3. Ünite Degerlendirme Soruları
A. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
1. (D) Sulu çözeltilerde hidrojen iyonunu artıran maddelere asit denir.
2. (Y) Zaç yağının kimyasal adı sodyum hidroksittir.
3. (D) Hidroklorik asidin halk dilindeki karşılığı tuz ruhudur.
4. (D) Potas kostiğin kimyasal adı potasyum hidroksittir.
5. (Y) Tuz ruhu lavabo açıcı olarak kullanılır.
6. (Y) Öd kesesinden salgılanan sindirim salgısı asetik asittir.
7. (D) Sülfürik asitte 3 farklı atom vardır.
8. (D) Amonyak, su ile etkileştiğinde baz özelliği gösterir.
9. (Y) Hidroflorik asit cam şişelerde saklanır.
10. (Y) Asitlerin aşındırıcı özellikleri yoktur.
11. (D) Sodyum hidroksit lavabo açıcı olarak kullanılır.
12. (Y) Kireç sönerken yüksek ısı oluşturmaz.
13. (Y)Asitlerin sulu çözeltileri hazırlanırken güvenlik önlemi almaya gerek yoktur.
14. (D) Asitlerin yutulması durumunda kusturma işlemi kesinlikle yapılmamalıdır.
15. (D) Kuvvetli bazlarla çalışırken eldiven ve tam yüz maskesi kullanılmalıdır.
B. Aşağıdaki test sorularını cevaplayınız.
1. D 2- C 3- A 4- D 5- E 6- B 7- E 8- C 9- C 10- A 11- E 12- D 13- E 14- C 15- E
C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Evinizde kullandığınız kimyasalları;
a. Asitler
b. Bazlar
c. Tuzlar
olarak sınıflandırıp adlarını yazınız.
Günlük hayatta kullandığımız bir çok asit, baz ve tuz bulunmaktadır. Örnek olarak;
a. Asitler
– CH₃COOH (asetik asit) Sirke
– HCl (Tuz Ruhu)
– HNO₃(Kezzap)
– Meyvelerin bir çoğu (Limon, portakal, elma)
b. Bazlar
– NaOH (Lavabo açıcı)
– Yağ asitleri ve kostik kullanılarak üretilen sabunlar
– NH₃ (Amonyak)
c. Tuzlar
– NaCl (Yemek tuzu)
– NaHCO₃ (Karbonat) Kabartma tozu
– Na₂CO₃ (Çamaşır Sodası)
– NaClO (Çamaşır suyu)
2. Aşağıdaki tepkimeleri tamamlayınız.
a. HCI(suda)+ NaOH(suda)
b. Zn(k) + HCI(suda)
c………………+…………… K2SO4 (suda)+H2 O(s)
ç………………+…………… H2C03(suda)
3. Zaç yağının;
a. Sistematik adını
b. Kimyasal formülünü
c. Sodyum hidroksitle tepkimesini
ç. Nerelerde kullanıldığını araştırıp yazınız.
4. Meyvelerden sirke nasıl elde edilir?
Sirke üretimi bakterilerin meyvelerin yapısındaki şekeri asetik asit fermantasyonuna tabii tutması temeline dayanır. Fermantasyon işlemi bakteriler için uygun koşullarda meydana gelmelidir.
İlk olarak etil alkol fermantasyonu ile etanole dönüştürülmüş şeker, sonrasında asetik asit fermantasyonu ile sirkeye dönüşür. Tepkime mekanizması;
CH₃CH₂OH + ½O₂→ CH₃COH + H₂O
CH₃COH + ½O₂ + H₂O → CH₃C(OH)₃
CH₃C(OH)₃ + ½O₂ → CH₃COOH + H₂O
Net tepkime CH₃CH₂OH + O₂ == CH₃COOH + H₂O
5. Tuz ruhunun ana bileşeni nedir, solunum sistemine etkisi nedir?
Piyasada ulaşımı en kolay asitlerden olan hidroklorik asit halk arasında tuz ruhu olarak bilinir. Normal koşullarda gaz hâlinde olan hidroklorik asit (HCI) yoğunluğu 1,19 g/cm3 olan %37’lik sulu çözelti hâlinde bulundurulur.
Keskin bir kokuya sahip olan tuz ruhu, yoğun bir şekilde kullanıldığında, buharının solunması ile solunum sistemini de aşındırarak nefes almayı zorlaştırır ve öksürüklere sebep olur.
