Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz metinden alınmış aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
Fakat ben… Gizli bir kuvvet tarafından bu garip kahramanlarımla daha uzun zaman el ele yürümek zorundayım. Hayatın bu muazzam akışını görünen kahkahalarla aydınlatarak, ama kimsenin göremediği, sezemediği gözyaşlarımın arkasından izleyerek anlatmak zorundayım!
gizli: belli olmaz, görünmez durumda olan.
garip: kimsesi olmayan, kimsesiz, zavallı
el ele yürümek: birlikte olmak, beraber olmak
muazzam akışı: hayatın sürüp giden büyük akışı, seyri…
aydınlatarak: bir sorunu, bir konuyu anlaşılmasını kolaylaştıracak biçimde açıklamak.
sezemediği: fark etmek, duyumsamak…
2. Roman türünün oluşumunda sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin etkisini tespit ederek okuduğunuz metnin türünün ortaya çıkışını ve tarihsel dönem ile ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Roman TDK sözlükte şöyle tanımlanıyor: İnsanın veya çevrenin karakterlerini, göreneklerini inceleyen, serüvenlerini anlatan, duygu ve tutkularını çözümleyen, kurmaca veya gerçek olaylara dayanan uzun edebî tür. Bu konuda Prof. Dr. Orhan Okay ve Alim Kahraman’a ait yazıda roman türünün oluşmuyla ilgili şu bilgiler geçmektedir: “Menşeinin (kaynak, köken) destanlara dayandığı ileri sürülen roman türü Avrupa’da doğmuş, hatta bir dönemin hikâyeleri de roman telakki edilmiştir. Roman denilebilecek ilk edebî ürünler üzerinde ihtilâf olmakla beraber bu türün İspanyol yazarı Cervantes’in Donkişot’undan itibaren (17. yüzyıl başları) geliştiği ve 19. yüzyılda zirveye ulaştığı kabul edilir. Romantizm, realizm, sembolizm, sezgicilik, egzistansiyalizm, psikanalizm gibi estetik, felsefe ve psikoloji doktrinlerinin etkisiyle günümüze uzanan bu gelişmeyle konu, yapı ve anlatım teknikleri bakımından pek çok roman çeşidi ortaya çıkmıştır.
3. Romanlar işlediği konulara göre sosyal roman, serüven (macera) romanı, tarihî roman, egzotik roman, psikolojik roman (tahlil romanı), polisiye, biyografik ve otobiyografik roman gibi türlere ayrılır. Siz de okuduğunuz metnin konu ve temasını belirtiniz.
Cevap: Roman Rusya’da köleliğin kaldırılmasından önce toprak sahiplerinin çalıştırdıkları köylü sayısı kadar vergi ödemek zorunda oldukları gibi devletten para da alabilmelerine olanak tanıyan bir yasanın açığından faydalanarak ölmüş köleleri satın alarak devletten para sızdıran bir sahtekârı ve yaşadıklarını anlatmaktadır.
4. Okuduğunuz metinde olayların akışını yönlendiren temel çatışmayı ve ona bağlı diğer çatışmaları bularak bunların metne katkısını belirtiniz.
Cevap: Sınıflar arası çatışmalar, birey-toplum çatışması
5. Romanların olay örgüleri olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerinden doğar. Buna göre siz de okuduğunuz metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
Cevap: Çiçikov’un anlaşma metinlerini yazması. Çiçikov’un satın aldığı ölü kölelerin hayatlarını düşünmesi.
6. Roman kahramanının yaşamı, geniş bir zaman çerçevesi içinde baştan sona anlatılır. Roman kişileri “tip” ve “karakter” olarak karşımıza çıkar. Buna göre okuduğunuz metinde olayların akışını etkileyen kahramanların fiziksel ve psikolojik özelliklerini, toplumsal statülerini; tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirtiniz.
Cevap: Çiçikov: Romanın baş kahramanıdır. Birtakım sahtekârlıklar yapıp ortadan kaybolan bir dolandırıcıdır. Hayattaki “en büyük amacı zengin olmaktır.”
7. Mekân, romanlardaki kişilerin yaşadığı, olayların geçtiği yerdir. Ayrıca romanlarda zaman kavramı belirgindir. Olay veya olaylar belirli bir zaman diliminde yaşanır. Buradan hareketle okuduğunuz metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Romandan alınan metindeki mekan Çiçikov’un evidir. Zaman ise bir sabah vaktidir.
