6. Ünite Ölçme ve Değerlendirme
A. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.
1. Fatih Sultan Mehmet, Osmanlı merkeziyetçi yapısını güçlendirmek amacıyla;
I. müsadere sistemini uygulama,
II. şehzadelerin sancağa çıkma usulüne son verme,
III. kardeş katlini yasal hâle getirme
yöntemlerinden hangilerini uygulamamıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: B
2. Osmanlı Devleti’nin önemli eğitim kurumlarından biri de Enderun’dur. Bu kurumdan mezun olanlar devletin önemli kademelerinde görev almaktadırlar.
Buna göre;
I. vezir-i âzam,
II. kadıasker,
III. şeyhülislam
divân üyelerinden hangilerinin Enderun’da eğitim aldığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: A
3.
I. Her türlü hükümet işlerini padişah adına onaylayarak resmileştirir.
II. Kadı ve müderrislerin atamasını yapar.
III. Divân’da alınan kararlara padişahın tuğrasını çeker.
Osmanlı Devleti’nde yukarıdaki konularla ilgilenen Divân üyeleri, sırasıyla hangi seçenekte verilmiştir?
A) Defterdar – Nişancı – Kazasker
B) Sadrazam – Kazasker – Nişancı
C) Kazasker – Defterdar – Nişancı
D) Nişancı – Kazasker – Sadrazam
E) Kazasker – Nişancı – Sadrazam
Cevap: B
4.
I. Topkapı Sarayı
II. Manisa Sancağı
III. Rumeli Beylerbeyliği
Yukarıda verilenlerden hangileri XVI. yüzyılda Osmanlı şehzadelerinin eğitim aldıkları yerler arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
5.
I. Birun
II. Enderun
III. Harem
Yukarıda verilenlerden hangileri Fatih Dönemi’nde inşa edilen Topkapı Sarayı’nın bölümleri arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
6. Fatih Sultan Mehmet’in, hazırlamış olduğu Kanunnâme’de kardeş katlinin yasal hâle getirilmesinde;
I. taht kavgalarını önleme,
II. merkezî otoriteyi güçlendirme,
III. en büyük şehzadeyi tahta çıkarma
durumlarından hangileri amaçlanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C
7.
I. Devletin gelir ve giderlerini hesaplama
II. Fethedilen bölgelerdeki arazileri tapu tahrir defterlerine kaydetme
III. Bütçeyi hazırlama
Yukarıda verilenlerden hangileri Divân-ı Hümâyun üyelerinden defterdarın görevleri arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D
8. Osmanlı Devleti’nde devletin birinci derecedeki siyasi, adli, askerî, örfi ve mali bütün işleri Divân’da görüşülür, padişahın onayı ile karara bağlanırdı. Divân bütün tebaaya açıktı.
Buna göre,
I. Osmanlı Divân teşkilatı “Danışma Meclisi” niteliğindedir.
II. Divân Osmanlı halkının tamamının başvuru yapabileceği bir kurumdur.
III. Divân’da sadece idari konular görüşülmektedir,
yargılarından hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C
9.
I. Divan toplantıları
II. Yabancı elçilerin kabulü
III. Bayramlaşma törenleri
IV. Padişah ve saray hizmetlilerinin eğitimi
Yukarıda verilenlerden hangileri Topkapı Sarayı’nda gerçekleşen faaliyetler arasında gösterilebilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: E
10. Kanuni Dönemi’nde kaptan-ı deryaların Divân üyeliğine getirilmesinde;
I. denizlerde güçlü devletlere komşu olunması,
II. Akdeniz ve Karadeniz ticaret yollarının kontrolünün Osmanlı Devleti’ne geçmesi,
III. denizcilik faaliyetlerine önem verilmesi
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: E
11. Fatih Dönemi’nden itibaren yüksek derecede görev yapanların ölümleri hâlinde mallarına el konulmasına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Müsadere sistemi
B) İkta sistemi
C) Mukataa sistemi
D) Dirlik sistemi
E) Çifthâne sistemi
Cevap: A
12.
I. Vezir-i âzam: Padişahın mutlak vekilidir.
II. Defterdar: Mali işlerden sorumludur. Bütçeyi hesaplar. Gelir ve gider işlerine bakar.
III. Kazasker: Denizcilik ve tersane işlerinden sorumludur.
IV. Nişancı: Divanda, padişah adına alınan her türlü ferman ve berata padişahın tuğrasını çeker. Fethedilen bölgelerdeki arazileri tapu tahrir defterlerine kaydeder.