Daha etkili bir temizlik yapmak için eğer tuz ruhu çamaşır suyu ile karıştırılırsa, zehirli bir gaz olan klor gazı ortaya çıkar. Bu karışımın uygulama alanında bir süre bekletilmesiyle, özellikle havalandırma yetersiz ve alan küçük ise, bu alanda klor gazı iyice birikir. Temizlik yapılan alana giren kişi klor gazını soluduğunda bu gaz solunum yolunda bulunan suyla birleşerek hidroklorik aside dönüşür ve zehirlenmeye neden olur. Zehirlenen kişide astıma benzer belirtiler görülür. Özellikle astım hastaları, solunum problemleri olanlar, akciğer hastalıkları olanlar ve kalp hastaları bu durumdan çok daha fazla etkilenirler.
6. Asit yağmurlarının canlılar üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir?
Öncelikle asit yağmuru nedir, neden olur, bunu hatırlayalım. Çevrede hızla çoğalmakta olan endüstriyel tesisler ve faaliyetlerin sonucunda oluşan kimyasal sanayi atıkları, benzer şekilde taşıtlardan yayılan egzoz gazları, asit yağmurlarının oluşumundaki en önemli olumsuz faktörlerdir. Asit yağmurları, daha genel bir kavram olan asit birikimi ve asit taşınımı süreçlerinin sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Çok kısaca, asit yağmurları, ekosistemde asitleşmeye neden olmaktadır. Bu ne demektir? Asit yağmurlarının yağması sonucu, o bölgede asit fazlalaşması oluşur ve o bölgede yaşayan tüm canlılar bu durumdan doğrudan olumsuz etkilenirler.
Asit yağmuru, balıkların zarar görmesine ve ölmesine, göl ve akarsulardaki biyolojik çeşitliliğin azalmasına, su kaynaklarına akarken toprakta bulunan ağır metallerin (örneğin alüminyumun) göllere ve akarsulara karışmasına sebep olur. İşte tam da bu sebeple, metallerin karışması sebebiyle, ağır metal konsantrasyonu arttığı için, o sularda yaşayan canlılar ne yazık ki doğrudan zehirlenirler.
Benzer şekilde, asit yağmurları ağaçlara da çeşitli biçimde zararlar verir. Yapraklar, içindeki asitlik düzeyi yüksek suyla temas edince yıpranırlar ve aynı şekilde gövdenin dokusu da etkilenir. Ayrıca ağaçların topraktan faydalı maddeleri alması zorlaşır ve aksine, zehirli olan bazı maddeleri alması kaçınılmaz olur. Asit yağmurunun başka bir etkisi de demineralizasyondur - yani toprakta besin olarak kullanılan bazı minerallerin çözünmesi ve yok olması.
Asit yağmurlarının yüzey, yeraltı ve içme sularında, toprakta, bitkilerde ve balıklar üzerinde sebep olduğu ağır metal birikimi, diğer bir taraftan dolaylı da olsa insan sağlığını olumsuz etkiler.
Sonuç olarak, asit yağmurları canlılara zarar vermenin yanısıra, geniş çaplı olarak tüm doğal dengenin bozulmasına neden olmaktadır.
7. Dünyada en çok üretilen asit, baz ve tuzu araştırınız.
Asetik asidi en çok kullanılan asitir tuzda kaya tuzu bazda amonyak nh3 tür
8. Bir çözeltinin asitlik bazlık ve nötrlüklerini pH skalası yaparak araştırınız.
25°C de sulu çözeltilerin pH değerleri 0-14 arası bir skala kullanılarak hesaplanır. Bu skalaya göre pH 0-7 değerleri arasında iken çözelti asidik, 7 iken nötr ve 7-14 arasında iken bazik özelliktedir.
9. Cama şekil vermede kullanılan asit hangisidir?
HF (hidroflorik asit)
10. Kimyasal gübre üretiminde en çok kullanılan asitler nelerdir?
- Sülfürik Asit ⇔ (H₂SO₄)
- Nitrik Asit ⇔ (HNO₃)
- Fosforik Asit ⇔ (H₃PO₄)
- Amonyum Nitrat ⇔ (NH₄NO₃)
- Amonyum Sülfat ⇔ (NH₄)₂SO₄
11. Altın ve platine asitler etki eder mi? Ederse hangileri eder?
Altın ve platin hidroklorik asitle tepkimeye girmezlerse de, aşağı yukarı bütün metallere etki eden kral suyu (hidroklorik asit – nitrik asit) karışımında çözünürler.
12. Evinizde basit indikatör yapabilir misiniz? Araştırınız.
Evet yapabiliriz. Kırmızı lahananın suyunu çıkarırız. Çıkan suya asidik ve bazik olmak üzere 2 madde damlatırız damlattığımız maddenin rengine göre asidik veya bazik çözelti olduğunu anlarız.
