Metni Anlama ye Çözümleme
1. Okuduğunuz “Sinekli Bakkal” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
şuur
tahminim: bilinç
sözlük anlamı: insanın kendisini, çevresini ve olup biteni tanıma, algılama, kavrama, fark etme yetisi.
sima
tahminim: tanıdık yüz, suret
sözlük anlamı: yüz, çehre.
2. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
Cevap: Roman II. Abdülhamit döneminde, bir İstanbul mahallesini ve buradaki hayatı, gelenekleri, görenekleri, töreyi anlatır. Bu yönüyle “Sinekli Bakkal” romanı bir sosyal romandır.
3. Metindeki temel çatışmayı ve bu çatışma etrafında yer alan diğer çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Yazar; romanda çağdaşı olan diğer yazarlar gibi Doğu- Batı sorununa yönelmiş, bu iki uygarlığın sentezinin yapılabileceğini savunarak Doğu’nun mistisizmi ile Batı’nın akılcılığını sentezlemiştir.
4. Metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
Cevap: Sinekli Bakkal mahallesinde, mahallenin imamının kızı Emine, aynı mahallede oturan, düzenli birisi olmayan, ortaoyunlarında zenne (kadın) rolünde oynayan, bu yüzden Kız Tevfik lakabıyla tanınan biriyle anlaşmaktadır. İmam, kızı Emine’nin Tevfik ile evlenmesine karşı çıktığı için Emine Tevfik’le kaçar. Bu yüzden de İmam Emine’yi evlatlıktan reddeder. Tevfik bakkal dükkanını olduğu gibi bırakıp orta oyunculuğuna döner. Emine Tevfik’e boşanma davası açar ve boşanırlar. Tevfik karısının taklidini yaptığı için mahkeme tarafından Gelibolu’ya sürülür. Bu arada Emine’nin Tevfik’ten Rabia adında bir kızı olur. Dedesi (imam) onu dini terbiye ile yetiştirir. Rabia on bir yaşında hafız olur…Rabia’nın son derece güzel bir sesi vardır. Camilerde, konaklarda güzel sesiyle Kur’an ve Mevlit okur. Rabia’nın gebeliği sıkıntılı geçer. İstanbul’da ilk defa yapılan sezaryen ameliyatıyla kurtulur, bir oğlu olur. Selim Paşa Abdülhamit’e tam bir sadakatle bağlıdır. Kendi oğlunu bile bu yüzden sürgüne gönderir. Yavaş yavaş babalık duyguları uyanır, görevinden ayrılır. 1908’de Meşrutiyet ilan edilince sürgünler birer kahraman gibi yurda döner. İyice yaşlanmış ve yorulmuş olan Tevfik Rabia’nın bebeğiyle neşe ve huzur bulur. Artık Sinekli Bakkal’da eski mutlu hayat yeniden başlamıştır.
5. a) Okuduğunuz metindeki kahramanları belirleyerek bunların rol dağılımlarını, fiziksel ve psikolojik özellikleri ile toplumsal statülerini belirleyiniz.
Cevap: Sinekli Bakkal Romanının Kahramanları
Rabia: Emine ve Tevfik’in Kızı. İnatçı ve yardımsever bir karaktere sahiptir. Dedesinin güzel sesini fark etmesi sonucu hafız olarak yetiştirilir. Küçük yaştan itibaren sesinin güzelliği tüm İstanbul’da duyulur. Dini eğitimini dedesinden almasına rağmen koyu bir dindar değildir. Rabia, Doğu ve Batı kültürlerini kendi içinde harmanlayabilen ideal Türk kadınını temsil eder.
Kız Tevfik: Rabia’nın babası. Ortaoyunu, Karagöz gibi seyirlik oyunlarda ustalaşmış biridir. Vurdumduymaz, eğlence düşkünü, paraya önem vermeyen ama arkadaşlarını ve yakınlarını da canından çok seven bir karakterdir. Romanda yanlış batılılaşmanın örneğini temsil eder.
Emine: Rabia’nın annesidir. Babası gibi koyu dinci ve parayı seven biridir. Ev işlerinde oldukça hamarattır. Mahalle çocukları ile hiç oynamayan ve hiç gülmeyen biridir. 17 yaşına geldiğinde Tevfik ile kaçar. Yönetmeyi sevdiği için Tevfik ile anlaşamaz. Kafasındaki ideal insan modeli babasıdır. Kindar yapısı onu gün geçtikçe ölüme yaklaştırır.
İmam İlhami: Mahallenin imamıdır. Cimri ve çıkarcı biridir. Para için her şeyi yapabilir. Yobaz bir karakteri vardır. Yeniliği, eğlenceyi sevmez ve sevenleri cehennemlik sayar. Hitabet yeteneği güçlüdür. Vaazlarında cehennemi kullanarak müminleri korkutmaya çalışır.
b) Metindeki kahramanların tip mi karakter mi olduklarını belirleyiniz.
