......... ANADOLU LİSESİ 10. SINIF TÜRK EDEBİYATI DERSİ 2.DÖNEM 2.YAZILI SORULARI
1. Koşma’nın özelliklerini yazarak bölümlerini belirtiniz ? 10 puan
Halk edebiyatında en çok kullanılan ve en çok sevilen nazım biçimidir.Koşmaların genel özellikleri şunlardır:Genellikle hece ölçüsünün on birli (6+5 ya da 4+4+3) kalıbıyla üç veya beş dörtlük arasında söylenir.Şair koşmanın son dörtlüğünde adını ya da mahlasını söyler.İlk dörtlüğün kafiye örgüsü xaxa ya da aaab biçiminde olur.Diğer dörtlüklerin ilk üç dizesi kendi arasında kafiyelenir, dördüncü dize birinci dörtlüğün son dizesiyle kafiyelenir. Yani cccb, dddb…
2. Verilen boşlukları uygun şekilde doldurunuz. (2x5=10 P)
- İlk Divan şairi Hoca Dehhani'dir.
- Rubaileriyle ünlü en önemli şair Ömer Hayyam'dır.
- Şarkılarıyla ünlü en önemli divan şairi Nedim'dir.
- Terkibibentleriyle ünlü en önemli divan şairi Ziya Paşa'dir.
- Divan edebiyatında kullanılan kalıplaşmış imgelere maznun denir.
3. Kasidenin bölümlerini yazıp kısaca açıklayınız. (15 P)
1- Nesib (teşbib): Giriş bölümüdür. Kasidenin tasvir bölümüdür. Burada, asıl konuya geçilmeden önce ramazan, bayram, bahar, yaz, savaş gibi konular ele alınır.
2- Girizgâh: Kasidenin ikinci bölümüdür. Asıl konuya giriş için uygun bir ortam hazırlama yani giriş bölümüdür.
3- Medhiye: Bu bölümde şair kimi övecekse onun yüceliklerini, başarılarını, erdemlerini anlatır. Bu bölümde abartı ve ağır bir anlatım göze çarpar.
4- Fahriye: Şair bu bölümde kendini ve şiirini över. Abrtılı bir anlatım söz konusudur.
5- Tegazzül: Şair zaman zaman monotonluğu kırmak için kasidenin içinde, aynı ölçü ve uyakla gazeller yazar. Bu gazelin yazıldığı yer, tegazzül bölümüdür.
6- Taç: Şair bu bölümde mahlasını ( Şiirdeki ad, takma ad) kullanır.
7- Dua: En son bölümdür. Burada, övülen, kendisi için kaside yazılan kişi için dua edilir. Kişi için dua edilir. Kasidenin son bölümüdür
4. Divan şiirinin özelliklerini yazınız. (3x5=15 P)
• Nazım birimi genellikle beyittir.
• Şiirler konuyu içeren başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine göre adlandırılmıştır.
• Bütün şiirler gazel ,kaside, mesnevi… gibi biçimlerle ifade edilir
• Şiirlerde tam ve zengin uyak kullanılmıştır.
• Şiirlerin tamamı aruz vezniyle yazılmıştır. aruz vazgeçilmez ölçüdür.
• Şiirler, kaside, gazel, mesnevi ve rubai gibi belli nazım şekilleri ile yazılmıştır.
• Parça güzelliğine önem verilmiştir.
• Arapça ve Farsça sözcükler ve tamlamalar yoğun olarak kullanılmıştır.
• Kavramlar, kalıplaşmış sözlerle, mazmunlarla anlatılmıştır.
• Şiirler “divan” adı verilen kitaplarda toplanmıştır
5. Verilen beyitin kafiyesini ve redifini bularak temasını açıklayınız. (2x5=10 P)
a-Fermân-ı aşka cân iledir inkıyadımız : Teması : Allah'a Tevekküldür
a-Hükm-i kazaya zerre kadar yok inadımız
Bağ eğmeziz edâniye dünyâ-yi dûn içün
Allah'adır tevekkülümüz i'timâdımız
BAKİ : YÜKSELME DÖNEMİ DİVAN EDEBİYATI GAZEL ŞAİRİDİR
6.) Divanü Lügati’t-Türk” adlı eserinin edebiyat ve kültür tarihimizdeki yeri nedir, açıklayınız (10 puan)
Bu eserde geçiş döneminin önemli eserlerindendir. Elimizdeki sözü kültür ürünleri bu eser sayesinde günümüze kadar gelmiştir. Eser sözlü kültüre ait olan destan, koşuk,sağu ve savları bulundurmaktadır. Aynı zamanda eser Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmış önemli bir eserdir. Edebiyatımızdaki ilk sözlüktür
7. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatı nazım biçimlerinden biri değildir?
A) Mani B) Semai C) Varsağı D) Şarkı E) Türkü
8. “Kutadgu Bilig”in konusu, eserin edebiyat ve kültür tarihimizdeki yeri hakkında bilgi veriniz. (10 puan)
Türk – İslam kültürüne ait yazılmış olan ilk eserimizdir. Eser mesnevi nazım şekliyle yazılmıştır ve ilk siyasetname örneğidir. Eserde, dünya ve ahirette mutlu olmanın yolları; devlet, kişi ve toplum ilişkileri ile erdemli olmanın şartları anlatılır.Alegorik (sembolik) bir anlatım vardır. Eser dört kişinin konuşturulması şeklinde yazılmıştır.
