Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Fatih-Harbiye” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
balo
tahminim: müzikli ve danslı yapılan kutlama
sözlük anlamı: türüne göre, özenli, resmi ya da eğlenceli giysiler giyilerek gidilen müzikli danslı gece eğlencesi.
akort
tahminim: enstrümanları çalmadan önce uyumlu hale getirme
sözlük anlamı: bir çalgıyı, uyumlu ve doğru ses vermesi için ayarlama işi.
2. Metinden hareketle Fatih-Harbiye romanının yazıldığı dönemle ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Roman, 1950 öncesi Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının önemli ürünlerindendir. Bu dönemde Doğu-Batı çatışması, yanlış Batılılaşma temaları dönem yazarlarınca sıkça işlenmiştir. Fatih-Harbiye romanı da Doğu-Batı çatışması üzerinde şekillenmiştir.
3. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
Tema: Doğu- batı çatışmasında kimlik arayışı
Konu: 1923’lü yıllarda yenileşme sürecinde Fatih’te oturan Neriman’ın Macit’e ve onun alafranga yaşayışına ilgi duyması sonucu babasıyla ve Şinasi’yle yaşadığı olayları anlatılır.
4. Metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında yer alan diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Fatih-Harbiye; 1931 yılında yayımlanan, kültürel çatışma olgusunu ele alan “sosyal roman” olarak değerlendirebileceğimiz bir romandır. “Fatih-Harbiye” romanında Neriman’ın geleneksel yaşam tarzı ile modern yaşam tarzı arasında bocalaması çevresinde gelişenler olay örgüsünü oluşturur
5. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
Cevap: “Fatih-Harbiye” romanında Neriman’ın geleneksel yaşam tarzı ile modern yaşam tarzı arasında bocalaması çevresinde gelişenler olay örgüsünü oluşturur. Neriman’ın Şinasi ile arasının günden güne bozulması, Macit ile karşılaşması, Macit’in onu baloya davet etmesi hep bu çatışmanın etrafında birleşen olay parçalarıdır.
6. Metindeki kahramanların fiziksel ve psikolojik özelliklerini, toplumsal statülerini ve karakter mi tip mi olduklarını aşağıdaki tabloya yazınız.
- Neriman: Romanın başkahramanıdır. Ne istediğini tam olarak bilmeyen, Avrupai hayata özenen Fatih'te yetişen ve bu semtin geleneksel kültürü içinde yetişen bir kızdır.
- Şinasi: Neriman'ın evleneceği insandır. Neriman'da ki değişikliklerin farkındadır. Fakat sakin bir insan olduğu için çoğu şeyi sükûtla karşılar.
- Faiz bey: Neriman'ın babasıdır. Emekli Üsküdar Eğitim Evrak Müdürüdür. Kızındaki değişikliğe bir anlam veremez ama her şeye rağmen kızının mutluluğunu isteyen iyi bir babadır.
- Macit: Neriman'ın erkek arkadaşıdır. Batı yaşamına uyum sağlayarak büyümüş, temiz, bakımlı, kibar bir karakterdir. Yeni nesil gençliği temsil eder. Neriman'ın kendi kültür ve değerlerinden uzaklaştırmasında büyük bir rolü vardır.
- Gülter: Nerimanların evlerindeki emektar yardımcısıdır. Neriman hakkında tüm olan biteni Neriman'ın büyükannesine anlatır.
- Fahriye: Neriman'ın arkadaşıdır.
- Nezahat: Şinasi'nin kız kardeşidir.
- Ferit: Şinasi'nin arkadaşıdır.
- Ülviye: Neriman'ın arkadaşıdır.
7. a) Okuduğunuz metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyerek işlevlerini açıklayınız.
Mekân: “Fatih-Harbiye” romanında, Fatih ve Harbiye (Beyoğlu) aynı zamanda birer yaşam tarzının temsilcisi durumundadır. Fatih, Doğu’ya özgü, geleneksel; Harbiye, Batı’ya özgü, modern yaşam tarzının mekânlarıdır.
Zaman: “Fatih-Harbiye” romanında zaman, geçmişe yapılan geri dönüşler hariç, Neriman’ın Batıya özgü modern yaşam tarzına özenip Beyoğlu’na gitmesi ve bu çerçevede Macit ile tanışması ile başlar. Dayısının kızlarından dinlediği Rus kızının hikâyesinden sonra kendi hayatına dönüşü ile sona erer. Olayların yaşandığı zaman dilimi, yaklaşık bir aylık arayış dönemidir.
b) Metindeki kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasında bir ilişki var mıdır? Açıklayınız.
Cevap: “Fatih-Harbiye” romanında Şinasi ve Macit, Neriman ile ilişkileri boyutunda tanıtılırlar. Şinasi, geleneksel yaşam tarzının; Macit, modern yaşam tarzının temsilcisi durumundadır.
8. Metindeki anlatıcı ve bakış açısını, bunların işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde anlatıcı yazarın kendisidir. “Fatih-Harbiye”, Hâkim (İlahi) Bakış Açısı ile kaleme alınmış bir romandır.
9. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerini, bunların işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde öyküleme ve betimleme gibi anlatım biçimlerinden karşılaştırma ve sayısal verilerden yararlanma gibi de düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılmıştır.
10. Metindeki millî, manevi değerler ile sosyal, tarihî öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Metinde Türklere ait Doğu dediğimiz kültür dairesine ait yaşam gelenekleri, misafirperverlik, yeme içme alışkanlığı gibi manevi değerler ile fikirsel olarak Batı-Doğu felsefesi gibi evrensel değerlerden bahsedilmektedir.
11. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
Açık ileti: Neriman’ın hayatı üzerinden eski İstanbul yaşamı ve gelenekleri anlatılmaktadır.
Örtük İleti: Doğu ile Batı kültür dairelerinin farklılığı ve çatışması
12. Okuduğunuz metin, konusuna göre sosyal roman olan Fatih-Harbiye’den alınmıştır. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında yazılan başka sosyal romanları ve bu romanların yazarlarını araştırınız. Ulaştığınız sonuçları noktalı alana yazınız.
Reşat Nuri Güntekin – Çalıkuşu
Yakup Kadri Karaosmanoğlu – Yaban
Halide Edip Adıvar – Ateşten Gömlek
13. Okuduğunuz metin ve Peyami Safa hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Peyami Safa’nın Fatih-Harbiye romanından bir bölüm okudunuz. Roman, 1950 öncesi Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının önemli ürünlerindendir. Bu dönemde Doğu-Batı çatışması, yanlış Batılılaşma temaları dönem yazarlarınca sıkça işlenmiştir.