10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 116 Cevabı
1. Övmek, övülmek ve övünmek kavramlarıyla ilgili neler düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi paylaşınız.
Övmek aşırıya gidilmediği sürece bence normaldir. Bir beğeniyi ifade etme anlamına gelir. Övülmek de yaptığınız işin veya karakterinizin başkaları tarafından olumlu bulunmasını ifade eder. Bunlara sıcak yaklaşsam da övünmek kavramı bana pek sıcak gelmiyor. İnsan kendisiyle çok övünmemelidir. Çünkü çok övünmek biraz da kibre girer.
2. Bir sanatçıyı övmenin veya yermenin onun başarısına katkı sağlayabileceğini düşünüyor musunuz?
Düşünüyorum. Eleştiri her zaman sanatçıyı besler tabi ki sanatçı dışarıdan gelen yorumlara açık bir yapıya sahipse. Yoksa kulağını tıkıyorsa bu tür olumlu ya da olumsuz eleştiriler hiç bir işe yaramayacaktır.
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 120 Cevabı
1. Şair, Edirne şehrinin güzelliğini anlatırken hangi unsurlardan yararlanmıştır? Metinden örnek dizeler gösteriniz.
- Edirne şehri mi bu yâ gülşen-i Me’vâ mıdır: Edirne şehri gül bahçesi midir ki o kadar güzeldir.
- Bir dıraht-ı ser-firâzı var mı bâğ-ı cennetin: Edirne cennetten bağ mıdır?
- Her zamân âb u hevâsı böyle rûh-efzâ mıdır: Havası her zaman böyle insana huzur veren yapıda mıdır?
2. Metinde her beytin sonunda tekrarlanan “mıdır” soru edatı, metnin anlatımını nasıl etkilemiştir?
Metne ahenk kazandırmanın yanında metni okuyan bakımından daha canlı kılmaktadır. Devamlı okurun dikkatinin canlı tutulmasını ve soru yöntemiyle okurun anlatılan özelliklere inanmasının kolaylaşması sağlanmaktadır.
3. Metinde şair, I. Ahmed’i nasıl övmüştür? Metinden örneklerle söyleyiniz.
- Ya’ni Sultân Ahmed-i âdil ki ferş-i dergehi
Arşdan a’lâ değilse çarhdan ednâ mıdır? - Sultan Ahmet bu dünyaya adalet getiren bir padişahtır ve onun adaleti yerde ve gökte de aynıdır.
4. Metinde şairin, şairliğiyle ilgili açıklamalar yaptığı bölümleri gösteriniz.
Dürr-i nazmım çarha mengûş olsa bilmez rûzigâr
Şi’r-i Nef’î midir ol yâ kevkeb-i Şi’râ mıdır?
Şiirinin incileri feleğe kulak olsa rüzgar bile kıymetini bilemez, acaba Nef’i bu şiir gökyüzünün en güzel şiir yıldızı mıdır? diyerek kendini övmektedir.
5. Metnin temasını bularak temayı en iyi yansıtan dizeleri belirleyiniz.
Tema Edirne ilinin güzelliğidir. Bu şiirde bu temayı en güzel örnekleyen dizeler olarak şu dizeleri gösterebiliriz:
Edrine şehri mi bu yâ gülşen-i Me’vâ mıdır?
Anda kasr-ı pâdişâhî cennet-i a’lâ mıdır
Beyt-i Ma’mûr-ı felek mi ol fezâda ol sarây
Yâ zemîni cennet olmuş Kâ’be-yi ulyâ mıdır?
6. Metinde çok sayıda mübalağa ve tezat sanatı kullanılmıştır. Siz de metinden bu sanatlara birkaç örnek bularak aşağıdaki şemalara yazınız.
Mübalağa: Anda kasr-ı pâdişâhî cennet-i a’lâ mıdır? Edirne şehrinin güzelliği cennetten bir parça olarak kabul edilip güzelliği abartılmıştır.
Tezat: Mihrini fark eylemez pinhân mıdır peydâ mıdır? Pinhan: gizli peyda: Açık saşık beyan olan anlamında karşıt kelimeler kullanılmıştır.
7. Siz bir kaside yazmak isteseydiniz kime, nasıl yazardınız? Nedenini açıklayınız.
Sevgilime onu ve güzelliklerini övmek amacıyla yazmak isterdim.
8. Şiirde ahengi sağlayan unsurları bulunuz. Bulduğunuz unsurları aşağıdaki şemaya yazınız.
Kafiye:
Me’vâ mıdır?
cennet-i a’lâ mıdır? mıdır’lar redif a’lar tam kafiyedir.
Ölçü: Aruz ölçüsü kullanılmıştır.
Aliterasyon: m ve d sessizleri sıklıkla kullanılmıştır.
Kelime tekrarı: Cennet ve cuylar kelimeleri sıklıkla kullanılmıştır.
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 121 Cevabı
1. Okuduğunuz metinde geçen “cennet-i a’lâ, şah-ı cihân-ârâ, bûstân-pîrâ” gibi ifadeleri doğru telaffuz etme çalışması yapınız.
İşaretlere dikkat ederek incelterek okumak gerekmektedir.
2. “Sabah rüzgârının serinliği kendini yavaşça hissettirmeye başlamıştı.” cümlesinde geçen altı çizili kelime grubu bir zincirleme isim tamlaması örneğidir. Bu tamlama bir isim tamlamasının ikinci bir isim tamlaması kurmasıyla oluşur.
Buna göre, aşağıda verilen parçada geçen isim tamlamalarının altını çizip bu tamlamaların çeşitlerini söyleyiniz.
Okuduğunuz kasidenin bölümlerinde hangi konuların işlendiğini aşağıdaki şemaya yazarak metin üzerinde bu bölümleri gösteriniz.
Nesib (Teşbib): Bahar tasvirinin yapıldığı kısımdır.
Cûylar mı devr iden tarf-ı çemen-zârın yahûd
Mâ’i pervâz ile kat’ olmuş yeşil hârâ mıdır?
Sebz ü hurrem bir fezâ mı her kenâr-ı cûy-bâr
Yâ miyân-ı cûda aks-i künbed-i hadrâ mıdır?
Girizgâh:
Methiye: şehrin övüldüğü kısmıdır.
Edrine şehri mi bu yâ gülşen-i Me’vâ mıdır?
Anda kasr-ı pâdişâhî cennet-i a’lâ mıdır?
Beyt-i Ma’mûr-ı felek mi ol fezâda ol sarây
Yâ zemîni cennet olmuş Kâ’be-yi ulyâ mıdır?
Tegazzül:
Fahriye: Şairin kendini övdüğü bölümdür.
Dürr-i nazmım çarha mengûş olsa bilmez rûzigâr
Şi’r-i Nef’î midir ol yâ kevkeb-i Şi’râ mıdır?
Nûr-ı mevvâc- meânî mi sözümde berk uran
Yâ libâs-ı nazmımın bir âteş-i hârâ mıdır?
Tâc beyit: Şairin adının geçtiği bölümdür.
Dürr-i nazmım çarha mengûş olsa bilmez rûzigâr
Şi’r-i Nef’î midir ol yâ kevkeb-i Şi’râ mıdır?
Dua: Dua geçen bölümdür.
Sun’-ı Hak yâ gülşen-i cennetden ifrâz eylemiş
Başka bir cây-ı tarab-engîz ü gam-fersâ mıdı