Hazırlık
Hayal oyunlarının menşeini incelediğimiz zaman; Hindistan’a, Orta Asya’ya, Çin’e ve Japonya’ya kadar uzandığını görürüz. İlk ortaya çıkışı hakkında ise tüm kaynaklar hemen hemen aynı hükümlere varmaktadır. Çin’de doğduğu ve sonraları da Moğol Türkleri tarafından oynatıldığı kesinleşmiştir. (…)
İhsan Hınçer’in (1916-1979) görüşüne göre “Camın henüz keşfedilmediği zamanlarda Çin’de pencerelere kâğıt yapıştırılırmış. Işık yakıldığı zaman, içeride dolaşanların gölgeleri pencereye aksettiği için görülen hareketler hayal oyununun bulunmasına müncer olmuştur.”
Alman Türkolog ve doğu bilimci Dr. Jakop’un görüşüne göre; “Çin gölgeleri, yani hayal oyunu, ilk defa milattan evvel 121 tarihinde Vu adındaki Çin imparatoru zamanında ortaya çıkmıştır. Bir oyuncu, imparator Vu’ya ölen eşinin hasretini gidermek için perde arkasında onun hayalini göstermiştir.” (Hınçer, 1959)
D.T.C.F. Tiyatro kürsüsü eski başkanlarından Prof. Metin And’ın konuyla ilgili açıklaması şöyledir: “Şav Wong adlı bir Çinli, hükümdarın üzüntüsünü hafifletmek için sarayın bir odasına gerdiği beyaz bir perdenin arkasından, bir kadının perde üzerine düşen gölgesini ölen karısının hayali diye sunar” (And, 2002: s.56) And’a göre Asya’da özellikle Çin, Hindistan ve Endonezya’da köklü bir gölge oyunu geleneği vardır. (And, 2004: s.24)
1. Yukarıdaki metinden hareketle gölge oyununun ortaya çıkışı ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Gölge oyununun kökenleri, ışığın kâğıtla kaplı pencerelerden geçtiği eski Çin dönemlerine dayanmaktadır. Çin’de bir hükümdarın üzüntüsünü hafifletmek için perdenin arkasından bir kadının gölgesi ölen karısı olarak gösterilmiştir.
2. Geleneksel Türk tiyatrosunu oluşturan Karagöz, orta oyunu ve meddah hakkında bildiklerinizi söyleyiniz.
Cevap: Geleneksel Türk tiyatrosunda, Karagöz gölge oyunuyla tanınırken, orta oyunu sokak ve meydanlarda sergilenen komik oyunlardır; meddah ise hikayeler anlatarak tek başına performans sergileyen bir halk sanatçısıdır.