Bölüm Sonu Değerlendirme Soruları
A. Verilen kavramları aşağıdaki uygun boşluklara yerleştiriniz.
Cevap: çarpımına – kendileşme -. monohibrit – lokus – gen – baskın/çekinik – çekinik – heterozigot – genotip – eş baskın-çok alellik -otozom – anneden – homozigot – mutasyon – biyolojik çeşitliliği
1- Bağımsız iki olayın aynı anda gerçekleşme olasılığı, her bir olayın gerçekleşme olasılığının çarpımına eşittir.
2- Bir bitkinin kendi kendini döllemesine kendileşme denir.
3- Tek bir karakter açısından heterezigot iki bireyin çaprazlanmasına monohibrit çaprazlama denir.
4- Gen çiftlerinin homolog kromozomlar üzerinde bulunduğu bölgeye lokus denir.
5- DNA üzerinde bulunan ve bir proteinin sentezinden sorumlu olan bölüme gen denir.
6- Heterozigot bireylerin genotipleri belirtilirken baskın karakter,çekinik karakterden önce yazılır.
7- Bir karakter bakımından dominant özellik gösteren bir bireyin genotipini belirlemek için birey o karakter bakımından fenotipinde çekinik özellik gösteren bir birey ile çaprazlanır.
8- Gamet, genotip ve fenotip sayısı hesaplanırken her zaman heterozigot gen çiftleri sayısı dikkate alınır.
9- Kalıtım molekülünde bulunan alellerin tümü canlının genotip oluşturur.
10- Her iki alelin etkisi fenotipte görülüyorsa bu alellere eş baskın denir.
11- Sirke sinekleri popülasyonlarında göz rengini belirleyen ikiden fazla gen bulunur. Bu duruma çok alellik denir.
12- Sadece vücut özelliklerini belirleyen genleri bulunduran kromozomlar, otozom olarak adlandırılır.
13- Erkek çocuklar, kısmi renk körlüğü genini anneden alırlar.
14- X kromozomunda resesif alelle taşınan hastalıklarda annenin genotipi homozigot olması hâlinde hastalığı fenotipinde gösterir.
15- Genetik çeşitliliğin nedenleri arasında mutasyon , mayozda parça değişimi ve kromozomların gametlere rastgele dağılması sayılabilir.
16- Genetik çeşitlilik, biyolojik çeşitliliği etkileyen etmenlerdendir.
B. Aşağıdaki bulmacada kalıtımla ilgili on üç kavram gizlenmiştir. Bulmacada gizlenmiş olan kavramları bulup işaretleyiniz ve her bir kavramın tanımını defterinize yazınız.
R E S E S İ F
R E K O M B İ N A S Y O N
F E N O T İ P
V A R Y A S Y O N
M O N O H İ B R İ T
G E N
H O M O Z İ G O T
D İ H İ B R İ T
G O N O Z O M
A L E L
G E N O T İ P
C. Aşağıdaki ifadeler doğru ise ifadelerin başındaki kutucuklara “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz ifadelerin doğrularını noktalı yerlere yazınız.
(D) 1- Olasılık ilkeleri gereği bir olayın gerçekleşme olasılığı önceki veya sonraki olayların gerçekleşme olasılıklarından etkilenmez.
(Y) 2- Bezelye bitkisinde erkek ve dişi organlar farklı bitkiler üzerinde yer alır. ( Bezelye bitkisinde erkek ve dişi organlar aynı çiçek üzerinde yer alır.)
(D) 3- Bir karakter bakımından iki farklı saf dölün çaprazlamasında F1 dölünde görülmeyen karaktere resesif karakter denir.
(Y) 4- Bezelyelerde tohum şekli aleliyle tohum rengi aleli aynı kromozom üzerinde bulunur. (Bezelyelerde tohum şekli aleliyle tohum rengi aleli farklı kromozom üzerinde bulunur.)
(D) 5- Gamet oluşumu sırasında aleller birbirinden bağımsız olarak ayrılır.
(D) 6- Dihibrit çaprazlamalarda F2 dölünde 9 farklı genotip, 4 farklı fenotip oluşur.
(Y) 7- Bir popülasyonda bir karakter için her zaman iki alel bulunur. ( Bir popülasyonda bir karakter için her zaman iki alel bulunmaz )
(D) 8- İnsanlarda toplam 46 kromozom bulunur. Bunlardan 44 tanesi otozom, 2 tanesi gonozomdur.
(Y) 9- Hemofili, Y’ye bağlı resesif karakterle kalıtılan bir hastalıktır.( Hemofili, X’e bağlı çekinik karakterle kalıtılan bir hastalıktır. )
(Y) 10- Tüm canlılarda eşey, gonozom adı verilen kromozomlarla belirlenir. ( Bazı canlılarda eşey, gonozom adı verilen kromozomlarla belirlenir. )
(D) 11- Akraba evlilikleri toplumda bazı kalıtsal hastalıkların görülme olasılığını artırır.