13. Aktif metallerin asitlerle etkileşmelerini tepkime örnekleriyle yazınız.
En aktif metaller 1A(Li,Na,K,Rb,Cs,Fr) ve 2A(Be,Mg,Ca,Sr,Ba,Ra) grubu metalleridir. Bu metallerin verdikleri tepkimeler çok hızlı ve şiddetlidir. Asitlerle etkileşimlerine örnek olarak;
Na + HCl== NaCl + ¹/₂H₂
Ca + H₂SO₄ == CaSO₄ + H₂
14. Evsel temizlik ürünlerinin insan sağlığı ve binalardaki tesisatlar için olumsuz etkileri nelerdir?
Evdeki temizlik ürünleri bildiğimiz gibi kanserojen maddelerdir vücutla temas halinde çok büyük zararlar verebilir astım hastalarına koku yönünden zarar verir ve bu yüzden betonları iyi olmayan eski evler çok büyük zarar altındadır.
15. Kireç nedir? Nasıl oluşur?
Kireç, kalsiyum karbonatın yani kireçtaşının 900 C derecenin üzerinde pişirilmesi ile meydana gelen bağlayıcı niteliğe sahip bir maddedir. Kire. 1690 C derecede uçmaya başlıyor. 2572 C derecede ergir ve 2850 C derecede ise kaynıyor. Bu maddeye sönmemiş kireç deniyor. Bu kireç, su katılarak söndürülüyor ve böylece sönmüş kireç elde ediliyor. 500 kilogram sönmemiş kireç, 1 metreküp kireç hamuru veriyor. Kireç kuru ya da yaş söndürme yöntemleri ile söndürülüyor. Kuru söndürme sonucunda kireç toz haline gelip, torbalara konulup satılıyor. Yaş söndürmede, kireç bolca sulandıktan sonra su içine atılıyor. Bu yolla elde edilen kireç macun kıvamına geliyor. Bu kireç, kaymak kireç olarak tanımlanıyor.
16.Yukarıda bazlarla ilgili bir kavram haritası verilmiştir. Buna göre, kavram haritasında kutucuklarda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
17. Aşağıdaki metal türlerini örnekleri ile eşleştiriniz.
18. Metil oranj indikatörü asidik ortamda kırmızı, bazik ortamda sarı renk verir. Yandaki düzenekte bir kaç damla metil oranj damlatılmış X çözeltisine, Büret M musluğu açılarak büretteki Y çözeltisinden yeterince damlatıldığında X çözeltisinin rengi sarıdan kırmızıya dönmektedir. ifadelerinden hangisi doğrudur?
19.Yukarıda tamlayıcı dallanmış ağaç tekniği ile bir etkinlik verilmiştir. En baştan başlayarak kutucuklarda verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yönünde ilerlerseniz kaç numaralı çıkışa ulaşırsınız?
Ç. Aşağıdaki cümleleri verilen kelimelerden uygun olanlar ile tamamlayınız.
1. nötral 2. zaç yağı 3. tuzlar 4. asetik asit 5. indikatör 6. asit 7. NaCI
8. 7 9. nötr 10. soy metal 11. HCI 12. nişa 13. sodyum bikarbonat
14. fizyolojik tuz çözeltisi 15. aşınma - delinmelere
D. Aşağıdaki bulmacayı çözünüz.
Soldan Sağa
1. Asitlerin turnusol kâğıdına etki ederek çevirdiği renktir. (Kırmızı)
2. Derişimi bilinen çözeltiler (standart çözelti) kullanılarak diğer çözeltinin derişiminin bulunması işlemidir.(Titrasyon)
3. Ortamın pH’sına göre değişiklik gösteren zayıf asit veya baz özellikteki organik boyalardır.(İndikatör)
4. Bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su oluşturan maddedir.(Asit)
5. Asit ve bazın tepkimeye girmesiyle suyun yanında oluşan iyonik maddedir.(Tuz)
6. Genellikle madde yüzeyinin aşınmasıdır.(Korozyon)
Yukarıdan Aşağıya
1. Elmada bulunan asittir. (Malik)
2. Bazların turnusol kâğıdına etki ederek çevirdiği renktir.(Mavi)
3. Yapısındaki H+ miktarı OH“ miktarına miktarına eşit olan çözeltilerdir.(Nötr)
4. Halk arasında asetik asidin %4 veya %8’lik seyreltik çözeltisine denir (CH3COOH formülüyle gösterilir.).(Sirke)
5. Suda çözündüğünde hidroksit iyonu (OH_) veren kimyasal maddedir. (Baz)
6. Bir çözeltinin asit ya da baz olduğunu bu kâğıtla anlarız. (Turnusol)