Cevap: Rabia metinde devamlı değişimler yaşar bu nedenle karakterdir, diğer isimler ise genel olarak tip özellikleri gösterir.
6. a) Okuduğunuz metindeki zaman ve mekânın özellik ve işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Sinekli Bakkal romanı, anlattığı dönemin mekan koşullarını gerçekçi bir anlatım ile ortaya koyması bakımından önemlidir. Romanda mekan olarak II. Abdülhamit dönemi İstanbul’u anlatılır. Romandaki en önemli yer ise romana adını veren Sinekli Bakkal Sokağı’dır. Roman II. Abdülhamit dönemini anlatmaktadır. Emine ve Tevfik’in evlendiği dönemden 1908 Meşrutiyetin ilanına kadar olan uzunca bir zamanı anlatır.
b) Metindeki kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasında bir ilişki var mıdır? Açıklayınız.
Cevap: Sinekli Bakkal romanı bir kahraman veya olay romanı olmaktan çok bir tema romanıdır. Altyapısal mesajları romanda çok iyi verilmiş ve kurgusundaki olaylar mantıklı bir şekilde anlatılmıştır. Romandaki hiçbir olay ve kişi boşuna değildir. Dönemin durumunu anlatmak konusunda da başarılı olan Sinekli Bakkal romanı, insanların “Padişahım Çok Yaşa’dan, Yaşasın Devrim” moduna ne kadar çabuk geçebileceğini göstermesi bakımından önemlidir. Rabia üzerinden gösterilen geleneklerine bağlı kalarak nasıl modernleşilmesi gerektiği mesajı ile Rabia üzerinden örnek bir tip oluşturulur.
7. a) Okuduğunuz metinde anlatıcının özelliklerini ve hangi bakış açısının kullanıldığını belirleyiniz.
Cevap: Metinde anlatıcı yazarın kendisidir. Yazar toplumda gördüğü çatışmaları etkili bir dille ve önemli bir konuyla işleyebilmektedir. Kahramanlarının en derin ruhsal analizleri yapıldığı ve onların ruh halleri ile ilgili bilgiler verildiği için Tanrısal bakış açısı kullanılmıştır diyebiliriz.
b) Kullanılan bakış açısı anlatımı nasıl etkilemiştir? Açıklayınız.
Cevap: Kullanılan İlahi bakış açısı okurların metinle ve kahramanlarla ilgili bütün bilgileri edinerek metni daha iyi anlamalarını sağlamıştır.
8. Metindeki anlatım biçimleri ve tekniklerini, bunların işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde öyküleme ve betimleme gibi anlatım biçimlerinden karşılaştırma ve sayısal verilerden yararlanma gibi de düşünceyi geliştirme yollarından faydalanılmıştır.
9. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar çok olmasa da bir kaç yerde yabancı kelimelere yer verilmiştir. Sade ve halkın hoşuna gidecek mizahi unsurların da yer yer kullanıldığı bir dil kullanılmıştır.
10. Metinde millî, manevi değerler ile sosyal öğeleri belirleyerek metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini açıklayınız.
Cevap: Metinde Türklere ait Doğu dediğimiz kültür dairesine ait yaşam gelenekleri, misafirperverlik, yeme içme alışkanlığı gibi manevi değerler ile fikirsel olarak Batı-Doğu felsefesi gibi evrensel değerlerden bahsedilmektedir.
11. Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
Açık ileti: Rabia’nın hayatı üzerinden eski İstanbul yaşamı ve gelenekleri anlatılmaktadır.
Örtük İleti: Doğu ile Batı kültür dairelerinin farklılığı ve çatışması
12. Halide Edip Adıvar, millî edebiyat anlayışıyla yazan yazarlarımızdandır. Bu anlayışta yazan diğer yazarlarımızı ve onların bazı eserlerini defterinize yazınız.
Ömer Seyfettin: Harap Mabetler, Kaşağı,
Ziya Gökalp: Türkçülüğün Esasları
Mehmet Emin Yurdakul: Türk Sazı Ali Canip Yöntem, Mehmet Fuat Köprülü,
Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Sodom Ve Gomore, Yaban,
Halide Edip Adıvar: Sinekli Bakkal, Ateşten Gömlek,
Reşat Nuri Güntekin: Yeşil Gece, Çalıkuşu
13. Okuduğunuz metin ve Halide Edip Adıvar hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Halide Edip, Kurtuluş Savaşı yıllarında yurt sevgisini, kurtuluş ülküsünü destanlaştırdı. Sonra, belli tarihsel dönemlerin toplumsal özelliklerini ele alarak gelenek ve göreneklerin yön verdiği yaşama düzenini konu edinen eserler verdi.