10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Meb Yayınları 2. Ünite Hikaye Sayfa 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42 Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanını Beyan Eder Hanım Hey Metni Etkinlik Soruları ve Cevapları
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 36 Cevabı
1. “Fedakârlık, sadakat, saygı” gibi değerlerin aile ve toplum yaşamındaki yeriyle ilgili neler düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi sözlü olarak paylaşınız.
Cevap: Fedakarlık, sadakat ve saygı aile ve toplumu ayakta tutan en önemli değerlendendir. Bu değerlerin olmadığı aile ve toplumlar zamanla yozlaşmaya ve eninde sonunda yıkılmaya mahkumdur. İnsan toplumsal bir varlıktır, doğduğu andan itibaren çevresiyle etkileşime girer. İnsanı insan yapan da ailede edinip sosyal çevreyle geliştirdiği ve benimsediği değerlerdir. Bu değerlerden saygı hem toplum hem de toplumun en küçük birimi aile için olmazsa olmazdır. Saygının olmadığı yerde sevgi de olmaz karşılıklı anlayış da… Bir toplumda herkes birbirini sevmek zorunda değildir fakat herkes birbirine saygı duymak zorundadır. Huzurlu bir toplum ancak birbirlerini anlayan, farklılıklarına rağmen birbirlerine saygı duyan insanlarla oluşabilir. Geleceğe güvenle bakabilmenin, yarınlara kalabilmenin sırrı budur.
2. Tarihte kahramanlığıyla ün yapmış kişilerden en çok hangisi sizi etkilemiştir? Niçin?
Cevap: Mustafa Kemal Atatürk, Fatih Sultan Mehmet, Kanuni, Alparslan…
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 41 Cevabı
• Ansızın Deli Dumrul dört nala yetişti.
• Benim ulu dergâhımda gezsin, benlik eylesin.
Okuduğunuz metinden alınan bu cümlelerde altı çizili kelime gruplarının anlamını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK’nin Türkçe Sözlük’ünden kontrol ediniz.
Dört nala➜ çok hızlı bir biçimde
benlik eylesin➜ kendini üstün görmek
2. Okuduğunuz metinde Deli Dumrul’un bir kuru çayın üzerine köprü yapmasının asıl sebebini söyleyiniz.
Cevap: Deli Dumrul’un bir kuru çayın üzerine köprü yapmasının asıl sebebi çok güçlü olduğunu herkese duyurmak ve ününün yayılmasını istemesidir.
3. Azrail ile karşılaştıktan sonra Deli Dumrul’un fikirleri neden değişmiştir? Metinden hareketle açıklayınız.
Cevap: Allah’ın yüceliğini ve Azrail’in O’nun güçlü bir emir kulu olduğunu ölümle burun buruna gelince öğrenen Deli Dumrul hatasını ve acizliğini anlar.
4. Okuduğunuz metinde Deli Dumrul’un eşi, fedakârlığı temsil eden kişi olarak verilmiştir. Bu durum size Türklerin geçmişteki sosyal yaşamları ile ilgili nasıl bir fikir vermektedir?
Cevap: Sadakati, fedakarlığı ve diğer üstün özellikleriyle kadın, Eski Türklerde hem ailede hem de sosyal yaşamda çok önemli bir yere sahiptir. Kadın, Türk aile yapısının omurgasını oluşturmuş, her zaman erkeğinin tamamlayıcısı olmuştur. Türk toplumunda kadın, her zaman ön planda tutulmuş, devlet yönetiminde dahi söz sahibi olmuştur.
5. Metinde Azrail için insanoğlunun ejderhası şeklinde bir benzetme yapılmasının nedeni nedir?
Cevap: Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki metinde “insanoğlunun ejderhası” Azrail için değil Deli Dumrul için kullanılmıştır… Deli Dumrul için insanoğlunun ejderhası şeklinde bir benzetme yapılmasının sebebi Deli Dumrul’un çok güçlü, kuvvetli olduğunu belirtmek içindir.
10. Sınıf Meb Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 42 Cevabı
6. Dede Korkut’un bu hikâyede nasıl bir rolü vardır? Dede Korkut ne zaman ortaya çıkmakta ve neler söylemektedir?
Cevap: Dede Korkut, hikâyelerin sonunda kopuzuyla şiir söyler ve hem kahraman için hem Oğuz toplumu için dua eder. Hikâyelerde olayların sonlanması ile birlikte Dede Korkut ortaya çıkmakta ve hayır dualar etmektedir.
