Metni Anlama ve Çözümleme
1. Metindeki kahramanlar kimlerdir? Bu kahramanların olayların akışını etkileyen fiziksel, psikolojik ve ahlaki özellikleri nelerdir?
Cevap: Metindeki kahramanlar Tahir, Zühre, Padişah, Padişah’ın Karısı, Vezir, Keloğlan, Derviş, Hızır’dır. Bu kahramanların özellikle Tahir ile Zühre’nin aşkları için ölmeyi dahi göze alan kişilerdir. Padişah ve karısı zalim ve kızlarının aşkını dilemeyen kimselerdir. Bu ana kahramanların fiziksel ve psikolojik durumları bakımından olayların akışını etkilemektedir.
2. Kahramanların rol dağılımları ile toplumsal statüleri arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Kahramanların rol dağılımları toplumsal statülerine baktığımızda Padişah ve karısının gücün ve zalimliğin sembolü olmasını, Zühre ve Tahir’in ise aşık olmalarıyla her şeye boyun eğmeleri onların güzel bir aşkın sembolü olmasını görmekteyiz.
3. Metindeki olayları oluş sırasına göre sıralayarak metnin olay örgüsünü defterinize şemalaştırınız. “Tahir ile Zühre Hikâyesi”ndeki olağanüstülüklerden örnekler veriniz.
Cevap: Padişahla vezirin diyar diyar gezmesi ve bir dervişle karşılaşmaları. Padişahın ve vezirin de çocuğunun olmaması üzerine dervişin onlara elma yedirerek yardım etmesi. Sonra çocuklarının olması ve büyüyünce birbirlerine aşık olması. Padişahın karısının sihirbaza padişah ile Tahir’in arasını bozmak için büyü yaptırması. Padişahın Tahir’i saraydan kovması. Zühre’nin babasından yeni bir köşk yaptırmasını istemesi. Muhafızların Tahir’i görüp padişaha haber vermesi, Tahir’in yakalanması. Zühre’nin de köşke kapanması. Tahir’in Mardin’e zindana sürülmesi. Kervancı Keloğlan’ın Zühre’nin mektubunu Tahir’e ulaştırması. Hızır (A.S)’ın Tahir’i Zühre’ye ulaştırması. Muhafızlar tarafından yakalanan Tahir’in Şat ırmağına atılması. Göl padişahının üç kızının Tahir’e aşık olması. Tahir’in kadın kılığına girerek saraya dönmesi. Kara Köle’nin onu fark etmesi ve padişaha söylemesi. Padişahın Tahir’e içinde Zühre geçmeyen bir türkü söyletmek istemesi. Tahir’in cellata verilmesi. Tahir’in namaz kılıp canını teslim etmesi. Bunu gören Zühre’nin de onun toprağını öpüp canını teslim etmesi. Bunları gören padişahın da kendini öldürmesi.
4. Metindeki olaylar hangi mekânlarda geçmektedir? Mekânlarla metnin kişileri arasında nasıl bir ilişki vardır?
Cevap: Saray, Billur Köşk, Köşk, Harem, Şat Nehri, Mardin, Zühre’nin odası… Bu mekanlar kişilerin psikolojik ve fizyolojik karakterlerini oluşturan önemli bağlantı içerisindedir. Mekanlar tasvir yapılmadan anlatılarak konuyla olan uygunluğu ve kişilere yansıyan özellikleriyle mekan-kişi bağlantısını gözler önüne sermektedir.
5. Metnin teması hangi temel çatışmaya bağlı olarak işlenmiştir? Tema hangi unsurlarla somutlaştırılmıştır?
Cevap: Metnin teması olan aşk, iyi ile kötünün çatışmasına bağlı olarak işlenmiştir. Padişah’ın karısının önemli bir aşkın önüne geçebilmek için yaptığı sihir ve büyüler ile yine padişahın Tahir’i zindana attırması gibi unsurlarla bu çatışma şekillenmektedir.
6. Metinde açıkça ortaya konmuş iletilerle okuyucunun yorumla ulaştığı iletiler nelerdir? Bunları belirleyerek aşağıdaki noktalı yerlere yazınız.
Açıkça Ortaya Konmuş İletiler
Cevap: Aşkım gücü ve önemi, kötülüklerin günümüzde de devam edebilecek olması ve aşkı /sadakati için insanların her şeyi gözel alabilmesi.
Okuyucunun Yorumla Ulaştığı İletiler
Cevap: İkili ilişkilerde özellikle de iki kişinin birbirine duyduğu aşk çevresindekileri olumlu ya da olumsuz etkileyebilir.
7. Metnin nesir bölümlerinde olayların, manzum bölümlerinde ise çeşitli duyguların anlatılmasının nedeni sizce nedir?
Cevap: Bu durum halk hikayelerinin genel özelliğinin etkisidir. Çünkü bu hikayelerde nesir bölümleri olayları anlatmada daha aktiftir ve ileti tam anlamıyla aktarırken nazım bölümleri ise diyalogları ve çeşitli duyguları anlatmada daha etkilidir.
8. Halk hikâyelerinin hangi özellikleri okuduğunuz metne yansımıştır? Metinden örnekler vererek açıklayınız.
Cevap: Halk hikayelerinde olayların hem gerçek hem de olağanüstü olabilmesi, olayların mensur diyalogların ise manzum aktarılması, daha anlaşılır ve yalın bir dille yazılması, cümlelerin kısa ve ahenkli olması gibi özellikler metne de yansımıştır.
9. a. Metni “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul” adlı metinle aşağıdaki başlıklara göre karşılaştırınız:
Tür: Tahir ile Zühre: Aşk konulu halk hikayesi / Deli Dumrul: Dinî-Kahramanlık konulu halk hikayesi
Biçim: Nazım-Nesir karışıktır (her iki hikayede de)
İçerik: Konu olarak Tahir ile Zühre aşk üzerinden kavuşamayan aşıkları anlatırken Deli Dumrul’da ise pişmanlık üzerinden dinî bir konu işlenmektedir.
Dil ve üslup: Her ikisinde de dil ve üslup halk söyleşileriyle dolu, açık ve yalın yer yer Arapça kelimelerin olduğu bir şekildedir. Ahenkli söyleyişlere önem vererek uyaklar önemsenmiştir.
b. Ulaştığınız sonuçlardan hareketle bu iki metin arasındaki benzerlikleri söyleyiniz.
Cevap: Her ikisi de toplumda gerçek ya da gerçeğe yakın olaylar üzerinde olduğu gibi olağanüstü ögeleri de kapsamaktadır. Belli bir ahlaki temanın da olduğu metinlerde insanların hem iyi hem kötü özelliklerini aktararak doğru ve iyi nasıl olunması gerekir şeklinde öğütler de söz konusudur. Duyguların insana ne denli etkilediğini de iki metinde görebiliriz.