10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 145 Cevabı
1. Destanların edebiyatımız ve tarihimiz açısından nasıl bir önem taşıdığını düşünüyorsunuz?
- Toplumları derinden etkileyen önemli olaylar hakkında bilgiler içerir.
- milletin tarihi geçmişi hakkında bilgiler verir
- Milletlerin mitleri ve inançları hakkında bilgiler verir.
- Çoğunlukla edebi anlamda ilk ürünler olması nedeniyle milletlerin dilleri hakkında önemli bilgiler içerir
- Bir kültür hazinesidir.
- Yazılı kaynakların olmadığı döneme ışık tutarlar.
2. Dünyada pek çok millet bulunmasına karşın hepsinin kendilerine ait doğal birer destanlarının olmamasının nedeni sizce ne olabilir?
Deprem, bulaşıcı hastalık, kuraklık, kıtlık, yangın gibi tabiî afetlerin; göçler, savaşlar ve istilalar gibi önemli olayların toplum vicdanında derin yankılar uyandırması, destanların oluşumunda etkili olmuştur. Ancak her milletin bu olayları yazıya geçirecek ustada şairler veya yazarlar çıkarması mümkün olmadığı için her milletin de destanı yoktur.
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 150 Cevabı
1. Metnin başkahramanı olan Oğuz Kağan nasıl biri olarak tasvir edilmiştir?
Ela gözlü
perilerden güzel
yüzü gök
ağzı ateş gibi kızıl
kaşları kara
ayakları öküz ayağı gibi
omuzları samur omuzu gibi
göğsü ayı göğsü gibidir
2. Oğuz Kağan’ın, doğadaki varlıkların adlarını çocuklarına ad olarak vermesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu durum İslamiyet öncesi Türk kültüründe doğaya verilen önemin göstergesidir. Aynı zamanda doğadaki en önemli varlıkların taşıdıkları kutsaliyet de bunda önemidir. Mesela göl dağ, güneş ay gibi . Yerin göğün babası unvanı da bu isimlerin verilişiyle bağlantılıdır.
3. Destanda geçen kahramanları ve bu kahramanların özelliklerini belirtiniz.
Oğuz Kağan: Güçlü, kuvvetli, cesur bir kişidir.
Uruz Bey: Oğuz Kağan’a bağlı biridir.
Uluğ Ordu Bey: Akıllı, yiğit biridir.
4. Metinde olayın geçtiği zaman ve mekân unsurları ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.
Metin Türklerin İslamiyet’i kabulünden önceki döneme aittir. Bu dönemde Türkler Orta Asya’da yaşamaktaydı.
5. Metinde yer alan olağanüstülükler nelerdir? Bu olağanüstülükler metnin türüne ve temasına nasıl bir katkı sağlamıştır?
Çocuk anasının göğsünden ilk sütü emdi ve bir daha emmedi. Çiğ et, çorba (…) istedi. Dile gelmeğe başladı; kırk gün sonra büyüdü, yürüdü ve oynadı. Ayakları öküz ayağı gibi; beli kurt beli gibi; omuzları samur omuzu gibi; göğsü ayı göğsü gibi idi. Vücudu tamamen tüylü idi. At sürüleri güder, ata biner ve av avlardı.
6. Metnin olay örgüsünü kronolojik işleyişi göz önünde bulundurarak aşağıdaki şemalara yazınız.
- Oğuz Kağan’ın doğumu
- Güçlü yiğit bir kişi haline gelmesi
- Avda karşılaştığı kızla evlenip bu evlilikten çocuklarının olması
- Tekrar ava çıkıp başka bir kızı görmesi ve ondan da çocuklarının olması
- Oğuz Kağan’ın kendisine boyun eğmeyenleri gazabına uğratacağını söylemesi
- Oğuz Kağan’ın Urum diyarına bir kurt öncülüğünde yürümesi
- Oğuz Kağan’ın fetihlerin ardından yurdu oğullarına bölüştürmesi
7. Okuduğunuz metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Metnin dili son derece açıktır. Yalın bir anlatım kullanılmıştır. Orta Asya Türkçesi ile yazılmış bu metinler bizlerin öz halk dilimizin özelliklerini taşırlar.
8. Metinde Türk destanlarında yer alan motiflerden hangileri kullanılmış ve bu motifler hangi özellikleri yönüyle metne konu edilmiştir?
Kurt, ışık, ağaç motifleri Türk destanlarında kullanılır. Oğuz Kağan destanında da bu motifler vardır.
9. Oğuz Kağan Destanı dilimiz, edebiyatımız ve tarihimiz açısından nasıl bir önem taşımaktadır? Nedenleriyle açıklayınız.
Oğuz Kağan destanı, Türk tarihinin önemli kişiliklerinden Mete Han’ın hayatı hakkında bilgiler vermektedir. Ayrıca Türk edebiyatının ilk destanları arasında yer alır. O dönemin dil özellikleri hakkında bilgi verir.
10. Oğuz Kağan Destanı’ndan hareketle dönemin sosyal, kültürel, siyasi ve dinî hayatıyla ilgili çıkarımlarınızı aşağıdaki şemalara yazınız.
Sosyal Yaşam: Kadının Türk toplumundaki yerinin ne kadar önemli olduğu gözlemlenmektedir. Kültürel Yaşam: Av, Türk toplumun kültürel hayatı için vazgeçilmezdir. Ayrıca büyük fetihler öncesi toylar düzenlenip kımız içilir.
Siyasi Yaşam: Türk toplumu kağanlar tarafından yönetilir. Cihan hakimiyeti düşüncesi öne çıkar. Ülke kağanın çocuklarına paylaştırılır.
Dini Yaşam: Göktanrı dini toplumsal ve siyasal hayat için belirleyici bir unsurdur.
11. Metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
Oğuz Kağan’ın Kahramanlıkları ve Türklerin yaşamı
12. Okuduğunuz metinde millî ve manevi değerlerden hangilerine ulaşabilirsiniz?
13. Okuduğunuz metni destan yapan özellikler nelerdir?
- -olağanüstülükler içermesi
- -kahramanlık konusunu işlemesi
- -yaratılış ile ilgili mitlerin yer alması
- – efsane ve mitolojilere yer vermesi