8. Okuduğunuz metinde anlatıcının özelliklerini ve hâkim, kahraman anlatıcı ve gözlemci bakış açılarından hangisinin kullanıldığını belirleyerek metinde kullanılan bakış açısının anlatımı nasıl etkilediğini açıklayınız.
Cevap: İlahi bakış açısı, hakim anlatıcı.
9. Metinde kullanılan anlatım biçimini belirleyiniz. Bu anlatım biçiminin metnin anlatımına ne gibi katkılar sağladığını açıklayınız.
Cevap: Öyküleyici ve betimleyici anlatım.
10. Her romancı, eserini kendine özgü görüş, anlayış ve anlatış özelliğine göre oluşturur. Anlatmaya bağlı eserlerde, özellikle de roman ve hikâyeler birinci veya üçüncü kişi ağzından anlatılır. Buna göre metnin üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: İlk bölüm, yazarın iç konuşmasından alınmıştır. Bu bölümde birinci kişi ağzından anlatım vardır. Diğer bölümde ise üçüncü kişi ağzından anlatım vardır. Yazarın dili sade ve akıcıdır.
11. Okuduğunuz metinde, metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve metnin dönemin gerçekliğiyle ilişkisini tespit ederek metindeki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Roman; 19. yüzyıl Rus toplumsal yapısının yozlaşmasına ve bozuk düzene bir eleştirinin yanında insan ruhunun hastalıklı yanlarını da göstermektedir. Romandaki kişiler, tavırları, huyları, düşünceleri, yaşamları gibi pek çok detayı bizlere sunmakta, kendi çağını ve insanlarını tüm ayrıntıları ile yansıtmaktadır.
12. Okuduğunuz metni ve yazarın biyografisini de dikkate alarak yazar ile metin arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Cevap: Ölü Canlar Rus edebiyatının en önemli gerçekçi yazarlarından Gogol’un 19. yüzyıl Rus toplumuna hatta Çarlık Rusya yönetimi ve anlayışına bir eleştiri niteliğini taşımaktadır.
13. Hangi ülkeden olursanız olun, hangi iklime sahip olursanız olun, ne kadar zengin veya fakir olursanız olun, daima dürüstlüğe bağlı kalmalısınız. Yaratılışın temeli, doğruluk ve dürüstlüktür. Buna göre dürüstlük; düşüncede, sözde, niyette, iradede, azimde ve davranışlarda doğruyu savunmak mıdır? Belirtiniz.
Cevap: Evet, öyledir.
14. Dünya edebiyatında roman türünde eserler vermiş sanatçılardan bildiklerinizi eserleriyle birlikte sıralayınız.
- Dostoyevski: Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler
- Puşkin: Yüzbaşının Kızı, Çingeneler
- Balzac: Vadideki Zambak, Goriot Baba
- İvan Turgenyev: Babalar ve Oğullar
- Tolstoy: Diriliş, Anna Karanina
- Gorki: Ana
- Cervantes: Don Kişot
- Stendhal: Kırmızı ve Siyah
- G. Flaubert: Madame Bovary
- J.J. Rousseau : Emile
- Victor Hugo: Sefiller, Notre Dame’ın Kamburu
- Alexander Dumas Pere: Üç Silahşörler, Monte Kristo Kontu
- Emile Zola: Germinal, Meyhane
- Daniel Defoe: Robinson Crusoe
- Knut Hamsun: Açlık
- Maksim Gorki: Ana, Çocukluğum,
- Goethe: Genç Werther’in Acıları
- Schiller: Wilhem Tell, Haydutlar
- Edgar Allen Poe: Morgue Sokağı Cinayeti, Altın Böcek
- Mark Twain: Tom Sawyer’ın Maceraları
- John Steinbeck: Gazap Üzümleri, Fareler ve İnsanlar
- Jack London: Martin Eden
- E. Hamingway: Çanlar Kimin İçin Çalıyor, Silahlara Veda
- Charles Dickens: David Copperfield
- Cengiz Aytmatov: Gün Uzar Yüzyıl Olur, Selvi Boylum Al Yazmalım
- Cengiz Dağcı: Onlar da İnsandı, Korkunç Yıllar
Zengin olabilmek için toplumsal ve kültürel değerlerin yok sayılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Arkadaşlarınızla tartışınız. Ulaştığınız sonuçları aşağıya yazınız.
Cevap: Zengin olabilmek için toplumsal ve kültürel değerlerin yok sayılması doğru bulmuyorum. İnsanlar zengin olmak uğruna inandıklarından ve değerlerinden ödün vermemelidir.