Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz Destan’dan alınmış aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelimelerin ve kelime grubunun anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
Hüner göstermek: ustalığını, becerikliliğini ortaya koymak.
Atanın: Kişinin, geçmişte yaşamış olan soy büyükleri.
Kanı kurumadı: İntikamı alınmamak.
Ne haddine: “sana mı düştü, sana mı kaldı” anlamlarında.
Köşesinde: yer, yan…
Erlik davasın kılmak: Yiğitliğini, gücünü, hünerini ispat etmeye çalışmak.
Senin atan hüner gösterdi, mansıp aldı. Sen de hüner göster, ondan sonra mansıp iste! Senin atanın henüz yerde kanı kurumadı. Senin mansıp ne haddinedir! Senin işin, bir mescit veya medrese köşesinde oturup ilim öğrenmektir. Erlik davasın kılmak senin işin değildir.
2. Battal Gazi Destanı’nda; Battal Gazi’nin yiğitlik, cömertlik ve yardımseverliği ön plana çıkarılır. Buna göre okuduğunuz destanın konusunu ve temasını belirleyiniz.
Teması: Kahramanlık, yiğitlik…
Konusu: Müslüman-Hristiyan savaşları, mücadeleleri.
3. Okuduğunuz destanda olayların akışını yönlendiren temel çatışmayı ve ona bağlı diğer çatışmaları bularak bunların destana katkısını belirtiniz.
Cevap: Metindeki çatışma dini farklılıklardan doğan (Müslüman-Hristiyan) çatışmadır. Ayrıca babasının mansıbına (makamına) sahip olmak isteyen Cafer Gazi ile ona bunu henüz layık görmeyen Abdüsselam arasında bir çatışma söz konusudur.
4. Okuduğunuz destanın olay örgüsünün nasıl oluştuğunu tespit edip destanın olay örgüsünü belirtiniz.
OLAY ÖRGÜSÜ
- Cafer Gazi’nin artık her açıdan olgunlaştığını düşünüp babasının makamını almak istemesi.
- Annesine bu durumu açıklaması ve annesinin bundan vazgeçmesini söylemesi.
- Sabah namazından sonra Cafer Gazi’nin mescitte emirlere bu isteğini dile getirmesi.
- Abdüsselam’ın babasının intikamını aldığı takdirde makamın kendisine verileceğini söylemesi.
- Cafer’in babasını öldüren Hristiyan Mihrayayil’den intikam almak için yola çıkması.
- Cafer’in bir manastır görmesi ve orada Şemmas isimli ruhbanla görüşmesi.
- Aslında Müslüman olan Ruhban’ın onu gizli bir mescide götürmesi, orada namaz kılıp Kur’an okumaları.
5. Okuduğunuz destanda şahısların rol dağılımlarını, olay akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özelliklerini, toplumsal statülerini, tarihsel kişilikleri veya bu kişiliklerle ilişkilerini dikkate alarak destandaki şahısların tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirleyiniz.
Cevap: Cafer Gazi yiğitliği, cesareti, ilmi, manevi özellikleriyle “tip” özelliği göstermektedir.
6. Okuduğunuz destandaki kahramanların ruh hâli ile zaman ve mekân arasındaki ilişkiyi dikkate alarak olayların gelişiminde zaman ve mekânın işlevini belirleyiniz.
Cevap: Metinde zaman ve mekan unsurlarına ayrıntılı olarak yer verilmemiştir. Metinde “su kenarı , Cafer’in evi, mescid, manastır” gibi mekanlar geçmektedir. Zaman olarak “akşam olunca, gece yarısı olunca” gibi zaman ifadeleri geçmektedir.
7. Okuduğunuz destanın, anlatıcısını ve bakış açısını tespit ederek anlatıcının okuru etkilemek için yönlendirme yapıp yapmadığını, olayları yorumlayıp yorumlamadığını, taraflı davranıp davranmadığını değerlendiriniz.
Cevap: Anlatıcı olayların öncesi ve sonrasıyla her şeyi bilen hakim anlatıcıdır. Bakış açısı ilahi bakış açısı… Anlatıcı yönlendirme yapmakta, olayları yorumlamaktadır.
8. Okuduğunuz destanda, yararlanılan anlatım biçimlerini (öyküleme, betimleme vb.) tespit ederek bunların metindeki işlevini belirleyiniz.
Cevap: Öyküleyici, betimleyici ve destansı (epik) anlatım… Bu anlatım biçimleri anlatılanların daha iyi kavranmasını, anlaşılmasını sağlar.
9. Okuduğunuz destanda; cümle yapılarına, kelime kadrosuna, anlatım tekniklerine, söz sanatlarına, akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk gibi hususlarına dikkat ederek metindeki üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Sade, yalın ve akıcı bir dili vardır.
10. Okuduğunuz destanda, destanın yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve destanın dönemin gerçekliğiyle ilişkisini tespit ederek destandaki millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi ve tarihî öğeleri belirleyiniz.
Müslümanlarla Hristiyanlar arasındaki savaşlar
Emir unvanı
“Abdest almak, namaz kılmak, hutbe okumak, dua etmek” gibi manevi değerler
11. Okuduğunuz destandaki açık ve örtük iletileri bulunuz. Metinle ilgili tespitlerinizi, eleştirilerinizi, güncellemelerinizi ve beğeninizi metne dayanarak ifade ediniz.
Cevap: İletiler: Battal Gazi; yiğit, cesur bir kahramandır. Birtakım amaçlara belli bedeller ödenerek ulaşılır.
Battal Gazi Destanı’nı, İlyada Destanı ile kültür tarihimize etkileri yönünden karşılaştırınız. Sonuçları aşağıya yazınız.
Cevap: Battal Gazi Destanı Türk edebiyatı tarihinde Türklerin İslamiyet’i kabul ettikleri, yerleşik medeniyete geçtikleri dönemin yazık ürünü olması sebebiyle kültür tarihimizde önemli bir yere sahiptir. Battal Gazi anlatıcı yüzyıllar boyunca Anadolu insanı oldukça etkili olmuştur.