Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Devlet Ana” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
mülk
tahminim: mal, sermaye, eşya
sözlük anlamı: ev, dükkân, arsa, arazi gibi taşınmaz mal.
kafir
tahminim: İslam dini dışında olan inanca sahip olanlar
sözlük anlamı: Tanrı’nın varlığına inanmayan, Tanrıtanımaz, dinsiz, inançsız (kimse).
2. Metnin tema ve konusunu belirleyerek noktalı alanlara yazınız.
Tema: Barış ve kardeşlik içinde huzurlu yaşama isteği
Konu: Babası ölen Osman Bey’in halkını savaştan uzak tutma ve barış içinde mutlu yaşama isteği
3. Metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında yer alan diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metindeki temel çatışma olarak Babası Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra başa geçen Osman Bey’in savaşmak yerine halkını barış içinde huzurlu bir şekilde bir arada tutma mücadelesi ise kendisine bağlı beylerin savaş istemeleri oluşturmaktadır.
4. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
Cevap: Roman Issızhan adıyla anılan Söğüt’ün bataklıklarıyla kaplı alanda(handa) başlar. Bu han, Mavro ve ablası Liya işletmektedir. Liya Demircan’a âşıktır. Demircan Müslüman Liya ise Hristiyan’dır. Bir süre sonra hana Notüs Gladyüs ve Uranha gelir. Sonrasında da kötü insan Benito buraya ayağını atar. Bu kişiler handa gizlice kötü planlar yapmaktadırlar. Uranha ve Notüs Gladyüs at çalmak için oradaki bağlı atlara yaklaşırlar. Demircan ve Liya o anda orada uygunsuz bir vaziyettedir. Onları görürler. At çalmak için Demircan’ı öldürmekten başka çare yoktur ve ok atarak onu öldürürler. Liya’ya ise kötülük yaparlar. Amaçları savaş atlarını kaçırıp uç beyliğiyle Karacahisar’ı birbirine düşürüp barışı bozmaktır. Olay bir süre sonra Söğüt’e kadar duyulur… Beyliğin başına babasının ölümünden sonra geçen Osman Bey küçük yaşlardan beri Bala Hatun’u istemiştir. Kızın yaşının ufak olması sebebiyle bu istek ilk başta geri çevrilmiştir. Sonrasında ise şeyh (Edebali) kızını vermeye razı olmuş ve Yunus Emre aracılığıyla haber göndermiştir.
5. Metindeki zaman ve mekânın özellik ve işlevlerini belirleyiniz.
Mekan: Sarp dağlarında bulunan Issızhan, başlangıç mekânımızdır. Ana mekân Söğüt’tür. Bunun nedeni de zamanın imparatorluğundaki olayın konu alınmasıdır. Keşiş Benito, Kamagan Derviş’in mağaraları da ayrı birer mekândır.
Zaman: Kronik ve akronik zaman özellikleri bulunmaktadır. Osman Bey’in Bala Hatun ile ilgili anıları akronik zaman özelliği gösterirken diğer olaylar kronik biçimde ilerler. Romanın anlatıldığı tarih aralığı ise 1290 Ertuğrul Gazi’nin ölümü ile başlayıp devam eden iki aylık süreçtir. Gerçek tarihi belgeler ile ayrıntısıyla Osmanlı’nın beylikten dünya imparatorluğu sahnesine yükselişi konu edinilir.
6. Metindeki anlatıcı ve bakış açısını, bunların işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde hem üçüncü tekil kişi hem de kahraman anlatıcı yani birinci tekil kişi anlatıcı vardır. Bakış açısı olarak ise hakim bakış açısının olduğunu çünkü kahramanların ruhsal çözümlemelerinin yapıldığını görürüz.
7. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerini, bunların işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde öyküleme ve betimleme anlatım tekniklerinden; karşılaştırma, açıklama ve sayısal verilerden yararlanma gibi de düşünceyi geliştirme tekniklerinden faydalanıldığını görürüz. Bunların kullanımı metni zenginleştirmiştir.
8. Metinde millî, manevi değerler ile sosyal, siyasi ve tarihî öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Metinde Türklerin kurduğu Osmanlıların nasıl kurulduğu, beylikler arasında süren iç çekişmeler, evlilik gibi kültürel değerler ile büyüklere saygı gibi manevi değerlere yer verilmiştir.
9. Metinde hangi edebî akım ve anlayış hâkimdir? Açıklayınız.
Cevap: Metinde edebi akım olarak Türkçülük akımından ve Klasizm edebi akımından etkilenilmiştir. Çünkü kahramanlar soylu kişilerdir.
10. Okuduğunuz metin ve Kemal Tahir hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz. Ulaştığınız sonuçları maddeler hâlinde noktalı alana yazınız.
Cevap: Okuduğunuz “Devlet Ana” (1967) romanında Kemal Tahir, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlatmıştır. Romanında kurmaca kişilerin yanı sıra 13. yüzyılda Anadolu’da yaşayan Ertuğrul Gazi, Osman Bey, Şeyh Edebâli, Orhan Bey, Yunus Emre gibi gerçek kişiler de yer almaktadır. Bu nedenle romanın olay örgüsü de hem gerçek hem de kurmaca olaylardan oluşmaktadır. Eser zamanın toplumsal özelliklerini, siyasi olaylarını ve mekanın fiziki özelliklerini de (coğrafi) vurgulayıcı bir sistemli anlatışa sahiptir. Eserde ayrıca zamanın kişilik özelliklerine ait sözler ve söyleyişleri de bulmak mümkündür.