V. Kaptanıderya: Medrese işlerine bakar kadı ve müderrislerin atamasını yapar.
Yukarıda XVI. yüzyılda bazı Osmanlı Divan üyeleri ve görevleri hakkında yanlış eşleştirme yapılmıştır. Buna göre numaralanmış açıklamalardan hangileri yer değiştirirse doğru sonuca ulaşılabilir?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) III ve V
Cevap: E
13. Ve her kimseye ki evladımdan saltanat müyesser ola, karındaşlarun, nizam-ı âlem için kati itmek münasibdir. Ekser-i ulema dahi tecviz itmişdür. Anınla amil olalar. (Saltanat, oğullarımdan kime nasip olursa dünya düzeni için kardeşlerini öldürmesi uygundur ve âlimlerin çoğu da bunu uygun bulmuştur.)
Bu sözünden hareketle Fatih Sultan Mehmet ile ilgili,
I. Merkeziyetçi yapıyı güçlendirmeyi amaçlamıştır.
II. Kardeş katlini yasal hâle getirmeye çalışmıştır.
III. Veraset sistemini kesin olarak çözüme kavuşturmuştur,
bilgilerinden hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
B. Aşağıda verilen ifadelerin başına ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
1. (D) Divân üyelerinden vezir-i âzamin bir görevi de, “serdar-ı ekrem” unvanıyla ordunun başında sefere çıkmaktır.
2. (Y) Fatih Sultan Mehmet, müsadere sitemi ile hükümdar ve idarecilerin haremden evlenme zorunluluğunu getirmiştir.
3. (D) Osmanlı Devleti’nde şehzadelerle birlikte sancağa gönderilen eğitmenlere lala denmektedir.
4. (Y) I. Murat Dönemi’nde, Osmanlı veraset sistemi kesin olarak belirgin hâle gelmiştir.
5. (D) Osmanlı Devleti’nde Manisa şehri en önemli şehzade sancaklarından biridir.
C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazınız.
1. Osmanlı Devleti’nde Divan-ı Hümâyun ilk kez Orhan Bey oluşturulmuş, Fatih Dönemi’nden sonra ise Divan-ı Hümâyun’a vezir-i azam başkanlık etmiştir.
2. Osmanlı Devleti’nde adalet işlerinden sorumlu Divân üyesine kazasker mali işlerden sorumlu Divân üyesine ise defterdar denmektedir.
3. Topkapı Sarayı’nda devlet idarecisi olarak seçilen adayların eğitim aldıkları yere enderun denmektedir.
4. Osmanlı Devleti’nde merkeziyetçi yapıyı güçlendirmek amacıyla ilk ciddi düzenlemeyi Osmanlı padişahı I. Murat yapmıştır.
5. Fatih Sultan Mehmet, müsadere sistemi ile devlet memurlarının haksız yere mal mülk edinmelerini engellemek istemiştir.
Ç. Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Fatih Sultan Mehmet’in kardeş katlini yasal hâle getirmesinin amaçları nelerdir?
Cevap: Fatih Sultan Mehmet’in kardeş katlini yasal hâle getirmesinin ana amaçları, hükümdarlık mücadelelerini önlemek, taht kavgalarını azaltmak ve hükümetin istikrarını sağlamaktı.
2. Divân-ı Hümâyun üyelerinden nişancı, kaptanıderya ve yeniçeri ağasının görevleri nelerdir?
Cevap: Nişancı, devletin yazılı belgelerini düzenler; kaptanıderya, donanmanın başkomutanıdır ve denizle ilgili işlerden sorumludur; yeniçeri ağası ise yeniçeri birliklerinin lideridir ve iç güvenliği sağlar.
3. Osmanlı Devleti’nde şehzadelerin lalalar eşliğinde sancağa gönderilmesinin amaçları nelerdir?
Cevap: Şehzadelerin lalalar eşliğinde sancağa gönderilmesinin amaçları, şehzadelerin yönetim deneyimi kazanmalarını sağlamak, idari yeteneklerini geliştirmek ve halkla daha fazla etkileşimde bulunmalarını sağlamaktı.
4. I. Murat Dönemi’nde, Osmanlı merkeziyetçiliğinin güçlendirilmesine yönelik nasıl bir çalışma yapılmıştır?
Cevap: I. Murat Dönemi’nde, Osmanlı merkeziyetçiliğini güçlendirmek amacıyla idari ve mali reformlar yapılmış, merkezi yönetim daha da güçlendirilmiştir.
5. Topkapı Sarayı’nın inşa edilmesinin temel sebepleri nelerdir?
Cevap: Topkapı Sarayı’nın inşası, Osmanlı hükümdarlarının ihtişamını ve otoritesini vurgulamak, devletin merkezi yönetimini güçlendirmek, yönetim işlerini daha etkili bir şekilde yürütmek ve sarayın gücünü sembolize etmek için yapılmıştır.