Küntoğdı → Hükümdar: kanun ve adaleti;
Aytoldı → Vezir: saadeti (mutluluğu);
Ögdilmiş → Vezirin oğlu: akıl ve ilmi;
Odgurmuş → Dindar: Akıbet(son)’i temsil eder
9. Aşağıdaki eserlerin yazarlarını yazınız. (2x5=10 P)
Mecalis-i seba: Mevlana
Makalat: Hacı Bektaş-ı veli
Şikayetname: FUZULİ
Garipname: AŞIKPAŞA
Mantıku-t tayr: GÜLŞEHRİ
10. Aşağıdakilerden hangisi Halk edebiyatının özelliklerinden biri değildir?
A) Sözlü edebiyat geleneğine dayanır.
B) Nazım birimi dörtlüktür.
C) Dil, halkın konuştuğu dildir.
D) Sadece hece ölçüsü kullanılmıştır.
E) Şiirlerde söz kadar ezgi de önemlidir.
11. Aşağıda verilenlerden hangisi saz şairi değildir?
A) Yunus Emre B) Âşık Veysel C) Bayburtlu Zihni D) Erzurumlu Emrah E) Dadaloğlu
12. Yürü bre yalan dünya
Sana konan göçer bir gün
İnsan bir ekine misal
Seni eken biçer bir gün
Karacaoğlan'a ait bu dizeler aşağıdaki şiir türlerinden hangisine ait bir örnekten alınmış olabilir?
A) Koşma B) Türkü C) Şarkı D) Varsağı E) Semai
13. Güzel ne güzel olmuşsun
Görülmeyi görülmeyi
Siyah zülfün halkalanmış
Örülmeyi örülmeyi
İçeriği ve ölçüsü dikkate alınacak olursa bu dizeler aşağıdaki türlerden hangisine ait bir örnekten alınmış olabilir?
A) Ninni B) Türkü C) Varsağı D) Mani E) Semai
14. Dadaloğlu'm der ki belim büküldü
Gözümün cevheri yere döküldü
Üç yüz atlı ile cenge tıkıldı
Yüzü kaldı iki yüzü dön oldu
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Bir koşmanın ilk dörtlüğüdür.
B) Konusuna göre bir taşlamadan alınmıştır.
C) 8'li hece ölçüsü ile söylenmiştir.
D) Koşma türünde bir şiirin son dörtlüğüdür.
E) Bir semaiden alınmıştır.
15. 16. yüzyılın sonlarıyla 17. yüzyılın başlarında Güney Anadolu'daki göçebe Türkmen aşiretleri arasında yaşamıştır. Divan ve tekke şiirinin etkisinde kalmayan ozan, şiirlerinde hece ölçüsünü kullanır. Daha çok koşma ve semai nazım biçimleriyle yazar. Şiirlerinde güzel, güzellik, doğa sevgisi, ayrılık, gurbet temaları görülür.
Parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Köroğlu B) Karacaoğlan C) Gevheri D) Âşık Veysel E) Dadaloğlu
16. Karac'oğlan size bakar sevinir
Sevinirken kalbi yanar göyünür
Kımıldanır hep dertlerim devinir
Yas ile sevincim yıkışır dağlar
Ölçüsü ve konusu dikkate alındığında bu dörtlüğün alındığı şiirin nazım biçimi ve nazım türü aşağıdakilerin hangisi olabilir?
A) Koşma - koçaklama
B) Semai-ağıt
C) Varsağı - güzelleme
D) Semai - güzelleme
E) Koşma – güzelleme
17. Aşağıdakilerden hangisi Âşık edebiyatı ile İlgili olarak söylenemez?
A) Genellikle redif ya da yarım uyak kullanılır.
B) Türkü, mani, semai koşuk en sık kullanılan nazım biçimleridir.
C) Asıl ölçü hece ölçüsü olmasına karşın kimi şairler aruzu da kullanmıştır.
D) Şiirlerde sevgilinin ve doğanın güzellikleri, yiğitlik, kahramanlık, ölüm gibi konular işlenmiştir.
E) Şiirler "bağlama" denilen saz eşliğinde söylenmiştir.
18. Aşağıdakilerin hangisinde verilenler tümüyle Âşık edebiyatı ürünleridir?
A) Koşma - destan - tuyuğ - türkü
B) Koşuk - varsağı - destan - türkü
C) Koşma - semai - destan - varsağı
D) Ninni - semai - varsağı - destan
E) Koşuk - semai - tuyuğ – şarkı
19. I. Hecenin 11 'li kalıbı ile söylenir.
II. Aşk, ölüm, sevgili ve doğanın güzellikleri gibi konular işlenir.
III. Son dörtlükte şair adına yer verir.
IV. İşlenen konuya göre "koçaklama, güzelleme, taşlama" gibi adlar alır.
V. En az 3 en çok 5-6 dörtlükten oluşur.
Yukarıda sıralananlardan hangisi "koşma" ile "semai"nin ortak özelliği değildir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.