4. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
ERGENEKON DESTANI
Türk illerinde Göktürk oku ötmeyen. Göktürk kolu yetmeyen bir yer yoktur; yani ülkeye Göktürkler hakimdi. Bu durum ise, diğer öteki kavimlere acı geliyordu, üstelik Göktürkleri de kıskanıyorlardı. Bir araya gelip birleştiler ve Türklerden öç almağa karar verdiler, onların üzerlerine yürüdüler.
Bunun üzerine Göktürkler de çadırlarını ve sürülerini bir yere topladılar. Çevresine de hendek kazıp beklediler. Düşman gelince de savaşa başladılar. Savaş, on gün sürdü. Sonunda Göktürkler üstün geldi…
1. Okuduğunuz destan metninin olay örgüsünü aşağıda verilen boşluğa yazınız.
Göktürklerden korkan kavimler birleşir onların üzerine saldırır. Göktürkler galip gelir.
Düşmanlar birleşip hile yaparak Göktürklerin iki kişi dışında (Kayan ve Tukuz) hepsini öldürür.
İl Han’ın Kıyan (Kayan) adlı oğlu, Kıyan’ın amcasının oğlu (Tukuz) ve eşleri kaçıp kurtulurlar.
Kendilerini kimsenin bulamayacağı adını daha sonra Ergenekon koydukları ücra bölgeye yerleşirler.
2. Destanlar, milletlerin, özellikle tarih yazımının henüz yaşam bulmadığı dönemlerine ışık tutmaları bakımından önemlidirler. Okuduğunuz destandan bu açıklamayı destekleyen bölümleri bularak aşağıya yazınız.
Cevap: “Türk illerinde Göktürk oku ötmeyen, Göktürk kolu yetmeyen bir yer yoktur; yani ükleye Göktürkler hakimdir. Bu durum ise diğer öteki kavimlere acı geliyordu, üstelik Göktürkleri de kıskanıyorlardı. Bir araya gelip birleştiler ve Türklerden öç almaya karar verdiler, onların üzerine yürüdüler.” Bu bölümde askeri ve siyasi anlamda çok güçlü olan Göktürklerin üzerine diğer kavimlerin birleşip savaş açtıkları bilgisi var.
3. Türk destanlarının belli başlı nitelikleri; yiğitlik, tarihin her döneminde başüstünde tutulan atın ve bozkurdun insana sadık bir yoldaş olması, kurdun ana, baba olması, yurt kabul edilen coğrafyanın kutsallığı gibi unsurlardır. Okuduğunuz destandan bu unsurlara örnekler bularak aşağıya yazınız.
Cevap: “Gide gide geldikler yoldan başka bir yolu bulunmayan bir ülkeye vardılar. Bu yol öyle bir sarp ve sapa yoldu ki bir deve bir at güçlükle yürürdü.”
4 Destan kahramanları seçkin kişilerden oluşur ve bu kişiler olağanüstü özelliklerle kuşatılır. Okuduğunuz metindeki kahramanın özelliklerini aşağıya yazınız.
Metindeki kahramalar: Kayan (Kayı Han) ile Tukuz’dur. (Dokuz Oğuz) Esir düştükleri düşmandan kaçıp kendilerini kimsenin bulamayacağı yere göçüyorlar.
5. Aşağıda destanla ilgili bilgilerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
(Y) a. Milletlerin tarihinde derin izler bırakan bir olayın, sanatçılar tarafından destan özelliklerini yansıtacak bir şekilde oluşturulmasına doğal destan denir.
(D) b. Destanlar, kökü tarihe dayanan, ilhamını tarihten alan bir halk edebiyatı ürünü olduğundan, Türk milletinin tarihten önceki çağlardaki yaşayış ve inanışlarını, destanlarda olduğu gibi bulabiliriz.
(D) c. Efsane, halkın hayal gücüyle oluşturduğu ideal insan tipini dile getirir.
(D) ç. Destanlarda; kişiler, olaylar, doğal varlıklar gerçek yaşamdakinden daha abartılıdır.