7. Metindeki olay örgüsünü gerçekleşme sırasına göre aşağıdaki şemalara yazınız.
- Obadan bir yiğidin vefat etmesi üzerine Deli Dumrul’un Azrail’e kafa tutması
- Deli Dumrul’un Azrail’e yenilmesi, Allah’a bağışlanması için yalvarması
- Deli Dumrul’dan canı yerine can bulmasının istenmesi, eşinin canını vermeyi kabul etmesi
- Hak Taala’nın Deli Dumrul ve eşine yüz kırk yıl ömür vermesi, Dede Korkut’un dua etmesi
8. Okuduğunuz metnindeki kişilerin özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Eserde Dumrul fiziksel özellikleri bakımından mükemmeldir. Klasik türk erkeğinin fiziksel özellikleri vardır. Güçlüdür, uzun boyludur, yakışıklıdır… Fakat delidir, yaşamı boyunca aklına eseni yapmıştır, istediğini almıştır. Yalnız ölümle tanışınca olgunlaşmaya başlamıştır.
Deli Dumrul’un anası, yaşlıdır ve ölümü beklemektedir. Dumrul’u çok sever, fakat bütün hayatını onun için harcadığını düşünerek Dumrul için hayatını vermez..
Deli Dumrul’un babası da , yaşlıdır. O da Dumrul’u çok sever, ama o da kabul hayatını Dumrul için vermez..
El kızı (Dumrul’un karısı) güzel ve genç bir kadındır. Deli Dumrul’la büyük bir aşk yaşamaktadırlar. Olgun ve sevdiği kişi için her şeyi yapabilecek bir kişiliğe sahiptir.
9. Okuduğunuz metnin anlatıcısını ve anlatıcının bakış açısını metinden örnek cümleler göstererek söyleyiniz.
Cevap: Metin hakim anlatıcı tarafından anlatılmıştır. İlahi bakış açısıyla yazılmıştır.
Örnek: “Bu sözler, Allah Teâla’nın hoşuna gider. Azrâil’e canının yerine can bulması karşılığında Deli Dumrul’u bağışlayacağını söyler.”
10. Metnin dil özelliklerine bakıldığında hikâyenin nesir bölümündeki anlatım bir konuşma dili özelliği taşırken karşılıklı konuşmalarda nazım özelliği taşımaktadır. Bu durum metnin dil ve anlatımını nasıl etkilemiştir?
Cevap: Metinde nazım ve nesirin iç içe geçmesi metne şiirsellik ve akıcılık kazandırmıştır. Ahenk unsurlarına verilmesi anlatımı tekdüzelikten kurtarıp anlatıma canlılık ve hareket katmıştır.
11. Siz olsaydınız bu hikâyeyi nasıl bitirirdiniz? Neden?
Cevap: Yorum sizin, hikayeyi mutlaka okumanızı öneriyoruz…
12. Okuduğunuz metnin teması metin türüne nasıl bir katkı sağlamıştır? Açıklayınız.
Cevap: Metin, canı yerine can bulma, fedakarlık, pişmanlık vb. temalar üzerine kurulmuştur.
13. Metindeki ana düşünce ile yardımcı düşünceleri belirleyiniz. Belirlediğiniz cümleleri aşağıdaki şemalara yazınız.
Ana Düşünce: İnsanın benliğini, nefsini tanrılaştıramayacağı, Allah’ın kararlarına karşı gelinemeyeceği, gelmeye kalkarsa gereken cezanın verileceğidir.
Yardımcı Düşünceler: Allah’ın affediciliği, duanın gücü, eşin fedarlığı ve sevgisi, Allah’ın takdirine razı olmak vb…
1. Okuduğunuz metinde geçen “Geçeninden otuz üç akçe alırdı, geçmeyeninden döve döve kırk akçe alırdı.” cümlesinde altı çizili kelimeler fiilimsidir. Fiilimsiler; fiil gibi -ma, -me eki ile olumsuzu yapılabilen ancak fiiller gibi çekimlenemeyen kelimelerdir. Okuduğunuz metinde geçen fiilimsilere bu bilgiden hareketle örnekler bulunuz.
Cevap: geçeninden, geçmeyeninden, diye, yiyip, içip, otururken, çağırıp, görür (gözü), tutar (elleri), diyince, olduğunu, ağardığını, ağarmasının, gelirken, basıp, hırıldanmağa, aldığını, almağa, bulması, bağışlayacağını, yaşadıklarını, doğduğunda, benzer, bulamayınca, taşıdığım, deyince, getirdiğim, doladığım, emzirdiğim, dayanarak, olunca, etmediğini, almaya...
2. Metindeki fiilimsiler metnin dil ve anlatımına nasıl katkı sağlamıştır? Sözlü olarak ifade ediniz.
Cevap: Fiilimsiler metne anlatım gücü zenginliği kazandırıp anlatılmak isteneni kısa yoldan anlatma olanağı sağlamıştır.
3. Aşağıdaki parçada geçen noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını açıklayınız.
Bunu niçin böyle ederdi? Onun için ki: “Benden deli, benden güçlü er var mıdır ki çıksın benimle savaşsın, benim erliğim, bahadırlığım, kahramanlığım, yiğitliğim Rum’a, Şam’a gitsin, ün salsın” der idi.