Metni Anlama ve Çözümleme
1. Metinde geçen “er, belgülüg, timek, yitük” kelimelerinin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizi kaynaklardan kontrol ediniz.
Er: asker- insan ( erkek )
Belgülüg: Bilgilik – bilgelik
Timek: ses
Yitük: yitik – yitmiş
2. Metinde yüceltilen evrensel değerleri ve bu değerlere sahip olan kişilerin özelliklerini söyleyiniz.
Cevap: Bilim ve bilgeliğin önemini vurgulayan şair, bu yolda nasıl davranılması gerektiğini de okurla paylaşır.
3. Okuduğunuz metindeki kafiyeleri bulunuz, kafiye düzenini gösteriniz.
Cevap: Kafiye düzeni aaba / ccdc şeklindedir.
Ula / bula: ula’lar tunç kafiye
Belgülük / körgülüg / ölüg: lüg’ler redif.
Yokladı / kodı / tidi: adı’lar rediftir.
4. Metnin günümüzde de fikrî ve edebî değerini korumasını sağlayan özellikleri sizce nelerdir?
Cevap: En önemli fikir özelliği bilgiliğin ve iyiliğin öneminin savunulmasıdır. Bunun yanında bu değerlerin evrensel değerler olması dolayısıyla da edebi değerin her zaman korunduğunu söyleyebiliriz.
5. Metni İslamiyet Öncesi Dönem’e ait “Sagu” metniyle aşağıdaki başlıklara göre karşılaştırınız. Ulaştığınız sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
Konu, Saguda konu ağıt iken burada didaktik yani öğretici bir şiir özelliği görülür.
Dil ve anlatım, İki şiir türü de sade süssüz bir dili tercih eder. Bunun yanında ifadeler çok açıktır.
Yazılış amacı, Sagu ölen birinin ardından duyulan acıyı anlatırken bu şiirde ise öğretici düşünceler şiir severlere verilir.
6. Metinden yola çıkarak İslami kültürün Türk edebiyatı üzerinde ne tür değişiklikler yarattığını açıklayınız.
Cevap: Türklerin ibadet şekilleri değişmiştir. İbadethaneler inşa edilmiş, böylelikle yerleşik hayata geçiş başlamıştır. Yerleşik hayat ile birlikte tarım faaliyetleri artmıştır. Yavaş yavaş şehirlere yerleşen insanlar arasında ticaret ve el sanatları etkinlikleri başlamıştır. İslamiyet’e uygun görülen eğitim kurumları açılmıştır. Türk törelerinin yanında, İslamiyet’in kabul ettiği “şer-i hukuk” sistemi de benimsenmiştir. Ekonomik açıdan sadaka ve zekat zorunlu tutulmuştur. Siyasi olarak hilafet gözetilmiştir.
7. Geçiş Dönemi eserlerini ve bunların yazarlarını söyleyiniz. Bu eserlerin Türk kültür ve edebiyatı açısından önemini açıklayınız.
Cevap: Geçiş Dönemi, Türk edebiyatı için “İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı” ile “İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı” arasında yer alan ve İslami Dönem’e geçişi ifade etmektedir. Geçiş döneminin genellikle Türklerin İslamiyet’i kabul ettiği 10.yüzyıl ile Divan Edebiyatı’nın başlangıcı olan 13.yüzyıl arasını kapsadığı kabul edilmektedir. Selçuklu, Karahanlı ve Çağatay dönemlerini içeren “Geçiş Dönemi”nde İslamiyet’in etkisiyle oluşturulmuş ilk eserler yer almaktadır.
- Kutatgu Bilig ve Özellikleri – Yusuf Has Hacip.
- Atabetü’l Hakayık ve Özellikleri – Edip Ahmet Yükneki.
- Divanu Lügat’it Türk ve Özellikleri – Kaşgarlı Mahmut.
- Divan-ı Hikmet ve Özellikleri – Ahmet Yesevi.
- Dede Kotkut Hikayeleri ve Özellikleri.