(D) d. Cihangirlik tutkusu, kuvvet, binicilik ve savaşçılık, verdiği sözde durma, acizlere ve mağluplara yardım etme Türk destanlarında dile getirilen ortak değer ve kabullerdir.
6. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle doldurunuz.
a) Manas Destanı, Battal Gazi ve Köroğlu Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra ortaya çıkan destanlardandır.
b) Efsaneler; inandırıcılık özelliğine sahip, çoğu zaman olağanüstülüklere yer veren, kaynaklarını genellikle geçmişten alan anonim halk edebiyatı ürünleridir.
c) Destanlar, tarihi ve sosyal olaylardan doğar, beslenir. Bu eserlerde genellikle kahramanlık, aşk, yurt sevgisi ve ölüm gibi temalar işlenir.
ç) Türklerin Oğuz Kağan Destanı, İranlıların Şehname, Japonların Şinto Hintlilerin Ramayana, Mahabbarata adlı destanları doğal destanlardır.
d) Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın Üç Şehitler Destanı, Kayıkçı Kul Mustafa’nın Genç Osman Destanı; , Haçlı seferlerini anlatan İtalyan şair Torquarto Tasso’nun Kurtarılmış Kudüs, Milton’un Kaybolmuş Cennet eserleri yapma destan örnekleridir.
7. Aşağıdakilerin hangisinde doğal destanlar bir arada verilmiştir?
A) İlyada, Kalevela, Oğuz Kağan
B) İlyada, Kaybolmuş Cennet, Oğuz Kağan
C) Kaybolmuş Cennet, Kalevela, Şehname
D) İlyada, Kurtarılmış Kudüs, Kalevela
E) Kurtarılmış Kudüs, Şehnâme, Odysseia
Cevap: A
8. Aşağıdakilerden hangisi, sadece Türk destanlarını kapsamaktadır?
A) Alp Er Tunga – Oğuz – Türeyiş – Şehnâme
B) Şu – Türeyiş – Gılgamış – Oğuz
C) Türeyiş – Alp Er Tunga – Oğuz – Şu
D) Oğuz – Alp Er Tunga – Ramayana – Şu
E) Şehnâme – Oğuz – Şu – İlyada
Cevap: C
9. Aşağıdaki cümlelerde, altı çizili sıfat tamlamalarından hangisinin tamlayanı, belirtme sıfatı değildir?
A) Susuz arazide verim oldukça düşük olur.
B) Kaç kitap okuyan sınavı geçer?
C) Beş Şehir önemli bir edebî eserdir.
D) Ahmet arkadaşına Kırk Haramiler masalını anlatmaya çalışıyordu.
E) Hiçbir işe sıfır hata ile devam edilmez.
Cevap: A
10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması yoktur?
A) Aile hayatının güzelliği gibi hiçbir şey yoktur.
B) Bilginin efendisi olmak için çalışmanın uşağı olmak şarttır.
C) Akıllı adam hem kitapları hem de doğrudan doğruya hayatı okur.
D) Allah dolu ellere değil, temiz ellere bakar.
E) Ben bilmediğimi bildiğim için diğer insanardan akıllıyım.
Cevap: B
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bitişik yazılması gereken birleşik kelime yanlış yazılmıştır?
A) Akdeniz’de köpek balığı yaşıyormuş.
B) Ofisimizde iki tane muhabbet kuşu vardı.
C) Sen hiç meyan kökü şurubu içtin mi?
D) Defne yaprağı hangi hastalığa iyi gelmektedir?
E) Evimizin bahçesi keçi boynuzu ağacıyla doluydu.
Cevap: E
12. Doksanlı yıllar seksenlerin bir kopyası gibidir ( ) yeni oyuncular yoktur ( ) Günlük gazetelerdeki çizgi romanlar kaybolmaya yüz tutmuştur ( )
Yukarıdaki parçada yay ayraçlarla belirtilen yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla getirilmelidir?
A) (,) (:) (,) B) (,) (.) (,) C) (,) (.) (.) D) (,) (,) (;) E) (,) (.) (;)
Cevap: C