2. Bölüm Sonu Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları
A. Bulmaca
Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.
1. Çizgili kas birimi. (sarkomer)
2. Kemiklerin eklem yerlerinden ayrılması. (çıkık)
3. Çizgili kasların kemiklere bağlanan kısmı. (tendon)
4. Kemik hücresi. (osteosit)
5. Kemik ara maddesi. (matriks)
6. Dizde kıkırdak dokudan oluşan yapı. (menisküs)
7. Eklemlerde ağrı ve şişme ile oluşan hastalık. (romatizma)
8. Kemik zarı. (periost)
9. İki kemiği birbirine bağlayan eklem bağları. (ligament)
10. Protein yapıdaki ince kas telciği. (aktin)
11. Çizgili kas dokuda demir içeren protein. (miyoglobin)
12. Kıkırdak dokunun ara maddesi. (kondrin)
13. D vitamini eksikliğinde oluşan kemik eğrilikleri. (raşitizm)
14. Kemik bütünlüğünün bozulması. (kırık)
B. Değerlendirme Soruları
Aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1. İnsanda iskelet sisteminin görevi nedir?
Cevap: Vücuda şekil vermek ve desteklemek. Kalp, akciğer gibi hayati organları korumak. Kaslarla birlikte vücudun hareketini sağlamak. Yapısındaki kemik iliği ile kan hücrelerinin yapımında görev almak. Kalsiyum, fosfor gibi mineralleri depolamak.
2. Kıkırdak dokunun kemikleşmesi nasıl sağlanır?
Cevap: Yaşla birlikte mineral tuzların kıkırdak dokuda birikmesi ile kemikleşme sağlanır.
3. Doku yapısına göre kemik çeşitlerini gruplandırınız.
Cevap: Sıkı kemik doku, süngerimsi kemik doku olarak iki çeşittir.
4. Eklem çeşitleri nelerdir ve vücudun hangi kısımlarında bulunur?
Cevap: Oynar eklemler, yarı oynar eklemler ve oynamaz eklemler olarak üç çeşittir. Oynar eklemler; kol ve bacaklarda, alt çene ve 1. omur ile
2. omur arasında bulunur. Yarı oynar eklemler; boyun, göğüs ve bel omurları arasında bulunur. Oynamaz eklemler; kafatası, yüz kemikleri (alt çene hariç), sağrı ve kuyruk sokumu omurlarıdır.
5. Kas faaliyeti için gerekli olan enerjinin nasıl sağlandığını açıklayınız.
Cevap: Gerekli enerji öncelikli olarak kas hücrelerindeki ATP’den sağlanır. ATPaz enzimiyle ATP parçalanır ve enerji kullanılır.İskelet kası hücreleri, kasılmaya başladığında hücrede çok az miktarda bulunan ATP moleküllerini kullanır. ATP molekülleri çok kısa sürede tükenir.
6. Kaslarda tetani ve tetanos olaylarını karşılaştırınız.
Tetani; titreme, vücutta oluşan spazmlar ve şiddetli ve etkileyici kas krampları belirtileri verir. Tetani hastalığı vücudumuzun her hangi bir bölgesinde görülebilir. Vücudumuzda tetani hastalığı varsa parmaklarımız, yüzümüz veya bacaklarımızda şiddetli ağrılar ve kramplar görülebilir. Tetanos; Halk arasında kazıklı humma olarak bilinir. Vücudumuzda oluşan bir tür bakteriden dolayı kaslarımızda devamlı bir sertlik ve vücudumuzda aşırı kasılmalar oluşmasına sebep olur. Şiddetli ve ölümcül bir hastalıktır.
İkisinin arasındaki fark; tetani vücuttaki kalsiyum oranının düşük olmasından dolayı oluşan orta şiddetli kasılmalar iken tetanos vücudumuzda oluşan bir tür bakteriden dolayı çok şiddetli kasılmalardır ve ölümle sonuçlanabilir. Bir tedavi programı ile tetani tedavi edilebilir ancak tetanosun tedavisi çok zordur çünkü bakteri tüm vücuda kolayca yayılır.