(D) 12- Mutasyonlar canlıların kalıtsal yapılarında kalıcı değişikliklere neden olabilir.
Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1- Mendel’in çalıştığı karakterler, farklı kromozomlar üzerinde bulunmaktadır. Bu karakterler aynı kromozomlar üzerinde yer alsaydı Mendel’in hangi ilkeyi ortaya koyması mümkün olamayabilirdi?
Cevap:
2- Bezelye bitkisinin hangi özellikleri Mendel’in çalışmalarını kolaylaştırmıştır?
Cevap:
3- Çok alellik nedir? Nasıl ortaya çıktığı hakkında ne söylenebilir?
Cevap:
4- Canlının bulunduğu ortama uyum sağlamasına çok alelliğin katkısını yazınız.
Cevap:
5- Bazı kalıtsal karakterlerin bazı kuşaklarda görülmemesi ancak sonraki kuşaklardaki bireylerin fenotipinde ortaya çıkması nasıl açıklanır?
Cevap:
6- Kontrol çaprazlaması nedir? Bu yöntemin genetik çalışmaları, hayvan ve bitki üreticiliği bakımından yararları nedir?
Cevap:
7- Mendel ilkelerinin açıklamada yetersiz kaldığı durumlara örnekler veriniz.
Cevap:
8- Bazı kalıtsal hastalıkların erkek ve dişi bireylerde farklı şekilde kalıtılmasının nedeni nedir?
Cevap:
9. Akraba evliliklerinin sakıncaları nelerdir?
Cevap:
10- Bireylerin ve dolayısıyla popülasyonların sahip olduğu genetik çeşitliliğin türün devamı açısından yararları nelerdir?
Cevap:
B. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D”, yanlış ise “Y” okları takip edildiğinde hangi harfe ulaşıldığını işaretleyiniz.
Cevap: Doğru çıkış: B
C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1) Gregor Mendel’in genetik çalışmalar için uygun ve avantajlı bir tür olarak bezelyeleri seçmesinde bezelyelerin;
I. Kolayca yetiştirilmesi ve gözlemlenebilmesi,
II. Kontrollü tozlaşmasının yapılabilmesi,
III. Kısa sürede yeni nesiller oluşturması özelliklerinden hangisi ya da hangileri etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız lll D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
2) Bir karaktere ait dominant ve resesif özelliklerin kalıtımından sorumlu genler iki harf ile gösterilir.
Buna göre;
I. Dominant alel büyük harfle gösterilir,
II. Her iki alel (harf) aynı ise homozigot, farklıysa heterozigottur,
III. Yumurta, sperm gibi gametlerde sadece bir tane alel (harf) bulunur ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: E
3) Diploit bir canlıda bulunan dominant ve resesif alellerle ilgili;
I. Resesif aleller sadece homozigot durumdayken etkisini fenotipte gösterebilir,
II. Aynı karakter bakımından homozigot resesif genotipteki bireyin homozigot dominant bireyle çaprazlanmasından oluşan tüm bireyler heterozigot genotipte olur,
III. Dominant fenotipli iki bireyin resesif fenotipli çocukları olamaz ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğru değildir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
Cevap: C
4) Canlılardaki gen sayısının kromozom sayısından fazla olduğunu saptayan bir bilim insanı bu bilgiye dayanarak;
I. Bir karakterin kalıtımından sorumlu genlerde taşınan bilgiler aynı olabilir,
II. Bir karakteri ikiden fazla gen kontrol edebilir ancak bu canlıda bu genlerden iki tanesi bulunur,
III. Farklı karakterleri kontrol eden birçok gen aynı kromozom üzerinde bulunabilir hipotezlerinden hangisini ya da hangilerini kurabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: B
5) F1 döllerinin %100 sarı ve hepsinin melez olabilmesi için bezelye tohumlarının genotipleri aşağıdakilerden hangisi gibi olmalıdır?
A) SS x ss B) Ss x SS C) SS x SS D) Ss x Ss E) ss x ss
Cevap: A
6) Buna göre, homolog kromozomlar ve üzerindeki genlerle ilgili;
I. Canlılar bir karakter için en fazla iki çeşit alel taşıyabilir,
II. Homolog kromozomların karşılıklı lokuslarında aynı karaktere ait genlerin alelleri bulunur,
III. Bitki her iki karakter bakımından heterozigot genotiplidir açıklamalarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) l ve ll D) ll ve lll E) l, ll ve ll
Cevap: E
7) Aşağıdaki Punnett karesinde sarı tohumlu iki bezelyenin çaprazlanması verilmiştir.
