3. ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME CEVAPLARI
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 128 Cevabı
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız.
1. Koşuk nazım biçimi halk edebiyatında koşma, divan edebiyatında gazel olarak adlandırılır. Güzelleme, taşlama koçaklama ve ağıt koşma nazım biçimiyle yazılan türlerdir.
2. Mâni, halk edebiyatının en kısa nazım biçimidir.
3.Şarkı ve tuyuğ Türklerin divan edebiyatına kazandırdıkları nazım biçimleridir.
4. Divan edebiyatı, İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatının bir kolu olup 13 yüzyıldan 19 yüzyıla kadar varlık göstermiş ve kendi içinde kuralları olan bir edebiyattır.
Aşağıda numaralar ile verilen şair isimlerini harf ile verilen eser isimleriyle eşleştirerek harfleri numaraların yanındaki yay ayraçların içine yazınız.
Şiir
1. Fuzuli (d)
2. Kaygusuz Abdal (c)
3. Baki (e)
4. Hoca Ahmet Yesevi (ç)
5. Yunus Emre (a)
6. Nef’i (b)
Eser
a) Risaletü’n-Nushiyye
b) Siham-ı Kaza
c) Gevhernâme
ç) Divan-ı Hikmet
d) Beng ü Bade
e) Kanuni Mersiyesi
Aşağıdaki açık uçlu soruların cevabını ilgili alana yazınız.
6. Anonim halk edebiyatı nazım biçimlerindendir. Bu nazım biçiminde genellikle aşk, gurbet, ayrılık gibi konular işlenmektedir. Bent ve kavuştak olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kendine özgü bir ezgiyle söylenmektedir.
Yukarıda kısaca tanıtılan halk edebiyatı nazım biçiminin adını yazınız.
Cevap: TÜRKÜ
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 129 Cevabı
7. I. Metin ve II. Metin parçalarını aşağıda verilen başlıklar doğrultusunda karşılaştırınız.
Nazım Birimi:
- I. metin: DÖRTLÜK
- II. Metin: BEYİT
Ölçü:
- I. metin: HECE
- II. Metin: ARUZ
Nazım Biçimi:
- I. metin: KOŞMA
- II. Metin: GAZEL
Dil ve Anlatım Özellikleri:
- I. metin: Sade, yalın bir dil kullanılmıştır
- II. Metin: Süslü ağır dilli sanatlı bir yapı vardır
Ait Olduğu Şiir Anlayışı:
- I. metin: HALK ŞİİRİ
- II. Metin: DİVAN ŞİİRİ
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 130 Cevabı
Aşağıdaki kutucuklarda “ŞİİR” ünitesi ile ilgili 8-13. soruların cevapları bulunmaktadır. Buna göre kutucuklarda yer alan harfleri boş bırakılan yerlere yazarak soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
8. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri halk edebiyatının ürünlerindendir?
Cevap: Ç, G, I, İ
9. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri divan edebiyatında kullanılan nazım biçimleridir?
Cevap: C, Ğ, H
10. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri İslâmiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı’nın Sözlü Dönemi’ne aittir?
Cevap: D, F
11. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri anonim ve âşık halk edebiyatı ürünlerindendir?
Cevap: Ç, İ
12. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi ya da hangileri nakarat dizelere sahip bir nazım biçimidir?
Cevap: H, İ
13. Yukarıda harf ile gösterilen kutucuklardan hangisi Bâki’nin, Kanuni’nin ölümü üzerine yazdığı tanınmış eserinin türüdür?
Cevap: E
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 131 Cevabı
14-17. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
14. Yukarıda okuduğunuz metnin gazel nazım biçimiyle yazıldığını metinden hareketle ispatlayınız.
Beyitlerle yazılmıştır, aruz ölçüsü kullanılmıştır kafiye düzeni aa ba ca şeklindedir.
15. Okuduğunuz gazeli, kaside nazım biçimiyle tema, dil ve anlatım özellikleri açısından karşılaştırıp karşılaştırma sonuçlarınızı aşağıya yazınız.
Gazelin konusu aşk şarap kadındır, kasidede övgü vardır. Bir diğer fark oluştukları beyit sayısıdır. İkisinin de dili ağırdır ikisi de aruz ölçüsü ile yazılır ikisinin de kafiyelenişi aa ba ca şeklindedir.
16. Okuduğunuz metindeki âşığın ruh hâlini dizelerden örnekler vererek açıklayınız.
- Yanaram mumlayın başdan ayağa: Aşk ateşiyle baştan aşağı yandığından bahseder.
- Delüpdür cigerümi gamzen okı: Sevgilinin oka benzeyen bakışı kalbini deler.
17. Metinden açık ve örtük iletilere örnekler bulunuz.
Açık ileti: Aşkından yanıp tutuşan düştüğü durumları anlatan bir şairin duyguları
Örtük ileti: Aşkın insanı düşürdüğü durum.
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 132 Cevabı
18. I. Divan edebiyatı ürünlerinde somut konular işlenmiştir.
II. Divan edebiyatı ürünlerinde ağır bir dil kullanılırken halk edebiyatı ürünlerinde sade bir dil kullanılmıştır.
III. Halk edebiyatı sanatçılarının bazıları aruzla da eserler vermiştir.
IV. Halk edebiyatı ile divan edebiyatında bazı mazmunlar ortak kullanılmıştır.
V. Halk edebiyatı, divan edebiyatı sona erdikten sonra ortaya çıkmıştır.
Yukarıda divan edebiyatı ve halk edebiyatıyla ilgili verilen numaralandırılmış ifadelerden hangi ikisi yanlıştır?
