4. Bölüm Sonu Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları
A. Değerlendirme Soruları
Aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
1. Büyük ve küçük kan dolaşımında kanın izlediği yolu belirtiniz.
Cevap: Büyük kan dolaşımı: Kalbin sol karıncığı-Aort- Vücut organları-Vücut alt ve üst toplardamarları-Kalbin sağ kulakçığı. Küçük kan dolaşımı: Kalbin sağ karıncığı-Akciğer atardamarı-Akciğer-Akciğer toplardamarı- Kalbin sol kulakçığı.
2. Kalp atış hızını artıran etmenler nelerdir?
Cevap: Adrenalin ve tiroksin hormonları, kafein ve tein gibi uyarıcı maddeler, yüksek ateş, kandaki karbondioksit yoğunluğunun artması, heyecan ve korku gibi stresli durumlar.
3. Kılcal damarların vücudumuzda geniş bir yüzey oluşturmasının önemini açıklayınız.
Kılcal damarlar, kanı her yere iletmeye yarar. Vücudumuzun her yerine dağıldığı için vücudun sıcak kalmasını sağlar ve aktifliğini korur. Ayrıca madde alışverişinde etkilidir. Ancak kanın en yavaş aktığı damar türüdür.
4. Kılcal damarlarda kan akış hızının düşük olmasını ve bunun sağladığı yararı nasıl açıklarsınız?
Cevap: İnsanın dolaşım sisteminde; atardamar, toplardamar ve kılcal damar olmak üzere üç çeşit damar vardır. Atardamar: Kanı kalpten kılcal damarlara ve diğer organlara taşıyan damarlardır. Karıncıklardan çıkan damarlardır. Akciğer atardamarı hariç hepsinde temiz kan dolaşır. Kapakçıkları yoktur(kalp çıkışlarında kanın geriye dönmesini engelleyen kapakçıklar hariç).Kan basıncı en fazla olan damarlardır. Kanın akış hızı en fazla olan damarlardır. Vücut da toplam yüzey alanı en az olan damarlardır. Vücudun dış yüzeyine yakınlık sırası en az olan damarlardır.
5. Lenf sisteminin organizmaya sağladığı yararları açıklayınız.
Cevap: Lenf Sisteminin Görevleri: Doku ve hücrelerdeki yabancı maddeleri, ölü ve yıpranmış hücreleri, bakteri ve mikropları uzaklaştırmak, kaybedilen proteinlerin bir kısmının tekrar dolaşıma kazandırmak, doku sıvısı ile kan sıvısının dengede kalmasını sağlamak, bağırsaklarda emilen yağ asitleri, gliserol, A, D, E, K…
6. Kulakçıklar kasıldığında kalpte hangi olaylar gerçekleşir?
Cevap: Kulakçıklar kasıldığında karıncıklar gevşer ve kan karıncıklara pompalanır.
7. Damar sertliğinin nedenlerini ve hangi olumsuzluklara yol açabileceğini açıklayınız.
Cevap: Sağlıklı bireylerde damarlar, esnek bir yapıya sahiptir ve bu yapısı sayesinde zaman zaman genişleme veya daralma eğilimine girer. Bu sayede kanın akış hızı gibi pek çok faktör kontrol altında tutulabilir. Ateroskleroz hastalığına sahip olan bireylerde damar duvarlarında kolesterol birikmesi ve bağ dokusu oluşumunun artması sebebiyle sertleşme ve esneklik kaybı ortaya çıkar. Damarların sertleşen bu kısımlarından iç kısımlara doğru oluşan aterom plakları, zamanla damarın tıkanmasına ve kan akışının engellenmesine neden olarak ölümle sonuçlanabilen ciddi sorunlara zemin hazırlar. Özellikle beyin kanaması, kalp krizi gibi en çok ölüme sebebiyet veren hastalıkların birçoğunda temel neden damar sertliğidir.
8. Vücudun doğal korunma yolları nelerdir?
Cevap: Deri, ter, gözyaşı gibi salgılar, epitel dokununun salgıladığı mukus, mide asiti ve enzimler savunmanın birinci hattını; vücut sıcaklığının yükselmesi, doğal katil hücreler, interferon, fagositoz ve iltihaplanma ise savunmanın ikinci hattını oluşturarak doğal korunma yollarını sağlar.
9. Bağışıklık nedir? Aktif bağışıklık nasıl sağlanır?
Cevap: Hastalık yapıcı mikroorganizmalar ile vücudun yabancı olarak algıladığı her türlü maddeye karşı korunma ve savunma yeteneğine bağışıklık denir. Aktif bağışıklık; hastalığın doğrudan geçirilmesi ya da aşı olma ile sağlanır.
10. Alerji nedir? Alerjilerde bağışıklık sisteminin rolünü açıklayınız.
Cevap: Alerjik hastalıklar bağışıklık sisteminin uygun olmayan bir şekilde çalışması sonrası ortaya çıkan bozukluklardır. Alerjik yapıdaki bireyler alerjenlere karşı antikorlar üretir. Bu antikorlar vücudun farklı bölgelerinde aşırı duyarlılık meydana getirir. Hedef organların başında akciğer, cilt, barsak sistemi ve burun gelir. Alerjenin yapısına bağlı olarak ortaya çıkan tıbbi belirtiler ve hastalığın ortaya çıktığı yaş değişkenlik gösterir. Örneğin besin alerjileri daha çok çocuklukta, polen alerjisi daha geç yaşlarda ortaya çıkar. Hastanın hangi maddelere karşı duyarlılık gösterdiğini belirlemek mümkündür. Ancak alerjinin sebebi, alerji hekimi tarafından teşhis edilebilir. Alerjik hastalıkların tedavisi de yine bağışıklık sistemi üzerine farklı etkileri bulunan ilaçlar ile yapılmaktadır. Ayrıca immünoterapi ya da aşı tedavisi olarak bilinen yöntem ile bağışıklık sisteminin alerjene verdiği aşırı duyarlılığın azaltılması mümkün olabilmektedir.
