Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz destandan alınmış aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili kelime ve kelime gruplarının anlamını metindeki bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahmininizi kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
Hadi onun dileğine uyalım, binelim gemilerimize, yurdumuza kaçalım.”
O böyle dedi ya, Diomedes atıldı hemen,
“Darılma bana Agamemnon, özlediysen yurdunu, toparlan ve git hemen, gemilerin işte şurada, biz Akhalar kalacağız burada Troya’yı yerle bir edene kadar.”
- dileğine uymak: istediğini yapmak, isteğini kabul etmek
- kaçalım: Kimseye bildirmeden bulunduğu yerden ayrılmak
- atıldı: bir şeye doğru birdenbire gitmek, ansızın bir davranışta bulunmak.
- darılma: incinmek, gücenmek, alınmak, kırılmak
- toparlan: Bir işi, bir hareketi yapmaya hazır duruma gelmek
- yerle bir etmek: bir yeri yıkmak, tahrip etmek, taş üstünde taş bırakmamak
2. Destanların oluşumunda sözlü ve yazılı kültürün, toplumsal değişimlerin etkisini tespit ederek okuduğunuz metnin türünün ortaya çıkışını ve tarihsel dönem ile ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Destanlar, toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel şartlarına bağlı olarak değişen ve zaman içinde gelişerek zenginleşen türlerden biridir. Destanlar, toplumların hayatında meydana gelen olayların olağan üstü güçlerle açıklanmaya çalışılmasıyla oluşmuştur ve bu olaylar halkın hayal gücünde olağan üstü motiflerle efsaneleşmiştir (mitos) Sözlü edebiyat geleneği içinde şairlerin parça parça söyleyerek kuşaktan kuşağa aktardığı destanlar oluşmuştur.
3. İlyada destanı. Yunanlılarla Troyalılar arasında on yıl süren savaşları konu edinir. Bu kısa bilgiden hareketle siz de okuduğunuz destanın konu ve temasını belirtiniz.
Konusu: Akhaların Troya şehrini kuşatmasıyla başlayan ve yaklaşık on yıl süren bir savaşta Troyalıların yenilmesidir. (Ek bilgi: İlyada Destanı’nda Yunanistan’dan gelip Troya Savaşı’na katılan savaşçıların hepsine birden Akhalar denmektedir)
Teması: Öfke, Savaş, kahramanlık
4. Okuduğunuz destanda olayların akışını yönlendiren temel çatışmayı ve ona bağlı diğer çatışmaları bularak bunların metne katkısını belirtiniz.
Cevap: Agamemnon ile Akhilleus (Aşil) arasındaki çatışmalar , Agamemnon ile Zeus arasında çatışma, Akhilleus’un içsel çatışmaları vb.
5. Destanlar, tarihî ve sosyal olaylardan doğar, beslenir. Buna göre siz de okuduğunuz metnin olay örgüsünü belirleyiniz.
- Zor durumda olan Agamemnon’un tüm komutanlarını toplantıya çağırması
- Akhilleus’a elçi gönderme teklifinin kabul edilmesi
- Akhilleus’un Agamemnon’un kendi tarafına katılmayı ve tüm hediyelerini reddetmesi
- Akhilleus’un dinmeyen öfkesinin Akhaları korkutması
6. Destan kahramanları olağanüstü özelliklere sahiptir. Buna göre okuduğunuz metinde olayların akışını etkileyen kahramanların fiziksel ve psikolojik özelliklerini, toplumsal statülerini; tip veya karakter özelliği gösterip göstermediklerini belirtiniz.
- Zeus: Yunan mitolojisinde Yunanlıların en büyük tanrısı, tanrıların tanrısıdır. Gökle ilgili doğal güçlerin tümünü kişilendiren varlıktır.
- Akhilleus: Yunan savaşçılarının en önemlisidir. Hikayenin ana tiplerinden biridir. Başkomutan Agamemnon, kendisine savaş ganimetinden payına düşen Briseis adlı güzel tutsak kadını kendisine vermesini ister. Akhilleus, kendi payına düşen kadından yoksun bırakılmayı reddeder.
- Agamemnon: Agamemnon kraldır, her biri bir bölgenin yönetimini elinde tutan bir çok derebeylerinin başında, onları ordularıyla birlikte yöneten başkomutandır. Destanın en önemli kişilerindendir
7. Anlatmaya bağlı edebî metinlerde ele alınan olay belli bir yerde (mekânda) geçer. Olay veya olaylar belirli bir zaman diliminde yaşanır. Buradan hareketle okuduğunuz destandaki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Verilen metinde olaylar bir sabah vakti geçiyor. Belirsiz zaman ifadeler vardır. Mekan olarak ise metinde Akhilleus’un çadırı geçmektedir.
8. Okuduğunuz destanda anlatıcının özelliklerini ve hâkim, kahraman anlatıcı ve gözlemci bakış açılarından hangisinin kullanıldığını belirleyerek destanda kullanılan bakış açısının anlatımı nasıl etkilediğini açıklayınız.