I. Çaprazlanan dişi ve erkek bireyler heterozigot genotiplidir,
II. Çaprazlamada fenotip oranı 1:2:1’dir,
III. Çaprazlamada genotip oranı 3:1’dir,
IV. Çaprazlama sonucu 3 çeşit genotip oluşabilir
açıklamalarından hangisi ya da hangileri yapılabilir (A, sarı tohum genini; a, yeşil tohum genini ifade eder. Sarı tohum, yeşil tohuma dominantdır.) ?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
Cevap: C
8) Tabloda dört çiftin kan grubu fenotipleri belirtilmiştir.
Bu çiftlerle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) “Funda-Enes” çifti ile “Ceren-Ali” çiftinin A kan grubuna sahip bir çocuklarının olma olasılıkları aynıdır.
B) “Funda-Enes” çiftinin O kan grubuna sahip çocukları olamaz.
C) “Ceren-Ali” çiftinin AB kan grubuna sahip çocukları olamaz.
D) “Ayşe-Yakup” çiftinin O kan grubuna sahip çocuklarının olması beklenebilir.
E) “Zekiye-Ömer” çiftinin çocuklarının kan grubu fenotipleri anneleri ile aynı olacaktır.
Cevap: A
9) Renk körlüğü ile ilgili;
I. Bir toplumda kadınların renk körü olma olasılığı erkeklere göre daha fazladır,
II. Renk körü babalar, renk körlüğü genini bütün kız çocuklarına aktarır,
III. Bir erkeğin renk körü olması için ilgili geni annesinden alması gerekir ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız l B) Yalnız lll C) l ve ll D) ll ve lll E) l ve lll
Cevap: D
10) Aşağıdaki soyağacında, bireylerin kan gruplarının fenotipleri verilmiştir
Bu soyağacında numaralarla gösterilen bireylerden hangisinin ya da hangilerinin kan gruplarının homozigot olma olasılığı vardır?
A) Yalnız 1 B) Yalnız 2 ) 1 ve 4 D) 2 ve 5 E) 3 ve 6
Cevap: B
11) Aşağıdaki soyağacında, bir ailedeki bireylerin kan gruplarıyla ilgili fenotipleri verilmiştir. Bu soyağacındaki numaralarla gösterilen bireylerden hangisinin genotipi aşağıda doğru olarak verilmiştir?
A) 1. bireyin genotipi : OORR
B) 2. bireyin genotipi : BB rr
C) 3. bireyin genotipi : BB rr
D) 4. bireyin genotipi : AO Rr
E) 5. bireyin genotipi : BB rr
Cevap: D
12) Hemofili taşıyıcı bir anne ile normal bir babadan hemofili hastası çocukların doğma olasılığı nedir?
A) %0 B) %25 ) %50 D) %75 E) %100
Cevap: B
13) Aşağıdaki soyağacında, numaralandırılmış bireylerin kan gruplarının fenotipleri verilmiştir. Bu soyağacındaki bireylerden hangisinin ya da hangilerinin kan gruplarının genotiple- rinin homozigot olma olasılığı vardır?
A) Yalnız 1 B) 1 ve 5 C) 2 ve 5 D) 4 ve 7 E) 5 ve 6
Cevap: B
14) Bazı bireyleri numaralanmış olan aşağıdaki soyağacı, bir ailedeki bireylerin X kromozomunda resesif bir alelle taşınan bir özellikle ilgili fenotiplerini göstermektedir.
Buna göre bu bireylerin genotipleriyle ilgili;
I. 2. bireyde özellikle ilgili alellerden biri dominantdır,
II. 3. bireye özellikle ilgili alel 1. bireyden geçer,
III. 4. birey özellikle ilgili tüm alelleri 2. bireyden almıştır
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız l B) Yalnız ll C) Yalnız lll D) l ve lll E) ll ve lll
Cevap: A
15) İnsana ait kan grubu, göz rengi, dil yuvarlama gibi özelliklerin taşındığı DNA parçası aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kromozom B) Nükleotit C) Gen D) Homolog kromozom E) Sentromer
Cevap: C
16) X kromozomunda taşınan resesif bir özelliğin kalıtım şeması aşağıdaki soyağacında verilmiştir.
K, L ve M bireylerinin 1, 2, 3 numarayla gösterilen bireylerle yapacakları evliliklerinden olacak çocuklarda bu özellikle ilgili;
I. K’nin evliliğinden doğacak kız çocukların hiçbirinde bu özellik görülmez,
II. L’nin evliliğinden doğacak erkek çocukların hepsinde bu özellik görülür,
III. L’nin evliliğinden doğacak kız çocukların hepsi bu özellik yönünden taşıyıcıdır,
IV. M’nin evliliğinden doğacak erkek çocukların hiçbirinde bu özellik görülmez
yorumlarından hangisinin ya da hangilerinin doğruluğu kesin değildir?
A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II D) I ve III E) III ve IV
Cevap: B