1. Bölüm Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları
1. Aşağıdaki doğru yanlış sorusunu cevaplayınız. Hormonlarla ilgili verilen bilgiler doğru ise ‘‘D’’ yanlış ise ‘‘Y’’ olarak işaretleyiniz. Yanlış olan bilginin doğrusunu karşısındaki kutucua yazınız.
a) Kalsitonin hormonu, kalsiyumun böbreklerden kana emilimini artırır. (Y) → Doğrusu parathormondur.
b) Oksitosin hormonu, doğum sırasında rahim kaslarının kasılmasını ve süt salınımını düzenler. (D)
c) Adrenalin hormonu; korku, heyecan gibi durumlarda kalp atışını hızlandırır. (D)
ç) Kortizol hormonu, kandaki sodyum, potasyum gibi minerallerin miktarını düzenler. (Y) → Doğrusu aldosteron hormonudur.
Aşağıdaki eşleştirme sorusunu cevaplayınız. Eşleştirme dışı kalan beyin bölümünün görevini E satırındaki boşluğa yazınız.
| Görevi | Beyin Bölümü | ||
|---|---|---|---|
| A | Duyu, hafıza, öğrenme merkezleri bulunur. | Ç | Omurilik soğanı |
| B | Görme ve işitme refleksleri ile kas tonusunu ayarlar | D | Hipotalamus |
| C | Dengeli kas faaliyetlerinin gerçekleşmesini sağlar. | E | Talamus |
| Ç | Hayati öneme sahip organların çalışmasını yönetir. | A | Uç beyin |
| D | Kan basıncı, uyku, iştah ve su dengesini sağlar. | C | Beyincik |
| E | Koku duyusu hariç duyu organlarından gelen uyarıların toplanma ve uç beynine dağıtılma merkezidir. | B | Orta beyin |
Aşağıdaki boşluk doldurma sorusunu cevaplayınız.
3. Geri bildirim (feedback) mekanizmalarındaki boşluklara uygun bez ve hormonları yazınız.
a) Hipofiz bezi→ ACTH→ Adrenal Bezler→ Kortizol
b) Hipofiz bezi→ TSH→ Tiroit bezi → Tiroksin
c) Hipofiz bezi→ LH → Testisler→ Testosteron
ç) Hipofiz bezi→ FSH→ Yumurtalık → Östrojen
d) Hipofiz bezi→ LH → Yumurtalık → Progesteron
4-11. açık uçlu soruların yanıtını boş bırakılan alana yazınız.
4. Ecem, karşı kaldırıma geçmek için yola adım attığı anda ani bir fren sesiyle irkilmiş ve sıçramıştır. Buna göre Ecem’in olay sırasında sinir sistemi, duyu organları ve endokrin sisteminde meydana gelen değişimlerin neler olduğunu ve sistemlerin hangi sırayla çalıştığını açıklayınız.
Cevap: Duyu organları tarafından uyarılar alınıp merkezi sinir sistemine iletilir. Ecem in duyduğu ses. işitme organı kulak sayesinde algılanmış ve sinir sistemine iletilmiştir. Sinir sistemi kaslara refleks emri verir, aynı zamanda böbrek üstü bezleri uyarılır, adrenalin hormonu kana verilir.
5. Sağ eline iğne batan bir kişide uyarının alınmasından tepkinin oluşmasına kadar geçen sürede gerçekleşen refleks yayında görevli yapıları ve uyarının geçtiği omurilik bölümlerini sırasıyla yazınız.
Cevap: Reseptör (sağ el) → Duyu Nöronu → Omurilikteki Sağ Arka Kök → Ara Nöron → Omurilik Sağ Ön Kök → Motor Nöron → Efektör (sağ el)
6. Aşağıdaki örnekten yararlanarak verilen durumlarla ilgili homeostasinin sağlanması için vücutta ne tür düzenlemelerin yapıldığını, ilgili endokrin bez ve salgıladıkları hormonları belirterek açıklayınız.
Örnek homeostatik durum: Kandaki sodyum miktarının azalması durumunda adrenal bezlerin korteks kısmından aldosteron hormonu salgılanır. Aldosteron etkisiyle böbrek kanallarından sodyum geri emilimi sağlanır, kandaki sodyum seviyesi normal değerine ulaşır.
a) Kandaki su miktarının azalması (kanın osmotik basıncının artması) durumunda
Cevap: Hıpotalamus kontrolünde hıpofiz bezi arka lobundan ADH hormonu salgılanır. ADH etkisiyle böbrek kanallarından suyun geri emılımmı sağlanır, kan osmotik basıncı azalarak normal değerine ulaşır.
b) Kandaki kalsiyum miktarının azalması durumunda
Cevap: Paratiroit bezinden parathormon salgılanır. Parat- hormon etkisiyle kemikte kalsiyum yıkımı gerçekleşir ve kalsiyum kana geçer. Böbreklerden ve ince bağırsaktan kana kalsiyum emilımi sağlanır. Böylece kan kalsiyum seviyesi normal değerine ulaşır.
c) Kandaki glikoz seviyesinin normalin üstüne çıkması durumunda
Cevap: Pankreastan insülin hormonu salgılanır. İnsülin etkisiyle karaciğer ve kas hücrelerine glikoz geçişi sağlanır. Böylece kan glikoz seviyesi normal değerine düşer.
