Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz “Dil Bayramı” metninde anlamı verilen kelimelerin dışında bilmediklerinizi metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlükten kontrol ediniz.
hazan
tahminim: sonbahar mevsimi
sözlük anlamı: güz ayları, güz.
yetenek
tahminim: kabiliyet
sözlük anlamı: bir kimsenin bir şeyi anlama, yapabilme ya da bir etkiyi alabilme yeterliliği, gücü.
2. Metin ile metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Okuduğunuz “Dil BayramCjmetni, Nurullah Ataç’ın 26 Eylül Türk Dil Bayramı münasebeti ile yazdığı bir fıkradır. Fıkrasında dilin sürekli değişmekte olduğunu dile getiren Nurullah Ataç; dil değişiminin normal olduğunu, bize düşenin bu değişim sırasında dili yabancı sözcüklerden uzak tutmamız gerektiğidir
3. Metnin ana düşüncesi ile yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
Cevap: Metnin ana düşüncesi dil değişimin ve Türkçenin sadeleşmesinin kaçınılmaz olduğudur. Yardımcı düşünce olarak ise eski dilin kötülenmesinin de dilin değişimine karşı çıkmanın da yanlış olduğunun anlatıldığı kısımlardır.
4. Metinde başvurulan anlatım biçimlerini, düşünceyi geliştirme yollarını belirleyiniz. Bunların metindeki işlevlerini açıklayınız.
Cevap: Metinde karşılaştırma, örnekleme, tanık gösterme gibi düşünceyi geliştirme yollarından ve açıklama tartışma anlatım biçimlerinden faydalanılmıştır.
5. Metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar kendine özgü kelimeleri kullanmıştır. Mesela sözcük değil de tilcik gibi öz Türkçe bir kelimeyi kullanmayı seçmiştir.
6. Metindeki bilgi ve yorumları; gerekçe, tutarlılık, geçerlilik ve doğruluk açısından değerlendiriniz.
Cevap: Metinde kaynaklar verildiği ve yararlanılan belgeler ortaya konduğu için metnin tutarlı ve geçerli olduğunu söylemek mümkündür.
7. Metinde yazarın/anlatıcının konu ve okuyucuya yönelik tavrını belirleyiniz.
Cevap: Metinde yazar okura dilin önemini ve dilin sadeleşmesinin doğal bir süreç olduğunu anlatmaktadır.
8. “Metin ve Türle İlgili Açıklamalar” bölümünde fıkra türünde eser veren bazı yazarlar verilmiştir. Adı verilen yazarların fıkra türündeki eserlerini belirleyerek aşağıdaki alana yazınız.
Yazar
→ Ahmet Rasim / Şehir Mektupları
→ Şevket Rado / Eşref Saat
→ Yusuf Ziya Ortaç / Beşik
→ Refik Halit Karay / Bir İçim Su
9. Okuduğunuz “Ramazan Sohbetleri”, “Çocukların Ana ve Babalarından Bekledikleri”, “Basit Bir Mesele” ve “Dil Bayramı” metinlerindeki gelenek ve anlayışların yansımalarını değerlendiriniz.
- Cevap: Ramazan Sohbetleri ve Dil Bayramı metinlerinde dil sadeleşmiş bu nedenle de yabancı kelime pek yoktur. Ama diğer iki metin Tanzimat ve sonrasındaki döneme ait olduğu için hem dil ağır hem de bakış açısı daha bireyseldir.
10. Okuduğunuz metin ve Nurullah Ataç hakkında verilen bilgilerden hareketle metin ile yazar arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Nurullah Ataç; birçok yazısında olduğu gibi “Dil Bayramı” yazısında da kendi türettiği sözcükleri kullanmış, konuşma dilinin ve döneminin dil özelliklerinden yararlanmıştır (göstermiyen, söylemeğe, büğün, gönüllerile).
1. Aşağıdaki cümleleri öğelerine ayırınız (Devrik cümlelerde yüklemin sonda olmadığını, sıralı cümlelerde birden fazla yüklem olduğunu unutmayınız.).
• Onlarda bir dil duygusu, bir dil düşüncesi vardır.
• İyi etmişler öyle bilim-sözlerini uyduranlar, kuranlar.
• Bizim eski dilimiz yüzyıllar boyunca az çok değişmiştir, yeni yeni tilcikler üretmiş, yeni yeni biçimler kurmuştur.
• Onlarda bir dil duygusu, bir dil düşüncesi vardır. Dolaylı tümleç / özne / yüklem
• İyi etmişler öyle bilim-sözlerini uyduranlar, kuranlar. Yüklem / Özne
• Bizim eski dilimiz yüzyıllar boyunca az çok değişmiştir, yeni yeni tilcikler üretmiş, yeni yeni biçimler kurmuştur. Özne / Yüklem
2. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan ve daire içinde verilen işaretlerden hangisinin doğru, hangisinin yanlış olduğunu değerlendirerek nedenlerini açıklayınız.
• Fuzuli’yi sininden çıkarıp diriltseniz Namık Kemal’in dilini (,) önce yadırgasa bile (,) biraz düşünmekle anlar.
• Arapçadan (,) Farsçadan birtakım tilcikler almışlar (,) gelişigüzel devşirmişler.
• Bugün Arapça (,) Farsça tilciklere duygu güçleri (,) anı yükleri için bağlı olanlar düşünmüyorlar (,) kendileri alışık oldukları gibi gelecek kuşakların da alışık olacaklarını sanıyorlar.
Cevap: bileden sonra virgül konmaz. güçleri kelimesinden sonra virgül konulmaz.
3. Aşağıdaki cümlelerdeki “de” ve “ki”nin görevlerini ve niçin ayrı yazıldıklarını açıklayınız.
• Bilenler (de) benim gibi ancak kulak dolgunluğu ile biliyor.
• Gene anlamaktan kaçındıkları içindir (ki) kimi (de) tilcikleri birer birer ayrı ayrı öğrenmeğe kalkıyorlar.
Cevap: Burada bağlaç görevindedir ayrı yazılmıştır. Yine ki bağlaçtır iki cümleyi birbirine bağlamıştır.
ETKİNLİK
“Okuma” bölümünde okuduğunuz metinler ve “Metin ve Türle İlgili Açıklamalar” bölümünde verilen bilgilerden yararlanarak güncel bir konuda sohbet veya fıkra yazısı yazınız.
GÜNCEL BİR KONUDA SOHBET VE FIKRA YAZISI ÖRNEĞİ
Yaşamak aslında çok basittir. Çünkü yaşamak demek aslında birbirini kırmadan saygı ve sevgi çerçevesinde ömür tamamlamaktır. Ama insan ne yazık ki bu basitlikte yaşamıyor. İlla ki hırslarına ve bencilliğine yenik düşebiliyor. Oysa unutulmamalıdır ki basit çıkarlar için kafayı yormak zamanı öldürmek ne yazık ki insanın kaybından başka bir şey değildir. O nedenle yaşamak basit oldukça insanı da daha fazla mutlu edecektir. Bu unutulmamalıdır.