annemin evine! Dallarında hâlâ salıncaklarım kurulu büyük ağaçların gölgelediği bahçemize! Boyaları şimdi biraz dökülmüş, saçları tutam tutam düşmüş olsa da, gene canlı, gene bana eskisi gibi gülümseyen bebeklerime!”
Cevap: Bağlaçla birlikte virgül kullanılmaz ama yukarıda verilen metinde “ama, ki, da” bağlaçlarından sonra virgül kullanılmıştır.
2. Aşağıda “Kahvede Şenlik Var” adlı metinden bazı cümleler verilmiştir. Bu cümlelerdeki yazım yanlışlarını belirleyerek düzeltiniz.
• “Yıldönümleri ya çoşkuyla kutlanacak ya da yasla anılacak o önemli günlerden birini…”
• “Otuzbeşimi geçtim.”
• “Oturduğum apartımanda, mahallemde, semtimde, bu kentte ve daha başka kentlerde.”
– “Yıl dönümleri ya çoşkuyla kutlanacak ya da yasla anılacak o önemli günlerden birini…”– “Otuz beşimi geçtim.”
– “Oturduğum apartmanda, mahallemde, semtimde, bu kentte ve daha başka kentlerde.”
3. Aşağıda “Kahvede Şenlik Var” adlı metinden bazı cümleler verilmiştir. Bu cümlelerdeki anlatım bozukluklarını düzelterek bozukluklarının nedenini noktalı alanlara yazınız.
• Ayar etmek için yeniden saatini çıkarır.
• Bütün yaşamınızın düğün düşleriyle ve iki düğün arası günlerle geçtiğini biliyorum.
• Çocukluğunuzdan bu yana günden güne güçlenerek, yaşamayı bir çatı altında boyunduruğa vuracağınız bir erkekle düşündüğünüzü biliyorum.
“Kahvede Şenlik Var” adlı metni inceleyerek metinde anlatım bozukluğu olup olmadığını belirleyiniz. Bulduğunuz anlatım bozukluklarının nedenlerini söyleyiniz ve cümleleri düzeltiniz.
Ayarlamak için saatini yeniden çıkarır. (“ayarlamak” yerine “ayar etmek” kelimesi kullanılarak gereksiz sözcük kullanılmıştır. “yeniden” sözcüğü yanlış yerde kullanılmıştır.)
Bütün yaşamınızın düğün düşleriyle ve iki düğün arası günlerle geçtiğini biliyorum. (Dilimizde “iki bayram arası” şeklinde bir ifade vardır ama bunun yerine “iki düğün arası” ifadesi kullanılarak bir anlatım bozukluğu yapılmıştır.)
Çocukluğunuzdan bu yana güçlenerek, yaşamayı bir çatı altında boyunduruğa vuracağınız bir erkekle düşündüğünüzü biliyorum. (Hem “çocukluğunuzdan bu yana” hem de “günden güne” denerek iki tane aşamalı durum bildiren ifade kullanılarak gereksiz sözcük kullanılmıştır.)
* Metinde anlatım bozukluğu olan diğer cümleler:
– Onları iyi tanırsam daha da yararlı olabilirim. (Bu cümlede dolaylı tümleç eksikliği vardır. “tanırsam” kelimesinden sonra “onlara” kelimesi gelmelidir.
– Dallarında hâlâ salıncaklarım kurulu büyük ağaçların gölgelediği bahçemize! (Bu cümlede fiilimsi eksikliği vardır. “kurulu” kelimesinden sonra “olduğu” kelimesi getirilmelidir.)
ETKİNLİK
Defterinize bir tiyatro salonunda, televizyonda veya genel ağ (EBA portalı vb.) ortamında izlediğiniz bir tiyatro üzerine değerlendirme yazısı yazınız.
Cevap: Ben Yılmaz Erdoğan’ın “Bana Bir Şeyhler Oluyor” adlı tiyatrosunu seyretmiştim. Oyunda tüm parasını borsada kaybeden bir adamın hikâyesi anlatılıyordu. Oyun bir komediydi, yer yer toplumsal eleştiriler vardı. Oyunun başkahramanının uzun tiratları beni çok etkilemişti.
ETKİNLİK
Tek kişilik veya birkaç kişilik bir oyun hazırlayınız. Hazırladığınız oyunu okulunuzda sahneleyiniz.
Sen Lise 3 yani 11. sınıf öğrencisisin. Bu soru 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı kitabında yer alan bir soru. Örnek bir cevap vermeni istiyorum. Hazırladığın tiyatro oyununun bir ismi olsun, karakterler basit ve kısa cümleler kursun.
OYUNUN ADI: “ZAMANIN ÖTESİNDE”
Karakterler:
- Efe: 11. sınıf öğrencisi, meraklı ve hayalperest.
- Zaman: Gizemli ve bilge bir karakter, sahnede bir gölge veya ışık oyunu olarak temsil edilir.
- Leyla: Efe’nin sınıf arkadaşı, gerçekçi ve akıllı.
Sahne 1: Sınıf İçi – Gündüz
Efe, sırasında oturmuş ders çalışıyor. Leyla yanına gelir.
Leyla: “Efe, yine hayallere dalmışsın. Ders çalışmalısın!” Efe: “Ah Leyla, keşke zamanı durdurabilir ya da geleceğe gidebilirsem, her şey farklı olurdu.” Zaman (ses efektiyle): “Belki de yapabilirsin, Efe.”
Sahne 2: Zamanın Ötesi – Belirsiz
Efe, sis içinde bir sahnede yalnız başına yürür. Zaman yavaşça ortaya çıkar.
Zaman: “Merakın seni buraya getirdi, Efe. Gelecek ya da geçmiş, hangisini görmek istersin?” Efe: “Geleceği görmek… Acaba nasıl bir yer?”
Sahne 3: Gelecek – Bilinmeyen Bir Zaman
Efe, gelecekteki bir sınıfa girer. Herkes teknolojik aletlerle iç içe.
Efe (kendi kendine): “Bu mu gelecek? Herkes o kadar meşgul ki, kimse konuşmuyor bile.” Leyla (gelecekten bir hologram olarak): “Efe, gerçek bağlantı insanlar arasındadır. Teknoloji sadece bir araç.”
Sahne 4: Sınıf İçi – Gündüz (Gerçek Zaman)
Efe, sırasında uyanır, her şey bir rüyaymış gibi görünür. Leyla yanındadır.
Efe: “Sanırım geleceğin ne olacağını biz belirleriz, değil mi Leyla?” Leyla: “Evet, bugünden başlayarak.”
Oyunun Sonu
Bu oyun, teknoloji ve insan ilişkilerinin geleceği üzerine düşündürürken, öğrencilerin eğitim ve hayalleri arasındaki dengeyi sorgulamalarını teşvik eder. Oyunun mesajı, gerçek bağlantının teknolojinin ötesinde, insanlar arasında olduğu ve geleceğin şimdiki anın tohumlarından filizleneceğidir.