A) I ve II B) I ve V C) II ve III D) II ve IV E) IV ve V
Cevap: B
19.
Köroğlu’yum medhim merde yeğine
Koç yiğit değişmez cengi düğüne
Sere serpe gider düşman önüne
Ölümü karşılar meydan içinde
Verilen dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Şiirin son dörtlüğünden alınmıştır.
B) Halk şiiri geleneği doğrultusunda yazılmıştır.
C) Ses benzerlikleri vardır.
D) 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır.
E) Anonim halk edebiyatı ürünlerinden bir örnektir.
Cevap: E
20. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili bölümlerin hangisi isim tamlaması değildir?
A) Eserlerinde tabiat tasvirlerini çok canlı anlatırdı.
B) Okuduğu şiirin dünyasına hemen de kaptırmıştı kendini.
C) Hikâyenin olay örgüsünü yazmaya çalışıyordu.
D) Romandaki kahramanların ruh hâlleri onu etkilemişti.
E) Elindeki kalın kitabı akşamdan beri bitirmeye çalışıyordu.
Cevap: E
21. Fuzuli; konuşma dilinin kısa cümle, devrik cümle, soru cümlesi kullanımından yararlanmıştır. Ayrıca şiirlerinde konuşma dilinin seslenme kelimelerini, deyimleri, vurgu ve tonlamasını kullanmıştır. Şiir dilinde anlam ve ses yönünden iyi düzenlenmiş kelime kullanımıyla sağlanan yoğun anlatımdan yararlanmıştır. Etkileyiciliği sağlayan tekrarlara ve tezatlı kullanımlara yer vermiştir. Özellikle söz tekrarlarından şiirde ahengi sağlamakta yararlanmıştır. Şiirlerinin yaşayabilmiş olmasında da dili içten, sade ve ustaca kullanmasının payı vardır. Onun alçakgönüllü, iddiasız anlatımı şiirlerini yalnız günümüze taşımakla kalmamış aynı zamanda şiirlerinin etki alanını genişletmiştir.
Yukarıdaki paragrafta Fuzuli’yle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Eserlerinde konuşma dilinin cümle yapısından yararlanmıştır.
B) Eserlerinde yoğun bir anlatım söz konusudur.
C) Eserlerinde tekrarlar ve tezatlı kullanımlar, etkileyiciliği sağlayan unsurlardandır.
D) Şiirlerinin yaşayabilmiş olmasında dili kullanmadaki başarısının yanı sıra hayal gücünün de etkisi vardır.
E) Onun anlatımındaki alçakgönüllülük, şiirlerinin etki alanını da genişletmiştir.
Cevap: D
10. Sınıf Meb Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 133 Cevabı
22. Aşk ehline derman sordum alemde Ne Eflâtun bilir ne Lokman yazar
Yukarıdaki dizelerle
I. kalır matemde
II. erbâbı aşk olan
III. perişan yazar
IV. anların ahvalin
sözlerinin tümü kullanılarak çapraz kafiye düzeninde anlamlı bir dörtlük kurulmak istenirse aşağıdaki kullanımlardan hangisi son iki dizeyi oluşturur?
A) I, II, III, IV B) I, III, IV, I C) II, I, IV, III D) III, IV, I, II E) IV, I, II, III
Cevap: C
23. Uzaktır seçilmiyor
Gönüldür geçilmiyor
Gönül bir top ibrişim
Dolaşmış açılmıyor
Bu dörtlükle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Rediflere yer verilmiştir.
B) 7’li hece ölçüsü kullanılmıştır.
C) Âşık edebiyatı nazım biçimlerindendir.
D) Söz sanatına yer verilmiştir.
E) Kafiye düzeni “aaxa”dır.
Cevap: C
24. Okuduğum her şiirden aynı tadı alamam. Bir şiirin söz sanatlarının, mecazlarının zenginliği o şiirden alınacak tatla özdeştir. Daha ilk dizeden başlayarak söz sanatlarını görebilmeliyim. Şiiri okurken söz sanatlarını da her yönüyle anlayabilmeliyim. O yüzden sade, anlaşılır bir dildir benim tercihim. Divan edebiyatı ve halk edebiyatından hoşlansam da kitaplığımın ilk rafında belirttiğim özelliklerdeki şiirlere yer veririm.
Aşağıdakilerden hangisi bu parçadaki gibi düşünen birinin kitaplığının ilk rafından seçilmiş olabilir?
A) Tûtî-i mu’cize-gûyem ne desem laf değil Çerh ile söyleşemem âyînesi saf değil
B) Davranın halaya durun koçaklar İşte baş, işte davul, işte meydan
C) Aşiyân-ı murg-i dil zülf-i perişânındadır Kande olsan ey perî gönlüm senin yanındadır
D) Bir ayna parçasından başka beni kim anlar, Bir mum gibi erirken bu bitmeyen düğünde
E) Bazen ayak sesleri duyarım dört yanımda, Bakarım, masmavi, levent bir umut.
Cevap: D
25. Bu edebiyat, Türk halk edebiyatının bir koludur. Bu edebiyatta az da olsa Arapça ve Farsça kelimelere yer verilir. Allah ve insan sevgisini yoğun işleyen bu edebiyat XIII. yy.da başlamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda bahsedilen edebiyatla ilgili eser vermiş sanatçılardan biridir?
A) Yunus Emre B) Baki C) Şeyhi D) Karacaoğlan E) Nedim
Cevap: A