7. Beyin ve omurilikteki ince zar ve örümceksi zar arasında bulunan beyin omurilik sıvısının (BOS) görevleri nelerdir?
Cevap: Merkezi sinir sisteminde nöronlarla kılcal kan damarları arasındaki madde alışverişini ve iyon dengesini düzenler. Beyin ve omuriliği mekanik etkilere karşı korur.
8. Bir nöronda uyaranın şiddeti, frekansı ve süresi; nöronda iletilen impuls sayısını ve tepki şiddetini artırırken nöronda iletilen impuls hızını ve impulsun büyüklüğünü etkilemez. Uyaranın şiddeti, frekansı ve süresinin tepki şiddetini artırma nedenlerini açıklayınız.
Cevap: Uyarılan sinir ve oluşan impuls sayısını artırdığı için tepki şiddetini artırır.
9. İki nöron arasındaki sinapslarda meydana gelen impuls iletimi sırasında gerçekleşen olaylar karışık olarak verilmiştir. Olayların gerçekleşme sırasını yazınız.
I. Nörotransmitter madde postsinaptik nöronun dendriti üzerindeki reseptöre bağlanır.
II. Akson ucundaki sinaptik keseciklerden nörotransmitter madde salgılanır.
III. İmpuls, presinaptik nöronun akson ucuna ulaşır.
IV. Nörotransmitter madde, presinaptik nöron tarafından geri emilir.
V. Postsinaptik nöronda sodyum iyonları hücre içine girer ve hücre depolarize olur.
Cevap: III- II – I – V – IV
10. Burun, koku alma ve dış solunum organıdır. Burun boşluğunun üst kısmının sağ ve solundaki koku reseptörlerinin bulunduğu bölgeye sarı bölge denir. Bir koku etrafa yayıldığında reseptörler mukusta çözünmüş koku molekülleriyle uyarılır. Dil, ağız ve burunda bulunan kemoreseptörler tat ve koku duyularının algılanmasını sağlar. Koku ve tat duyusunun algılanabilmesi için moleküllerin bir sıvı içinde çözünmesi gerekir. Çözünen madde reseptörleri uyarır, impuls meydana gelir. Oluşan impulslar duyu sinirleriyle beyin kabuğundaki ilgili merkezlere ulaştırılır. COVID-19 hastalığının boğaz ağrısı, öksürük gibi belirtilerinin yanı sıra koku ve tat alma duyusunda bozukluk gibi belirtileri de vardır. Tat ve koku almadaki sorunlar bazen kısa zamanda düzelebilirken bazen daha uzun sürebilir.
a) COVID-19 hastalığının koku ve tat almada görülen bu belirtilerinin nedeni ne olabilir? Açıklayınız.
Cevap: COVID-19 enfeksiyonu mukus salgılayan dokuların şişmesine neden olabilir. Aşın mukus salgısının grip ve nezlede koku almayı engellediği bilinmektedir. Aynı sebep COVID-19 enfeksiyonu içinde geçerli olabilir.
b) COVID-19’un hastalarda koku ve tat alma duyuları üzerindeki olumsuz etkisinin kısa ya da uzun sürmesinin nedenleri nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Bazen koku ve tat alma bozukluklarının daha uzun olma nedeni virüsün uyartı taşıyan duyu nöronlarına zarar vermesi olabilir.
11. Asetilkolin, otonom sinir sisteminin bir parçasıdır ve istirahatte olması gereken tüm aktiviteleri artırır. Vücudun beslenmeye, üremeye, dinlenmeye, sindirmeye hazır hâle gelmesine yardımcı olan asetilkolinin etkisi kolinerjik aktivite olarak bilinir. Eğer hücreden asetilkolin salınması engellenirse kolinerjik aktivite azalır. Botulinum toksini (botoks) presinaptik nöronda asetilkolin taşıyan veziküllerin ekzositozunda görev alan polipeptitleri parçalar. Böylece kolinerjik aktiviteyi azaltarak botulizm adı verilen zehirlenme ve felç tablosu ortaya çıkar. Botulinum kan-beyin bariyerini geçemez. Botulinum toksininin rahatsızlıklara karşı ilk terapötik etkileri 1970’lerde gösterilmiştir. Günümüzde birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmaktadır. Örneğin kasların aşırı aktif hâle gelerek adale sertliğine ve spazmlara neden olan spastisiteye karşı botulinum toksini kullanılır. Deneyimsiz kişiler tarafından estetik amaçlar için kullanımı güvenli bir uygulama değildir.
a) İmpuls, sinir hücrelerinde elektriksel ve kimyasal yolla iletilir. Botulinum toksini bu yollardan hangisini etkiler? Nedenini açıklayınız.
