10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Meb Yayınları 1. Ünite Giriş Sayfa 20, 21, 22, 23, 24, 25 Türk Edebiyatının Ana Dönemleri Metni Etkinlik Soruları ve Cevapları
DERSE HAZIRLIK
1. Kütüphanelerde kitapların çeşitli ölçütlere göre gruplandırılması, bize ne gibi kolaylıklar sağlayabilir? Düşüncelerinizi belirtiniz.
Cevap: Kütüphaneler, kitaplara kolayca ulaşabileceğimiz yerlerdir. Kütüphanelerde hemen her aradığımız kitabı bulabiliriz. Kütüphanelerin belli saatlerde açık olması insanların ihtiyaçlarını karşılamaları için çok gereklidir. Kütüphanelerde kitapların çeşitli ölçütlere göre gruplandırılması, kütüphanede kitap arayışında bulma noktasında zaman kaybının önlenmesi için iyi olmaktadır.
2. “Hayatımın dönüm noktaları” dediğiniz olayları neye göre tespit edersiniz? Düşüncelerinizi sözlü olarak paylaşınız.
Cevap: İnsanlar hayatlarında çok önemli olaylar yaşayabilirler. Bu olaylar insanların aklından da hiç çıkmayabilir. Bu nedenle insanlar bu olaylara özel anlamlar da yükleyebilirler. İnsanın hayatımın dönüm noktaları dediği olaylar, okul hayatı, iş hayatı, evlilik hayatı, askerlik hayatı, sınavlar, ölümler, düğünler gibi olaylardır.
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 23 Cevabı
1. • Toplum hayatındaki bu değişiklikler bir süre sonra edebiyatı da etkilemiş; gazeteler, Batı edebiyatından
yapılan çeviriler, uyarlamalar. Türk edebiyatına bu doğrultuda yön vermiştir.
• Böylece Batı kültürüyle yetişen yeni kuşak sanatçıları, Batı edebiyatı yolunda yeni bir çığır açmışlardır.
Yukarıdaki cümlelerde geçen altı çizili ifadelerin anlamlarını cümlelerin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.
Cevap: Uyarlama: Yabancı bir dille yazılmış, yerli olmayan bir yapıtı, yerli yaşama uydurarak, yerlileştirerek kendi diline çevirmek işi.
Çığır Açmak: Belli bir alanda yeni bir yöntem, yeni bir yol başlatmak.
2. Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütleri metinden hareketle söyleyiniz.
- Kültürel değişim
- Dini değişim
- Coğrafya değişimi
- Lehçe ve şive ayrılıkları
3. Metinde geçen “Geçiş Dönemi” ifadesinden ne anlıyorsunuz? Açıklayınız.
Cevap: İslamiyet öncesi dönemdeki kültür ile İslamiyet sonrası kültür iç içe yaşandığı dönemdir.
4. Islami Dönem’deki ürünlerde Arapça-Farsça kelimelerin fazlaca kullanımını neye bağlıyorsunuz? Metinden hareketle cevaplayınız.
Cevap: Daha önceki dönemlerde (Köktürk Dönemi) herhangi bir milleten etkilenme söz konusu olmadığı için dil saf Türkçe’dir, yabancı etkilerden uzaktır. Türklerin İslamiyeti kabulüyle eserlerin içeriğinde ve üslubunda değişim dikkat çeker. Arap ve İran edebiyatının etkisiyle İslami Dönem’deki ilk ürünlerde Arapça-Farsça kelime ve tamlamalar fazlaca kullanılmıştır.
5. Metnin dil ve anlatım özelliklerinin temaya olan katkısını söyleyiniz.
Cevap: Metindeki açık ve yalın anlatım; temanın somutlaştırılamasını, anlatılanların daha anlaşılır olmasını sağlamıştır.
6. Metinde kullanılan anlatım biçimiyle düşünceyi geliştirme yollarını belirleyiniz.
Anlatım biçimi: Açıklayıcı anlatım
Düşünceyi geliştirme yolları: Örneklendirme, karşılaştırma
7. Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatının oluşumunda hangi tarihî olay etkili olmuştur?