Cevap: Anlatıcı olayların öncesi ve sonrasını, her şeyi bilen hakim anlatıcısıdır. Bakış açısı ilahi bakış açısıdır. İlahi bakış açısıyla yapılan anlatımla okur olayları ayrıntılı şekilde öğrenir.
9. Okuduğunuz destanda kullanılan anlatım biçimini belirleyerek bu anlatım biçiminin destanın anlatımına ne gibi katkılar sağladığını açıklayınız.
Cevap: Öyküleyici, betimleyici ve destansı anlatım türleri kullanılmıştır. Bu anlatım türleri anlatımı güçlendirir, okurun anlatılanları daha iyi anlamasını sağlar. Betimleme ile okuyucunun hayal dünyası şekillenir.
10. Okuduğunuz destandaki cümle yapılarını, varsa deyimleri, kelime kadrosunu, söz sanatlarını, akıcılık, nesnellik, öznellik, duygusallık, coşkunluk gibi hususları dikkate alarak metnin üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Verilen metnin dili sade, yalın ve akıcıdır. Epik anlatım özellikleri hakimdir.
11. Okuduğunuz destanda, destanın yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtan unsurları ve destanın dönemin gerçekliğiyle ilişkisini tespit ederek destandaki evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik öğeleri belirleyiniz.
Cevap: Dönemin gerçekliğini yansıtan unsurlar:
- Krallık sisteminin olması
- Elçi gönderilmesi
- Altın, bakır, tunç gibi madenlerin kullanılması
- Çalgıyla türkü söylenmesi
- Kölelerin varlığı
Mitolojik ögeler: Zeus
Okuduğunuz İlyada Destanı’nı, hikâye ünitesindeki Hz. Ali Cenkleri ile konu, çatışma, olay örgüsü ve şahıslar yönünden karşılaştırınız.
İlyada Destanı ile Hz. Ali Cenkleri arasında birkaç önemli fark ve benzerlik bulunmaktadır. İşte bu iki eserin karşılaştırılması:
Konu:
- İlyada Destanı, Antik Yunan mitolojisindeki Truva Savaşı'nı konu alır. Savaş, Tanrılar arasındaki anlaşmazlık sonucu başlar ve Truva'nın kuşatılmasıyla son bulur.
- Hz. Ali Cenkleri ise İslam tarihindeki önemli bir olay olan Berber Kalesi'nin fethini anlatır. Hazreti Ali'nin liderliğindeki İslam ordusu, kaleyi fetheder ve bölgeyi İslam'a kazandırır.
Çatışma:
- İlyada Destanı'nda, çatışma Tanrılar arasındaki anlaşmazlık ve insanlar arasındaki savaşlar arasında yaşanan çatışmaları içerir. Tanrılar arasındaki anlaşmazlık, insanların kaderini etkiler.
- Hz. Ali Cenkleri'nde ise çatışma, İslam ordusu ile Berber Kalesi'nin savunucuları arasındaki savaştır. İslam ordusu, kaleyi fethetmek için savaşır.
Olay Örgüsü:
- İlyada Destanı'nda, Truva Savaşı'nın başlangıcı, savaşın seyrinin değişimi ve sonunda Truva'nın kuşatılması gibi belirli olaylar izlenir.
- Hz. Ali Cenkleri'nde ise, İslam ordusunun hazırlıkları, kaleye saldırı, kaleyi fethetme süreci ve sonrasında yaşananlar gibi belirli olaylar sıralanır.
Şahıslar:
- İlyada Destanı'nda, tanrılar, kahramanlar ve insanlar gibi çeşitli karakterler bulunur. Öne çıkan karakterler arasında Achilleus, Hektor, Agamemnon ve Tanrılar bulunur.
- Hz. Ali Cenkleri'nde ise, Hazreti Ali, Zümür Ateşperest, Beşir gibi önemli İslam tarihi şahsiyetleri yer alır.
Benzerlikler:
- Her iki eser de savaş temasını işler ve kahramanlık, adalet, cesaret gibi kavramları vurgular.
- İki eserde de liderlik önemli bir tema olarak işlenir. Achilleus ve Hazreti Ali gibi liderlerin kararları ve liderlik tarzları önemli rol oynar.
Farklılıklar:
- İlyada Destanı mitolojik bir temaya sahiptir ve tanrıların etkisi altında geçer. Hz. Ali Cenkleri ise tarihsel bir olayı konu alır ve İslam inancı etrafında şekillenir.
- İlyada Destanı çok tanrılı bir inanç sistemine dayanırken, Hz. Ali Cenkleri tek tanrılı İslam inancına dayanır.
Sonuç olarak, İlyada Destanı ile Hz. Ali Cenkleri farklı kültürel ve tarihsel bağlamlarda farklı konuları işlemelerine rağmen, her ikisi de insanlığın ortak teması olan savaşın ve liderliğin önemini vurgular.