B. Boşluk Doldurma
Aşağıdaki ifadelerde noktalı yerleri tablo içinde verilen sözcükleri kullanarak uygun şekilde tamamlayınız.
1. Kalp kasına miyokart denir.
2. Karıncıklardan çıkan atardamarlarda yarım ay kapakçıkları bulunur.
3. Kalbin kasılmasına sistol, gevşemesine diastol denir.
4. Otonom sinir sistemine ait vagus siniri kalp atış hızını yavaşlatır.
5. Kalp atışlarını tiroksin ve adrenalin hormonları hızlandırır.
6. Hücrelerin bir virüsle karşılaştıklarında oluşturdukları savunma proteinine interferon denir.
7. B lenfositleri humoral bağışıklıkta rol oynar.
8. Hücreler arası boşluklarda biriken fazla sıvı lenf damarları ile kan dolaşımına taşınır.
9. Plazma hücreleri antikor üreterek vücut savunmasında rol oynar.
10. Kan pulcukları pıhtılaşma olayında rol oynayan özel bir protein üretir.
C. Aşağıdaki ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduklarını karşılarına yazınız.
1. Kan ile vücut hücreleri arasındaki madde alışverişi, doku sıvısı aracılığı ile olur. (D)
2. Küçük kan dolaşımı kalbin sağ karıncığında başlar, sol kulakçıkta biter. (D)
3. Miyokart, kalbin sol karıncığında diğer bölmelerden daha kalındır. (D)
4. Kalp hücreleri, kulakçık ve karıncıkları dolduran kandan besin ve O2 alır. (Y)
5. Akyuvar hücrelerinin hızla çoğalması sonucu anemi oluşur. (Y)
6. Özgül bağışıklıkta T ve B lenfositleri görevlidir. (D)
7. Aşı ve serum, pasif bağışıklık sağlar. (Y)
8. Lenf kılcal damarları, lenf atardamarı ile bağlantılıdır. (Y)
9. Bir canlıda antikor oluşumuna neden olan yabancı maddelere antijen denir. (D)
10. Kan pulcukları, kemik iliğindeki büyük hücrelerin parçalanması ile oluşur. (D)
Ç. Değerlendirme Testi
Aşağıdaki soruların doğru seçeneğini işaretleyiniz.
1. Yukarıdaki grafikte kandaki CO2 miktarının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir. Bu grafiğe göre kan, aşağıda belirtilen hangi damardan geçmektedir?
A) Doku kılcalı B) Alt ana toplardamar C) Karaciğer toplardamarı D) Alveol kılcalı E) Aort
Cevap: D
2. I. Üst ana toplardamar
II. Akciğer toplardamarı
III. Akciğer atardamarı
IV. Karaciğer atardamarı
Yukarıda verilen damarların taşıdığı O2 miktarı azdan çoğa doğru nasıl sıralanabilir?
A) II, IV, I ve III B) III, IV, II ve I C) I, III, IV ve II D) III, I, II ve IV E) III, I, IV ve II
Cevap: E
3. Yukarıda gösterilen doku kılcalının I, II ve III numaralı bölümlerindeki O2 miktarı ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur?
A) I = III B) III < I C) I < III D) III = II < I E) I = II = III
Cevap: B
4. Kan, aşağıda verilen damarların hangisinden geçerken akış hızı en düşük değerdedir?
A) Akciğer atardamarı
B) Akciğer toplardamarı
C) Alt ve üst ana toplardamar
D) Karaciğer üstü toplardamarı
E) Akciğer kılcalları
Cevap: E
5. Açlık durumunda aşağıda belirtilen damarlardan hangisinde kan glikoz değeri en yüksektir?
A) Karaciğer üstü toplardamarı
B) Karaciğer atardamarı
C) Böbrek atardamarı
D) Böbrek toplardamarı
E) Karaciğer kapı toplardamarı
Cevap: A
6. Aşağıda verilen organların hangisinden çıkan damar, kalbin sol kulakçığına kan getirir?
A) Karaciğer B) Böbrek C) Akciğer
D) Beyin E) Bacak ve bağırsaklar
Cevap: C
7. I. Aşı olmak
II. Kızamık geçirmek
III. Serum almak
Yukarıda belirtilenlerden hangisi ya da hangileri pasif bağışıklık sağlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
Cevap: C
8. Kan serumunda aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?
A) Glikoz B) Vitamin C) Antikor D) Alyuvar E) Mineral
Cevap: D
9. Bir lenfositin antikor üretimi sırasında hücre içindeki hangi organelin işlevi yoktur?
A) Mitokondri B) Sentrozom C) Çekirdek
D) Ribozom E) Endoplazmik retikulum
Cevap: B
10. Grip olan kişi tedaviden sonra iyileşiyor. Fakat kısa süre sonra yeniden ateşleniyor. Bu kişinin kanındaki antikor değişimini aşağıdaki grafiklerden hangisi gösterir?
Cevap: C
11. Bir hastalıkla ilgili olarak aşağıda belirtilen;
I. Antibiyotik verilmesi
II. Serum verilmesi
III. Aşı yapılması
IV. Hastalığın önceden geçirilmesi
olaylarından hangileri, aynı hastalık etkeni tekrar vücuda girdiğinde daha kısa sürede antikor üretimine yol açar?
A) Yalnız III B) I ve IV C) I ve II D) II ve III E) III ve IV
Cevap: E