Cevap: 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı
8. Öğrendiğiniz bilgilerden hareketle aşağıdaki tabloda boş bırakılan yerleri doldurunuz.
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 24 Cevabı
1. Okuduğunuz metinden alınan “İslamiyet’in Türkler arasında yayılması X. yüzyılda gerçekleşmiştir.” cümlesinde rakamdan sonra kullanılan noktanın kullanım amacını belirtiniz.
Cevap: Sıra belirtmek için “-nci” ekinin yerine kullanılır.
2. Okuduğunuz metinden büyük harflerin farklı kullanım amaçlarına örnek olabilecek cümleler bulunuz.
M.Fuad Köprülü ➜Özel adlar büyük harfle başlar
Yazılı Edebiyat Dönemi➜Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
Köktürk ve Uygur➜Devlet adları büyük harfle başlar.
Altun Yaruk, Sekiz Yükmek, Irk Bitig➜ Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar.
Arapça-Farsça➜ Dil isimleri büyük harfle başlar.
- Türk edebiyatı, Türklerin tarih boyunca içinde yer aldıkları değişik kültür çevreleri dikkate alınarak M. Fuad Köprülü tarafından üç ana döneme ayrılmıştır.
- Türklerin➜Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.
- Yazılı Edebiyat Dönemi’ni ise Kök Türk ve Uygur metinleri oluşturmaktadır.
- Altun Yaruk, Sekiz Yükmek, Irk Bitig bu dönem eserlerindendir.
- Bu anlayışla verilen eserlerde Arapça-Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü, ağır, sanatlı bir dil kullanılmıştır.
3. Aşağıdaki parçada yazımı yanlış olan kelimelerin altını çiziniz.
Şehirlerde giderek artan bir betonlaşma hareketi vardı. Bu durum beni de ailemi de çok üzmekteydi. Yaşadığımız ev de bundan nasibini alacakdı galiba. Çünkü komşuların hepsi, evlerini terkedip apartman yapılmasına izin vermişlerdi. Bir tek biz kalmıştık buna boyun eğmeyen. 1975’de evlenen annem ve babam yıllardır bu bahçeli evde yaşamaktaydı. Bu evde pekçok anı biriktirmişlerdi. Onlar için evden vaz geçmek, anıları da yok saymaktı sanki. Yine bir ilk bahar akşamı… Havada rahatlatıcı bir esinti, insanı kendinden geçiren hoş bir koku vardı. Annemde bunun etkisinde kalarak yine hayallere dalmıştı anlaşılan. Çünkü insanın geçmişte ki güzellikleri unutması elbette mümkün değildi.
Hat sanatı, yazı tipleri/karakterleri, kâğıt, kitap, kütüphane konularından birini araştırınız. Araştırma sonuçlarınızı yazıp sınıfta paylaşınız.
Cevap: Yazım yanlışı olan kelimelerin altı çizilip doğru şekilleri parantez içinde yazılmıştır. Şehirlerde giderek artan bir betonlaşma hareketi vardı. Bu durum beni de ailemi de çok üzmekteydi.
Yaşadığımız ev de bundan nasibini alacakdı (alacaktı) galiba. Çünkü komşuların hepsi, evlerini terkedip (terk edip) apartman yapılmasına izin vermişlerdi. Bir tek biz kalmıştık buna boyun eğmeyen. 1975’de (1975’te) evlenen annem ve babam yıllardır bu bahçeli evde yaşamaktaydı. Bu evde pekçok (pek çok) anı biriktirmişlerdi. Onlar için evden vaz geçmek (vazgeçmek), anıları da yok saymaktı sanki. Yine bir ilk bahar (ilkbahar) akşamı… Havada rahatlatıcı bir esinti, insanı kendinden geçiren hoş bir koku vardı. Annemde (annem de) bunun etkisinde kalarak yine hayallere dalmıştı anlaşılan. Çünkü insanın geçmişte ki (geçmişteki) güzellikleri unutması elbette mümkün değildi.