Cevap: İmpulsun kimyasal olarak iletilmesini etkiler. Çünkü botulinum toksini sinaptık keseciklerden asetılkolin salgılanmasını ve dolayısıyla impulsun iletilmesini engeller.
b) Asetilkolinin impuls iletim hızına etkisiyle aksonlardaki impuls iletim hızının arasındaki farklar nelerdir? Karşılaştırınız.
Cevap: Sinaptik keseciklerden salınan nörotransmitter maddeler sinaptik boşluğa verilir ve difüzyonla yayılır. Bu kimyasal maddeler bir sonraki sinir hücresinde aksiyon potansiyeli oluşturur. Böylece impuls sinaps- larda hücreden hücreye kimyasal yolla aktarılmış olur. Bir sinir hücresinin aksonunda ise impulsun yayılması elektrikseldir ve sınapslara göre daha hızlı bir şekilde gerçekleşir.
c) Botulinum uygulamasının deneyimsiz kişilerce yapılması neden güvenilir değildir? Açıklayınız.
Cevap: Botulinum uygulamalarındaki (botoks) komplikasyonları azaltmak hususunda uygulama yapan kişinin uygun doz ve enjeksiyon tekniklerini kullanma açısında deneyimli olması önemlidir.
ç) Botulinum toksini görme, işitme ve tatma görevini üstlenen duyu organlarının fonksiyonlarını neden etkilemez?
Cevap: Botulinum toksini kan-beyin bariyerini geçemez. Bu nedenle çevreden gelen uyarıların algılanıp beyinde yorumlanması ve yanıt oluşturulması engellenmeden devam eder.
12-24. çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.
12. Nöronun yapısı ve görevleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Nöron, sinir sisteminin yapı ve görev birimidir.
B) Miyelinli aksonların üzeri glia hücreleriyle kaplanarak yalıtılmıştır.
C) Nöron, hücre gövdesi ile gövdeden çıkan akson ve dendrit adı verilen uzantılara sahiptir.
D) Nöronda uyartı aksonlar aracılığıyla alınır, hücre gövdesi ve dendrite doğru ilerler.
E) Nöron, uyarılara karşı impuls oluşturarak efektör organlara yanıtı taşıyan özelleşmiş hücrelerdir.
Cevap: D
13. Tabloda K, L, M ve N nöronlarına ait bazı özellikler gösterilmiştir. Bu tabloya göre aşağıdakilerden hangisinde K, L, M ve N nöronlarının uyartı iletim hızları hızlıdan yavaşa doğru sıralanmıştır?
A) M-K-N-L B) K-M-N-L C) L-N-M-K D) K-M-L-N E) L-M-N-K
Cevap: B
14. Uyaranın
I. Frekansı
II. Etki süresi
III. Şiddeti
faktörlerinden hangileri impuls hızını ve impuls şiddetini etkilemediği hâlde tepki şiddetini artırır?
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
15. Bir nöronun uyarılmasını sağlayan en düşük uyarı şiddetine eşik değer denir. Bir sinir telinin eşik değer ve üzerindeki tüm uyarılara maksimum tepki vermesi, eşik değerden daha düşük uyarılara tepki vermemesine ya hep ya hiç kuralı denir. Çok sayıda sinir telinden oluşmuş bir sinir kordonu bu kurala uymaz. Bu metne göre sinir demetinde uyartı oluşumu ve iletimi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Sinir telinde çok sayıda nöron olduğu için verilen uyartının bütün nöronları uyarması beklenir.
B) Uyarı şiddetinin artması uyarılan nöron sayısına bağlı olarak tepki şiddetini artırır.
C) Verilen uyartı en üst düzeyde eşik değere sahip nöron uyarılıncaya kadar sinir demetinde uyartı oluşmaz.
D) Nöronlar sinir demeti içerisinde ya hep ya hiç kuralına uymaz.
E) Uyartı şiddetinin artması sinir demetinin uyardığı kasta tepki şiddetini değiştirmez.
