Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz metnin konusunu, amacını ve hedef kitle ile ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Metnin konusu Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati’t Türk adlı eserini niçin ve nasıl hazırladığıdır. Amacı bilgi vermektir, hedef kitlesi ise bu eseri okuyan herkes olabilir.
2. Okuduğunuz metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
Ana düşüncesi: Türkçeyi öğrenmek birçok açıdan gerekliliktir.
Yardımcı Düşünceler: Egemenliği uzun sürecek Türklerin dilini öğrenmelidir.
Divanü Lügati’t Türk geleceğe kalıcı bir hazine olması amacıyla da yazılmıştır.
3. Okuduğunuz metindeki anlatım biçimlerini, düşünceyi geliştirme yollarını ve bunların işlevlerini belirleyiniz.
Anlatım biçimleri: Açıklayıcı anlatım, öğretici anlatım
Düşünceyi geliştirme yolları: Tanık gösterme, benzetme,
İşlevleri: Ele alınan konuyla ilgili düşünceleri desteklemek, anlatılanları inandırıcı kılmak, anlatılanların daha iyi anlaşılmasını sağlamak için
4. Okuduğunuz metnin cümle yapılarını, kelime kadrosunu akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk gibi hususlarını da dikkate alarak metinde yazara özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Günümüz Türkçesiyle verilen metnin dili sade, akıcı ve anlaşılırdır. Kaşgarlı Mahmut eserini niçin ve nasıl hazırladığını, kime sunduğunu genellikle öznel ifadelerle vermiştir.
5. Okuduğunuz metinde içeriğin doğal, toplumsal veya bireysel gerçeklikle ilişkisini inceleyerek metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Kaşgarlı Mahmut Divanü Lügati’t Türk adlı eserini Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazmıştır. O dönemde Türklerin çok güçlü bir egemenlik kurduğunu ve mutlaka Türkçe öğrenmenin gerekliliğini dönemin doğal ve toplumsal gerçekliğiyle ilişkilendirerek açıklamıştır.
6. Okuduğunuz metinde fikrî, felsefi veya siyasi akım, gelenek veya anlayışların yansımaları varsa değerlendiriniz.
Cevap: Metinde bir dil bilgini olan Kaşgarlı Mahmut, o dönemdeki Buharalı imamların aktardığı hadise ve kendi fikri yapısına dayanarak neden bir sözlük hazırlamadığını açıklamıştır.
7. Metinle ilgili eleştirilerinizi, güncellemelerinizi ve beğeninizi metne dayandırarak metni yorumlayınız.
Cevap: Metin edebiyat ve kültür tarihimiz için çok önemli bir ansiklopedik sözlük olan Divanü Lügati’t Türk’ün nasıl ve neden yazıldığıyla ilgili bilgiler verdiği için gayet açıklayıcı ve bilgilendirici bir metindir…
8. Okuduğunuz metinde, yazarın konuyu hangi açıdan ele aldığını, yönlendirme yapıp yapmadığını, taraf olup olmadığını, öznel veya nesnel davranıp davranmadığını tespit ederek metinde yazarın bakış açısını belirleyiniz.
Cevap:Yazar, konuyu öznel açıdan ele almıştır, kendi çıkarımlarına da dayanarak bu sözlüğü neden yazdığını okuyucuya açıklamıştır.
Dîuânu Lugâti’t-Türk’ün çok yönlü bir eser olmasının nedenleri nelerdir? Aşağıya yazınız.
Cevap: Ansiklopedik bir sözlük olan Divanü Lugati’t-Türk içerik olarak bize yazıldığı dönemdeki Türk boyları, bu boyların kullandıkları Türkçe arasındaki farklılıklar ve en önemlisi de sözcükler hakkında bilgi veren geniş bir sözlüktür. Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını göstermiş ve bunu halk dilinden derlediği örneklerle açıklamıştır. Eserde, Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleriyle de ilgili önemli bilgiler vardır. Devrinin Türk dünyasını gösteren bir harita da esere eklenmiştir. Bu yönleriyle Divanü Lügati’t Türk çok yönlü bir eserdir.