Metni Anlama ve Çözümleme
1. a) Okuduğunuz “Çalıkuşu” metninde anlamı verilen kelime ve kelime gruplarının dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
beyhude: Boş çaba.
cılız: zayıf.
mahzen: Kullanılmayan eşyaların kaldırıldığı depo.
Sör Aleksi’nin hiç dilinden düşürmediği bir söz vardı: “Kızlarım, ümitsiz hastalıkların, mukadder felaketlerin son bir ilacı vardır: Tahammül ve tevekkül. Elemlerde bir gizli şefkat var gibidir. Şikâyet etmeyenlere, kendilerini güler yüzle karşılayanlara karşı daha az zalim olurlar.”
b) Metinden alınan yukarıdaki parçada geçen “tahammül” ve “tevekkül” kavramlarını araştırarak bunların önemini açıklayınız. Bu sözcüklerin “sabır” kavramı ile ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: İnsan yaşamı içinde iyi ve kötü olaylarla karşılaşabiliyor. Önemli olan şey insanın yaşam karşısında yaşadığı her türden zorluğu sabır ile bu zor zamanların da gelip geçici olduğu inancıyla karşılamasıdır. Çünkü sabır bizlere en büyük dayanaktır. Tahammül edip sakin kalıp aydınlık yarınları düşlemeliyiz.
2. Okuduğunuz metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
Cevap: Ana düşünce olarak Anadolu’da bir kasabada öğretmenliğinin ilk günlerini yaşayan kadın bir hocanın yaşadıkları anlatılmıştır. Yardımcı düşünceler olarak hocanın köy hakkında, okulda kız erkek aynı sınıfı paylaşmaları üzerine ve okuldaki ilk gününe ait olan izlenimlerinin anlatıldığı kısımları sayabiliriz.
3. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar hocanım gibi yerel dilin kelimelerinin kullanıldığı görülür. Bunun yanında yazarın insanı tebessüm ettiren bir dilinin olduğu görülür. Aynı zamanda yazıldığı dönemin dil özelliklerini taşıdığı için de metnin içinde bugüne göre ağır denilebilecek kelimelerin de varlığı görülür.
4. a) Okuduğunuz metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini açıklayınız.
Cevap: Metin yazıldığı dönemin gerçekliğini taşır. Örneğin savaşlardan dolayı fakirleşmiş halkın yaşantısı, okuldaki çocukları ayaklarındaki yıpranmış ayakkabılardan, yırtık çoraplardan belli olmaktadır. Bence metin o dönem Anadolu köylerinin yaşadığı sefalet çok açık bir şekilde ortaya koyar.
b) Metinde içeriğin doğal, toplumsal ve bireysel gerçeklikle ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Doğal gerçekler Anadolu’nun zorlu yaşam koşulları, toplumsal gerçekler halkın hala eski usul eğitimden yana olması bireysel gerçeklikler ise öğretmenin idealist bir yapıda çevresine ışık olma isteği olarak karşımıza çıkar.
5. Okuduğunuz metin ve Reşat Nuri Güntekin hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Metinde Anadolu’yu bilen bir yazarın doğru gözlemleri sonucu kaleme alınan bir anlatı olduğu görülür. Çünkü Reşat Nuri eğitim dünyamızın çarpıklıklarını düzeltmek insanlara örnek metin teşkil etmek için yazmıştır bu romanını.
ETKİNLİK
“Maarif Müdürünün, büyük fedakârlıklarla yenileştirdiği dershaneyi şimdi, sabahleyin, daha iyi gördüm. Burası, herhalde eski ahır olacaktı. Yalnız, altına tahta döşemişler, pencereleri genişleterek, cam çerçeve taktırmışlardı.”
“Büyük fedakârlıklarla meydana gelen levazımdan mühim bir kısmı da beş tane eski biçimli hantal mektep sırasıydı.”
“İhtiyar kadına, bana yardım etmesini söyleyerek hasırı kaldırdım. Yerleri temizledikten sonra, sıraları dizerek bir sınıf haline getirdim.”
Özellikle Kurtuluş Savaşı’ndan sonra ülkemiz ve halkımız büyük zorluklarla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bu mücadele sırasında halk sürekli birbiriyle yardımlaşmış, iş birliği yapmış ve birbirlerine fedakârlıklarda bulunmuştur. Okuduğunuz metinden alınan yukarıdaki cümleler de bize bu durumu göstermektedir.
Okuduğunuz metinden alınan bölümleri ve yukarıdaki bilgileri göz önünde bulundurarak halkımızın ülkemiz için ne tür fedakârlıkları, yardımları, iş birlikleri olmuştur? Açıklayınız.
Cevap: Halkımız her dönem fedakar ve yardımsever yapıda olmuştur. Kurtuluş Savaşı’nda sırtındaki mintanı askere vermiş yiyeceği son lokmayı bile askerlerle paylaşmıştır. Kendisi üzerine düşen vazife zamanı gelince ölüm bile olsa bu görevi yerine getirmekten kaçınmamıştır. Halkımız bu derece yüce gönüllü ve azizdir.