Cevap: B
16. Pişen bir yemeği koklayan bireyde kokunun alınmasından tepkinin oluşumuna kadar geçen süreçte
I. Reseptör
II. Duyu nöronu
III. Beyin kabuğu
IV. Efektör
V. Motor nöronu
yapılarının görev alma sıralaması aşa- ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I – II – III – V – IV
B) I – III – IV – V – II
C) II – III – I – V – IV
D) II – IV – I – III – V
E) IV – III – II – I – V
Cevap: A
17. Kulağın bölümleri arasında yer alan
I. Tulumcuk
II. Kesecik
III. Korti organı
yapılarından hangileri işitmeyle ilgilidir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B
18. Duyu organlarının sağlıklı yapısına zarar veren
I. Güneşin zararlı ışınları
II. Virüs, bakteri gibi mikroorganizmalar
III. Sivri uçlu nesneler
faktörlerden hangileri birden fazla duyu organının sağlıklı yapısının bozulmasına neden olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: E
19. Gözlerin beyaz kısmı ve göz kapaklarının iç kısmını kaplayan ince şeffaf zara konjuk- tiva denir. Konjuktivanın iltihaplanmasına konjuktivit denilmektedir. Bu rahatsızlıkta gözler kızarır, gözde ağrı, kaşıntı, sulanma, çapaklanma görülür.
Gözde enfeksiyona yol açan mikroplar, bazı alerjik durumlar, genetik faktörler bu hastalığa yol açabilmektedir.
Buna göre
I. Hasta bireyin kullandığı havlu, yastık gibi malzemelerin ortak kullanılması
II. Ellerin sık sık yıkanması
III. Makyaj malzemelerinin ortak kullanılması
ifadelerinden hangileri enfeksiyon sonucu oluşan konjuktivitin sağlıklı bireylere bulaşmasına neden olabilir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
20. Sadece duyu nöronu zarar görmüş bir kişide uyarı, duyu organından merkezî sinir sistemine iletilemez. Böyle bir kişinin eli yansa bile sıcaklığı hissetmez ancak elini oynatabilir. Elini oynatma hareketi uyarıların ara nöronlardan motor nöronlara ve motor nöronlardan kaslara iletilmesiyle gerçekleşir. Bu metindeki duruma aşağıdakilerden hangisi örnek olarak verilebilir?
A) Botoks uygulaması B) Felç C) Genel anestezi
D) Lokal anestezi E) Menenjit hastalığı
Cevap: D
21. Aşağıdaki şekilde sesin algılanması olayı hatalı gösterilmiştir. Sesin algılanması sırasında görev alan yapılar düşünüldüğünde şeklin doğru olabilmesi için hangi yapılar yer değiştirmelidir?
A) Oval pencere ile Yuvarlak pencere / Üzengi ile Örs
B) Oval pencere ile Yuvarlak pencere / Kohlear kanal ile Timpanik kanal
C) Üzengi ile Örs / Kohlear kanal ile Timpanik kanal
D) Oval pencere ile Yuvarlak pencere / Timpanik kanal ile Vestibular kanal
E) Üzengi ile Örs / Timpanik kanal ile Vestibular kanal
Cevap: D
22. Dokunma organı olan deri ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) Epitel doku ve temel bağ dokudan oluşur.
B) Duyu organı olmasının yanı sıra vücudu koruma görevi de vardır.
C) Vücut sıcaklığının ayarlanması ve boşaltım atıklarının atılmasında görev alır.
D) D vitaminini Güneş ışığı yardımıyla sentezler.
E) Alt ve üst deri olmak üzere iki kısımdan oluşan derinin üst kısmı ölü hücrelerden oluşmuştur.
Cevap: E
23. Aşağıdaki görselde mavi bir cismin gözün önünden geçtiği durum temsil edilmiştir.
Bu durumda
I. Cisimden yansıyan ışığı ilk koni reseptörleri algıladığı için cismin önce şekli algılanır.
II. Cisimden yansıyan ışığı ilk çubuk reseptörleri algıladığı için cismin önce rengi algılanır.
III. Cisimden yansıyan ışık ilk çubuk reseptörlere sonra koni reseptörlere geldiği için cismin önce şekli sonra rengi algılanır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B
24. Bazı hormonlar bütün vücut hücreleri üzerinde etkili olabilir. Bu hormonlara örnek olarak A hormonu verilebilir. Bazı hormonlar ise belirli bir organ üzerinde etkili olabilir. Bu hormonlara ise B örnek olarak verilebilir. Bu metinde hormonlara örnek olarak verilen A ve B yerine aşağıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) ACTH TSH B) Oksitosin ACTH C) Tiroksin TSH
D) ADH Prolaktin E) İnsülin Glukagon
Cevap: C