Metni Anlama ve Çözümleme
1. Metinde sözü edilen kişileri ve bu kişilerin temsil ettiği değerleri aşağıdaki tabloya yazınız.
Kişiler: Küntogdı / Aytoldı / Ögdülmiş / Odgurmış
Unvanları
Küntogdı hükümdardır ve hukuku/adaleti temsil eder;
Aytoldı vezirdir ve saadeti/devleti temsil eder;
Ögdülmiş de vezirdir ve aklı temsil eder;
Odgurmış ise akibeti/kanaati temsil eder.
Temsil Ettikleri Değerler
Küntogdı hükümdardır ve hukuku/adaleti temsil eder;
Aytoldı vezirdir ve saadeti/devleti temsil eder;
Ögdülmiş de vezirdir ve aklı temsil eder;
Odgurmış ise akibeti/kanaati temsil eder.
2. Metinde İslam kültürü ile ilgili hangi unsurlara yer verilmiştir?
Cevap: Kutadgu Bilig, Türkçenin en temel ve Türk dili araştırmalarının en önemli kaynak eserlerindendir. İslâmî Türk edebiyatının adı bilinen ilk şair ve düşünürü Balasagun’lu Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. Eserini Balasagun’da yazmaya başlayan Yusuf, 1068 yılında memleketinden ayrılarak Doğu Karahanlı Devleti’nin merkezi olan Kaşgar’a gitmiş ve eserini 18 ay sonra, 1069 (Hicrî 462) yılında burada tamamlamıştı. Eserlerde İslam öncesi Türk edebiyatına ait özelliklerle Arap ve Fars edebiyatlarına ait özellikler iç içedir. Eserler didaktik bir anlatıma sahiptir. İslamiyet öncesi Türk kültürü ile İslami kültürün birlikte yer aldığı bu dönemin önemli eseridir.
3. a. Metindeki kafiye ve redifleri bularak metnin kafiye düzenini aşağıdaki noktalı yere yazınız.
Başladım / idim: dım’lar zengin kafiyedir.
Sena/fena: ena’lar zengin kafiyedir.
Bilig/elig: -lig’ler zengin kafiyedir.
İdi / kedi: edi’ler tunç kafiyedir.
b. Metinde kafiye dışında hangi ahenk unsurlarına yer verilmiştir? Aşağıdaki noktalı yere örnekleyerek yazınız.
Cevap: Metinde asonans ve aliterasyonlara yer verilmiştir. Özellikle dize içindeki ses ve kelime tekrarları uyumu sağlayan önemli özelliklerdir.
4. Aruz ölçüsü açık (kısa) ve kapalı (uzun) hece esasına dayanır, metni oluşturan dizelerdeki açık ve kapalı hecelerin sayıları birbirlerine eşittir. Metnin ilk iki beytini bu açıdan inceleyiniz.
bayat atı birle sözüg başladım
törütgen igidgen keçürgen idim