7. Çizgili kaslarda kasılmayı başlatan etkenler nelerdir?
Cevap: Motor sinirlerin aksonlarından salgılanan nörotransmitter maddelerin kas hücrelerini uyarmasıyla ER’de depolanmış kalsiyum iyonlarının aktin ve miyozinler arasına yayılması kasılmayı başlatır.
8. Antagonist ve sinerjist kaslar nasıl çalışır?
Cevap: Hareket sırasında antagonist kasların biri kasılırken diğeri gevşer. Sinerjist kaslar ise aynı anda kasılan ve gevşeyen kaslardır.
9. Kas faaliyeti sırasında kullanılan ATP, kreatin fosfat ve glikoz arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Cevap: Kasların kasılması çok miktarda ATP hidrolizi gerektirir. Normalde, kaslar bu enerji ihtiyacını glikozun solunumda kullanılması ile karşılarlar. Kas kasılması sırasında kreatin fosfataki fosfat kopar ve ADP ile birleşir, böylece ATP sentezlenmiş olur.
10. Spor ve beslenmenin destek ve hareket sistemi için önemini açıklayınız.
Cevap: Destek ve hareket sistemi canlı vücuduna destek sağlayıp şekil verirken öte yandan da hareket edebilmeyi mümkün kılar. Bu sistem iskelet ve kas sistemi olarak da adlandırılır. İskeletimizi oluşturan kemikler vücudumuza şekil verirken; bu kemikler, kemikler arası eklemler ve kemiklere bağlı kaslar ise hareket edebilmeyi sağlar. Sağlığımıza dikkat etmezsek destek ve hareket sistemi bu durumdan olumsuz etkilenir.
C. Boşluk Doldurma
Aşağıdaki ifadelerde noktalı yerleri tablo içinde verilen sözcükleri kullanarak uygun şekilde tamamlayınız.
1. Kıkırdak dokunun hücreleri kapsül ile çevrilidir.
2. Omurgalıların embriyo döneminde iskeletini hiyalin kıkırdak oluşturur.
3. Kemik dokunun hücrelerine osteosit denir.
4. Kemiğin onarımını ve enine büyümesini periost sağlar.
5. Oynar eklemlerde, iki kemiği birbirine bağlayan ve bağ dokudan oluşan bulunur.
6. Eklemler hareket özelliklerine göre oynar, yarı oynar ve oynamaz eklemler olarak üçe ayrılır.
7. Motor nöronların akson ucundan salgılanan nörotransmitter maddeler kası uyarır.
8. Kasların sarkoplazmasında bulunan miyofibriller protein yapıdadır.
9. Art arda uyarı alan kasın sürekli kasılı kalmasına tetanos denir.
10. Kasların dinlenme durumunda hafif kasılı olması kas tonusu olarak tanımlanır.
Ç. Doğru-Yanlış
Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduklarını karşılarına yazınız.
1. Kıkırdak dokuda kan damarları ve sinirler bulunmaz. (D)
2. Tüm kemik çeşitleri içinde kırmızı ilik bulunur. (D)
3. Kemik hücreleri havers kanallarındaki kan damarlarından besin ve oksijen alır. (D)
4. Kemik dokusunu oluşturan hücrelere kondrosit denir. (Y)
5. Sarı ilik tüm kemik çeşitlerinde bulunur. (Y)
6. Kasılıp gevşemeyi sağlayan miyofibriller, kas hücresinin sarkoplazmasında bulunur. (D)
7. Bel omurları arasında yarı oynar eklem bulunur. (D)
8. Uyarılmış kasta, Ca+2 iyonlarının sarkoplazmik retikuluma girmesi ile kasılma gerçekleşir. (Y)
9. Kası kemiğe bağlayan bağ doku tendon adını alır. (D)
10. İskelet sisteminde, birbirine zıt çalışan kaslara sinerjist kaslar denir. (Y)
D. Değerlendirme Testi
Aşağıdaki soruların doğru seçeneğini işaretleyiniz.
1. A 2. C 3. E 4. C 5. B 6. D 7. E 8. E 9. D 10. C