Metne Hazırlık
Kâbe” ve “Zülfikar” kavramlarının İslam kültüründeki yeri nedir?
Zülfikar, İslâm peygamberi Muhammed’in damadı, amcasının oğlu ve Dört Büyük Halife’den biri olan Ali’nin çatal şeklinde iki başlı kılıcının adıdır. Kelime anlamı olarak, “sahip” anlamındaki “zû” ile “omurga,boğum” anlamına gelen “fekār” kelimelerinden oluşan zülfekār, Türkçeye zülfikar şeklinde geçmiştir. Bedir Muharebesi sonrasında, yedi karış uzunluğunda ve bir karış kalınlığında olan kılıç savaş ganimeti olarak İslâm peygamberi Muhammed’ e geçmiş ve kendisi kılıcı Ali’ ye verene kadar kullanmıştır.
Kabe: Hazreti İbrahim’in kendisinin yaptığı Kabe ilk ibadethane olarak benimsenmiş zamanla müşriklerin inançlarının değişmesiyle putların içeride yerleştirilerek put inancının yer aldığı bir ibadet yeri olmuştur. Hazreti Peygamberin İslam’ı yaymasından sonra da sadece Müslümanlar için kutsal olduğu benimsenmiştir.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Metnin söyleyicisi nasıl bir ruh hâli içindedir ve kime seslenmektedir?
Cevap: Bu nefeste, adı anılan kişiler üzerinden Bektaşi anlayışının yansıdığı görülmekte ve ilahi nazım şeklinin özellikleri dikkat çekmektedir. Söyleyici aslında ağacı anlatırken kast ettiği insanın yaşamı ve tasavvuftaki karşılığıdır.
2. Okuduğunuz nefesin teması nedir? Temanın etkili biçimde ortaya konması için hangi ahenk unsurlarından yararlanılmıştır?
Cevap: Bu nefesin teması yaradanın her şeyi birbirinden yaratmasını ağaç teması üzerinden vermesidir
3. Metinde nefes türünün hangi özellikleri görülmektedir?
Cevap: Nefes, bir ilahi türüdür. Alevi-Bektaşi şairleri tarafından söylenen ve özel bir makamla okunan ilahilere nefes denir. Nefeslerde zaman zaman alaycı bir üslup dikkat çekmekte ve genellikle vahdet-i vücut, Alevi-Bektaşi kültürü, tarikat kurallarıyla ilgili konular işlenmektedir. Bu metinde de bu özellikleri görmek mümkündür.
4. Hangi dörtlükte teşhis sanatı yapılmıştır? Açıklayınız.
Yeter Pîr Sultan’ım yeter
Dertlilere derman katar
Türlü türlü meyve biter
O da yine ağaçtandır
5. Metinden hareketle Pir Sultan Abdal’ın edebî kişiliği ve sosyal konulardaki görüşleriyle ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Şiirlerinde duru ve yalın bir dil kullandı. Ana konuları, aşk, tasavvuf ve mücadeledir. Tekke ve tasavvufun kalıplarını aşıp geniş bir halk kesimine seslenebildi. Medrese öğrenimi görmediği için, diğer bazı halk şairlerinin tersine, Divan Edebiyatı’ndan hiç etkilenmedi.
6. Tasavvuf düşüncesinin yansımalarını metinden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Tasavvuf, Tanrı’nın birliğini ve evrenin oluşunu varlık birliği (Vahdet-i Vücut) anlayışıyla açıklayan dinî ve felsefi akımdır. Bu şiirde de ağaç imgesi üzerinden aslında her şeyin Tanrı’nın yarattığı şeyler olduğunun ve ona döneceğinin anlatıldığını görürüz.